37
37
ZİHİN HARİTALAMA YÖNTEMİ İLE KIRSAL PEYZAJ KİMLİĞİNİN
DEĞERLENDİRİLMESİ: NALLIHAN BEYDİLİ ÖRNEĞİ
1
THE EVALUATION OF THE RURAL LANDSCAPE IDENTITY BY MIND
MAPPING METHOD: THE CASE OF NALLIHAN BEYDILI
Gizem CENGİZ GÖKÇE¹, Sebahat AÇIKSÖZ²
1-2
Bartın Üniversitesi, Orman Fakültesi, Peyzaj Mimarlığı Bölümü, Bartın / Türkiye
Öz: Hızlı kentleşmenin etkisiyle, kırsal alanların kültürel ya-
pıları üzerinde oluşan baskı kimlik kaybına neden olabilmek-
tedir. Bu çalışmada, kırsal peyzaj kimliği algısı ile kültürel
peyzaj bileşenleri arasında ilişkinin kurulması amaçlanmıştır.
Kırsal kimlik algısının çözümlenmesinde Zihin Haritaları bir
araç olarak görülmektedir. Bu çerçevede öncelikle çalışma
alanı ve konusuna ilişkin veri toplanmıştır. Zihin Haritası
Değerlendirme Formu oluşturulmuş ve çalışma alanı olarak
seçilen Beydili Mahallesi’nde yapılan toplantıda, yerel halk-
tan seçilen katılımcılara yüz yüze uygulanmıştır. Ankara İli
Nallıhan İlçesi’ne ait Beydili Mahallesi (Köyü), doğal ve kül-
türel peyzaj bileşenleri ile geleneksel kültür yapısını korumuş
olması nedeniyle araştırma alanı olarak belirlenmiştir. Sahip
olduğu kırsal turizm potansiyeli de bu seçimde etkili olmuştur.
2012 yılında Büyükşehir Yasası’nda yapılan değişiklikle ma-
halle statüsü kazanmış olan Beydili, kırsal peyzaj kimliğinin
bozulması tehlikesiyle karşı karşıyadır. Bu çalışmayla elde
edilen zihin haritaları, kırsal peyzaj kimliğini yansıtan kültürel
peyzaj bileşenlerine göre çözümlenmiştir. Bu haritaların çö-
zümlenmesi ile kültürel peyzaj bileşenleriyle ilişkisi kurulan
anlamlı 15 öge saptanmıştır. Haritaların çözümlenmesinde ye-
rel halkın yaşam ortamını bütüncül algılayamaması nedeniyle
mekânsal algılama düzeyinin zayıf olduğu; buna karşın, kırsal
kimlik algısının yüksek olduğu görülür. Bu çalışma sonucu
elde edilen kimlik algısı varlığının, kırsal peyzaj planlama ça-
lışmalarındaki korumaya ve kırsal kalkınma açısından sektö-
rel gelişmelere olumlu katkı koyacağı düşünülmektedir.
Anahtar Kelimeler: Peyzaj Kimliği, Zihin Haritası, Kırsal
Peyzaj
Abstract: The pressure on the cultural structures of rural areas
can lead to the loss of identity due to the rapid urbanization.
In this study, it was aimed to establish a relationship between
rural landscape identity and cultural landscape components.
Mental Mapping is seen as a tool in the analysis of rural iden-
tity perception. In this framework, data on the study area and
the subject have been collected. The Mind Map Evaluation
Form was created and applied face-to-face to the participants
selected from the local residents at the meeting held in Bey-
dili Quarter (Neighborhood) which was selected as the study
area. Beydili Quarter (formerly Village) of Ankara Province
Nallıhan District has been chosen as research area because of
its natural and cultural landscape components and preserva-
tion of traditional culture structure. The potential of rural tour-
ism that it has has also been influential in this choice. Beydili
which has gained the status of quarter with the amendment
made in the Metropolitan Act in 2012 faces the danger of dete-
rioration of rural landscape identity. The mind maps obtained
with this study have been analyzed according to the cultural
landscape components reflecting the rural landscape identity.
By analyzing these maps, 15 significant elements related to
the cultural landscape components have been determined. As
a result of these analyses the spatial perception level of resi-
dents is poor due to the inability to perceive the living envi-
ronment as a whole; while their perception of rural identity
is high. The results of this study suggest that the presence of
identity perception will make a positive contribution to the
sectorial developments in terms of protection and rural devel-
opment in rural landscape planning studies.
