Integralni hisoblash formulalari

2. Simpson formulasi. kesmani ta juft miqdordagi teng qismlarga bo‘lamiz. Uchta nuqtalar olib ulardan parabola o‘tkazamiz. Bu parabola bilan funksiyaning kesmadagi grafigini almashtiramiz. Xuddi shunga o‘xshash funksiyaning grafigini va boshqa kesmalarda ham almashtiramiz.
Shunday qilib, bu usulda berilgan egri chiziq bilan chegaralangan trapesiyaning yuzini kesmalarda parabolalar bilan chegaralangan egri chiziqli trapesiyalar yuzlarining yig‘indisi bilan almashtiriladi. Bunday egri chiziqli trapesiya parabolik trapesiya deyiladi.
Parabolik trapesiyalar yuzlarini qo‘shib,

Bu formula Simpson (parabolalar) formulasi deyiladi. Simpson formulasining absolyut xatosi dan katta bo‘lmaydi, bunda funksiyaning kesmadagi eng katta qiymati. Xatolarni baholash ifodalaridan ma’lumki kattalik kattalikka nisbatan tezroq o‘sgani uchun Simpson formulasining xatoligi trapesiyalar formulasi xatosiga nisbatan ancha tez kamayadi.
1-misol. aniq integral trapesiyalar va Simpson
formulalaridan foydalanib taqribiy hisoblansin.
Yechish. kesmani nuqtalar yordamida 5 ta teng bo‘lakka bo‘lamiz. Keyin funksiyaning shu nuqtalardagi qiymatlarini hisoblaymiz.

Trapesiyalar formulasi bo‘yicha

Simpson formulasi bo‘yicha, hisoblash uchun kesmani nuqtalar orqali 4 ta teng bo‘laklarga ajratamiz va bu nuqtalarda funksiyaning qiymatlari

bo‘ladi.
Simpson formulasiga asosan:

bo‘ladi.
3. Xosmas integrallar
Aniq integralning ta’rifida integrallash chegaralari chekli va integral ostidagi funksiya oraliqda chegaralangan deb olingan edi. Bu shartlardan hech bo‘lmaganda birortasi bajarilmasa, integralning yuqoridagi ta’rifi ma’nosini yo‘qotadi.
Biroq nazariy va amaliy mulohazalarga muvofiq aniq integralning ta’rifi bu cheklanishlar bajarilmaydigan hollar uchun ham umumlashtirilishi mumkin.
Bunday integrallar bizga tanish bo‘lgan aniq integrallarga xos bo‘lmagan qisqacha xosmas integrallar deb aytiladi.
Xosmas integrallarning ikki asosiy turini qaraymiz: