International refereed journal of design and architecture print issn

MTD
www.mtddergisi.com
ULUSLARARASI HAKEMLİ TASARIM VE MİMARLIK DERGİSİ
Ocak  /  Şubat / Mart  / Nisan  2017 Sayı: 10 Kış - İlkbahar 
INTERNATIONALREFEREEDJOURNAL OF DESIGNANDARCHITECTURE
January / February / March / April 2017 Issue: 10 Winter – Spring
ID:145 K:238
ISSN Print: 2148-8142 Online: 2148-4880
 (ISO 18001-OH-0090-13001706 / ISO 14001-EM-0090-13001706 / ISO 9001-QM-0090-13001706 / ISO 10002-CM-0090-13001706)
(Marka Patent No / Trademark)
(2015/04018 – 2015/GE/17595)
22
ULUSLARARASI HAKEMLİ
TASARIM MİMARLIK DERGİSİ
INTERNATIONAL REFEREED
JOURNAL OF DESIGN AND ARCHITECTURE
PRINT ISSN: 2148-8142 - ONLINE ISSN: 2148-4880
Örneğin, mimarlık ve müzik oranlarını birleş-
tiren kuramcı mimar Leon Battista Alberti, S. 
Francesco Kilisesi’nde müzikal oranları, de-
ğerleri o kadar çok referans almıştır ki, asista-
nına plastırların boyut ve oranlarını değiştir-
memesi  gerektiğini,  değişimlerin  çıkaracağı 
uyumsuz  seslerin  kulakları  tırmalayacağını 
söylemiştir.  Bu  durum  bir  Rönesans  mima-
rı  için  evrensel  armoni  kavramının  önemini 
göstermektedir (Yılmaz, 2012: 46).
Alberti  şöyle  demiştir:  “Doğa,  tüm  işleyi-
şinde tutarlı ve sürekli bir analoji ile hareket 
eder. Seslerin kulağımıza hoş gelmesini sağ-
layan rakamların anlamı, gözümüze hoş ge-
len bir yapı için de aynıdır” (Akt: Wittkower, 
1941: 1).
Şekil 1. Alberti, Santa Maria Novella  
Kilisesi, 1470, Görünüş Şeması
4
Wittkower  birtakım  cephe  analizleri  ile 
Alberti’nin  Floransa’daki  Santa  Maria  No-
vella  Katedrali’nin  görünüş  şemasını  ortaya 
koymuştur. Bu şemaya göre, yapının ana kı-
sımları arasında 1:2 oranı bulunur. Alberti’ye 
4 
 Alberti’s Approach to Antiquity in Architecture. Journal 
of the Warburg and Courtauld Institutes, 4(1/2), 1-18.
göre 1:2, 2:3, 3:4, 8:9, 1:3, 1:4 gibi basit ma-
tematiksel oranlar, müzikal oranlar olarak ve 
mekânsal örgütlenme oranları olarak kullanı-
labilirdi (Wittkower, 1941: 9).
Charles  Jencks’e  göre,  Wittkower  ve  diğer 
bilim insanlarının bu gibi okumalarıyla “mü-
zikal mimarlığın” kodu doğmuş oldu. Çünkü 
iyi oranlanmış bir binanın ritimleri, armonik 
ritimlerle karşılaştırıldı. Doğalarında tamlık, 
bütünlük barındıran, ‘’mükemmel’’ olarak ni-
telendirilen geometrik figürler ile, ‘’mükem-
mel’’ tüm sayılar ve müzikte ‘’mükemmel’’ 
armonik  sesler  (örneğin  tam  dörtlü  (perfect 
fourth), tam beşli (perfect fifth) diye adlan-
dırılan aralıklar
5
 gibi) birbirleriyle eş tutuldu 
(Jencks, 2013: 93-110).
Corbusier’nin daha önceki bölümlerde deği-
nilen oranlar üzerinden mimarlık-müzik iliş-
kisine  yorumu  (2011:  42),  1900’lü  yıllarda 
bile, oransal prensipler üzerine önemli çalış-
maları olan mimarın, bir ‘’ilahi düzen’’ söyle-
mi içinde olduğunu göstermektedir.
Ölümüyle  Barok  Çağ’ın  kapandığı,  Klasik 
Çağ’ın  açıldığı  Johann  Sebastian  Bach’ın 
bestelerinde geometrik oranların, matematik-
sel  formüllerin,  fraktal  dağılımların  olduğu 
iddia edilmektedir (Yılmaz, 2008: 5).
Xenakis, saf determinizmde veya daha az saf 
indeterminizmde,  her  şeyin  Mantık’ın  temel 
5 
Aralık: Müzikte, iki perde arasındaki ölçülebilir uzaklık. 
Sesler arasındaki yükseklik farkını belirler (Say, 2002: 37
).

---

MTD
www.mtddergisi.com
ULUSLARARASI HAKEMLİ TASARIM VE MİMARLIK DERGİSİ
Ocak  /  Şubat / Mart  / Nisan  2017 Sayı: 10 Kış - İlkbahar 
INTERNATIONALREFEREEDJOURNAL OF DESIGNANDARCHITECTURE
January / February / March / April 2017 Issue: 10 Winter – Spring
ID:145 K:238
ISSN Print: 2148-8142 Online: 2148-4880
 (ISO 18001-OH-0090-13001706 / ISO 14001-EM-0090-13001706 / ISO 9001-QM-0090-13001706 / ISO 10002-CM-0090-13001706)
(Marka Patent No / Trademark)
(2015/04018 – 2015/GE/17595)
23
ULUSLARARASI HAKEMLİ
TASARIM MİMARLIK DERGİSİ
INTERNATIONAL REFEREED
JOURNAL OF DESIGN AND ARCHITECTURE
PRINT ISSN: 2148-8142 - ONLINE ISSN: 2148-4880
işlemsel kurallarına bağlı olduğunu ifade eder. 
Mantığın  birçok  matematiksel  kavramı  diğer 
bilimlerle  de  ilişkilidir.  Bu  yüzden  Xenakis 
müziği ‘’Ses oluşumları arasında veya ses olu-
şumlarının  fonksiyonları  arasında  bir  düzen-
leme’’ olarak tanımlar. Xenakis’e göre, küme 
teorisinin mevcut çalışmaların daha iyi analizi 
ve yeni çalışmaların inşasına temel oluşturma-
sından dolayı, kendisinin öncüsü olduğu Sto-
kastik yaklaşım ve diğer pek çok sanat dalı (re-
sim,  heykelcilik,  mimarlık  ve  sinema  gibi...) 
mantık yardımı ve onun matematiksel formu 
olmadan  gerçekleştirilemez.  Xenakis  mantık 
alanını bilimlerin ve hatta sanatların kraliçesi 
olarak tanımlar (Xenakis, 1992: 4).
Müzik  ve  mimarlığın  ortak  öznesi  insandır. 
Formun ve maddenin en çok ilişkili olduğu 
bu iki alan, insanın algısıyla doğrudan ilişkili-
dir. Görüleceği üzere, matematik ve geometri 
bu iki alanla birçok kombinasyon yaratır ve 
onları birbiriyle kıyaslama ve ilişkilendirme 
olanağı tanır.  
Teknik Çakışma
Vitruvius (M.Ö. 70-15) Mimarlık Üzerine On 
Kitap adlı eserinde müzik ve mimarlığın teknik 
bir konuda kesiştiğinin vurgusunu şöyle yapar: 
Aynı şekilde tiyatrolarda oturma yerlerinin al-
tındaki nişlerde matematiksel ilkelere dayanan 
müzik aralıklarını gözeten tunç kaplar bulunur. 
Bu kaplar müzikal armoni veya uyuma göre 
yerleştirilmiş olup, dizgenin dördüncü, beşinci 
ve tam oktavına göre, iki oktava kadar olmak 
üzere eşit olarak bölünmüşlerdir. Oyuncunun 
sesi  bunların  herhangi  biriyle  aynı  perdeden 
olduğunda  kuvveti  artar  ve  dinleyicinin  ku-
laklarına daha pürüzsüz ve daha tatlı bir tonda 
ulaşır. Su orgları ve benzeri aletler de müzik 
aletlerine vakıf olmayan kişiler tarafından ya-
pılamazlar (Vitruvius, 2015: 7).
Vitruvius ayrıca, mimarın kanon
6
 ve matema-
tik  bilmenin  yanında,  teknik  işler  sebebiyle, 
müzikten anlaması gerektiğini detaylı şekilde 
açıklar.  ‘’... Aristoksenus
7
  gibi  bir  müzisyen 
olamaz, fakat müzik konusunda tamamen bil-
gisiz de kalmamalı...’’ der (Vitruvius, 2015: 8).
Gotik dönemde yapılmış olan Leipzig’teki St. 
Thomas Kilise’si Barok dönemdeki yenilen-
mesi ile akustik bir değişim geçirmiştir. Sesin 
tınlama süresinin değiştiği yapıda, sonradan 
eklenen ahşap galeriler ve localar ses emili-
mini sağlamaktadır (Yılmaz, 2012: 7).
J. S. Bach 1723-1750 tarihleri arasında kili-
senin  kantorluğunu
8
  yapmıştır  ve  kilisenin 
akustik yapısının Bach’ın müziğine etkisi ol-
duğu düşünülmektedir (Say, 2002: 285). 
6 
Kanon:  Kontrpuan  yöntemiyle  yazılan  eserlerde 
bütünüyle taklit temeline dayanan beste tekniğidir (Say, 
2002: 284).
7 
Aristoksenus:  Vitruvius’un  atıfta  bulunduğu,Yunanlı 
filozof, müzik ve ritim alanındaki teorisyenlerden biridir 
(Vitruvius,2015: 103). 
8 
Kantor: Alman Protestan kilisesinde koro yönetmenliği 
yapan müzik yetkilisidir (Say, 2002: 285).

---