Key Words: Landscape Identity, Mental Map, Rural Land-
scape
(1)
Sorumlu Yazar: Gizem CENGİZ GÖKÇE, Bartın Üniversitesi, Orman Fakültesi, Peyzaj Mimarlığı Bölümü, Bartın
/ Türkiye, gcengiz@bartin.edu.tr Geliş Tarihi / Received: 09.10.2016 Düzeltme Tarihi / Revision Date: 10.01.2017-
17.01.2017 Kabul Tarihi/ Accepted: 15.02.2017 Makalenin Türü: Typeofarticle (Araştırma – Uygulama /Research
- Application) Çıkar Çatışması / Conflict of Interest:Yok / None“Etik Kurul Raporu Yok – None of Ethics Commit
Doi: 10.17365/TMD.2017.1.018.x
TMD
ULUSLARARASI HAKEMLİ TASARIM VE MİMARLIK DERGİSİ
INTERNATIONAL REFEREED JOURNAL
OF DESIGN AND ARCHITECTURE
MTD
www.mtddergisi.com
ULUSLARARASI HAKEMLİ TASARIM VE MİMARLIK DERGİSİ
Ocak / Şubat / Mart / Nisan 2017 Sayı: 10 Kış - İlkbahar
INTERNATIONALREFEREEDJOURNAL OF DESIGNANDARCHITECTURE
January / February / March / April 2017 Issue: 10 Winter – Spring
ID:147 K:248
ISSN Print: 2148-8142 Online: 2148-4880
(ISO 18001-OH-0090-13001706 / ISO 14001-EM-0090-13001706 / ISO 9001-QM-0090-13001706 / ISO 10002-CM-0090-13001706)
(Marka Patent No / Trademark)
(2015/04018 – 2015/GE/17595)
38
ULUSLARARASI HAKEMLİ
TASARIM MİMARLIK DERGİSİ
INTERNATIONAL REFEREED
JOURNAL OF DESIGN AND ARCHITECTURE
PRINT ISSN: 2148-8142 - ONLINE ISSN: 2148-4880
GİRİŞ
Hızlı kentleşmenin etkisiyle, kırsal alanların
kültürel yapıları üzerinde oluşan baskı kim-
lik kaybına neden olabilmektedir. Türkiye
Habitat III Ulusal Raporu’na (2014) göre;
ülkemiz nüfusunda 1950’li yıllardan sonra
görülen hızlı nüfus artışına bağlı olarak kır-
sal kesimden kentlere doğru göç yaşanmaya
başlamıştır. 1950’de %25 olan kentli nüfu-
sun 2012 yılında %77’ye ulaştığı da Çevre ve
Şehircilik Bakanlığı’nın 2014 yılında yayın-
lamış olduğu raporda belirtilmiştir (Türkiye
Habitat
III Ulusal Raporu, 2014: 1).
Resmi Gazete’de (2012) yayınlanarak yürür-
lüğe girmiş olan 14 ilde büyükşehir belediye-
si kurulmasına ilişkin kanuna göre; büyük-
şehir statüsündeki 30 ilde, belde ve köylerin
ilçe belediyelerine mahalle olarak katılma-
sının etkisiyle bu oran 2013 yılında %91,3
olarak değişmiştir (TÜİK, 2014). Kentlerin
ekonomik ve sosyal yapıları ile doğal görü-
nümlerinin, hızlı kentleşme nedeniyle deği-
şiklikler ve bozulmalar yaşadığı görülmekte-
dir (Türkiye Habitat III Ulusal Raporu, 2014:
1-2). Günümüzde büyükşehirlerin sayısının
40’ı aştığı ülkemizde kentleşme süreci planlı
bir gelişim içinde yürütülmemektedir. Hızlı
kentleşmeden doğan bu durum barınmada ka-
litenin düşmesi, yanlış arazi kullanımı, altya-
pı yetersizliği, doğal ve kültürel peyzajlarda
tahribat, sosyal eşitsizlikler gibi sorunları be-
raberinde getirir.
Kırsal nitelik taşıyan alanlarda yapılacak uy-
gulamaların alan özelliğine uygun yapılma-
ması ve yerel ölçekte yürütülmemesi sebebiy-
le; bu alanların sahip oldukları kırsal peyzaj
kimliği tehlikeye girmektedir. Kentleşme
hızla devam ederken kırsal alanlar da bu ge-
lişimden olumsuz etkilenir. Bu süreçte kırsal
alanların kırsal yapılarını koruyabilmesi ve
kent-kır ilişkisi içinde özgün kırsal peyzaj
kimlikleriyle var olabilmesi önemlidir.
Kırsal Peyzaj, Akdoğan (1975) tarafından in-
sanların doğayı kentsel amaçlar dışında kul-
lanmasıyla ortaya çıkan görünüm olarak ta-
nımlanmıştır (Açıksöz ve Tanrıvermiş, 2000:
47).
Kırsal alanlar, kentsel ve doğal alanlar ara-
sında bir geçit ve aynı zamanda tampon böl-
ge görevi üstlenir (Açıksöz ve Tanrıvermiş,
2000: 47; Çınar, 2007: 3). Kırsal peyzaj, için-
de yaşayan bireye huzur verir ve bireye ken-
dini rahat hissettirir. Bunun yanı sıra kırsal
peyzaj, doğal ve kültürel varlıkların bir arada
oluşturduğu görünümdür. İnsan da bu görü-
nümün bir parçasıdır ve tüm diğer varlıklarla
bir uyum içindedir (Korkut vd., 2010: 17).
Kırsal peyzaj alanları, gelecek kuşaklara da
yaşam hakkı tanır ve yaşamın devamlılığı
için büyük önem taşır. Ekonomik Kalkınma
ve İşbirliği Örgütü (EKİÖ), kırsal alanları ta-
nımlarken nüfus yoğunluğunu temel almıştır
(Güder, 2003: 144). Bu tanımlamaya göre;