International refereed journal of design and architecture print issn

MTD
www.mtddergisi.com
ULUSLARARASI HAKEMLİ TASARIM VE MİMARLIK DERGİSİ
Ocak  /  Şubat / Mart  / Nisan  2017 Sayı: 10 Kış - İlkbahar 
INTERNATIONALREFEREEDJOURNAL OF DESIGNANDARCHITECTURE
January / February / March / April 2017 Issue: 10 Winter – Spring
ID:144 K:240
ISSN Print: 2148-8142 Online: 2148-4880
 (ISO 18001-OH-0090-13001706 / ISO 14001-EM-0090-13001706 / ISO 9001-QM-0090-13001706 / ISO 10002-CM-0090-13001706)
(Marka Patent No / Trademark)
(2015/04018 – 2015/GE/17595)
74
ULUSLARARASI HAKEMLİ
TASARIM MİMARLIK DERGİSİ
INTERNATIONAL REFEREED
JOURNAL OF DESIGN AND ARCHITECTURE
PRINT ISSN: 2148-8142 - ONLINE ISSN: 2148-4880
mıştır. Ayrıca, konaklama odalarına ait giriş 
kapılarının, lentolarında, yan duvarlarında ve 
duvar köşe kenetlemelerinde kullanılan taşlar 
yöresel düzgün kesim traverten cinsindendir. 
Konaklama ve ılıca odalarında giriş koridoru 
tavanları  tuğla  tonozdur.  Odaların  duvar  ve 
tavan iç kaplaması ise kerpiç sıvadır. 
BOZULMALAR ve NEDENLERİ
Karakurt  han-ılıcası  günümüze  oldukça  ha-
rap  bir  biçimde  ulaşmıştır.  Kuzey    cephede 
yer alan yönetici odasına ait kubbe hariç, ılı-
ca odalarının kubbeleri ile ahır ve konaklama 
odalarının tonozları tamamen yıkıktır. Ahırın 
güney dış cephe duvarları üst kottan itibaren 
yarısına  kadar  yıkık  durumdadır.  Odaların 
giriş  kapısı,  pencereleri  ve  yapının  esas  gi-
riş  portali  tamamen,  ahır  tarafından  girilen 
iç portalin üst kısımları ise oldukça yıkıktır. 
Diğer yandan, yapının taşıyıcı beden duvar-
larında çatlama, kopma, yüzey kayıpları gibi 
hasarlar bulunmaktadır. Oda giriş kapılarının 
üstünde yer alan lento ve tuğla kemerlerde de 
önemli bozulmalar meydana gelmiştir. Oda-
ların iç duvarlarında ve tavanlarında bulunan 
kerpiç sıvalar da kalkarak taş örgüler ortaya 
çıkmıştır.  Meydana  gelen  bu  bozulmaların 
en önemli nedenlerinin başında, yapının kul-
lanılmaması  sonucu  korunamaması,  dolayı-
sıyla  onarılmayarak  kaderine  terk  edilmesi 
gelmektedir. Ayrıca, iklimsel koşullara bağlı 
olarak ortaya çıkan fiziki bozulmalar, zemin 
oturmaları, aykırı müdahaleler ve Kırşehir’de 
1938  yılında  meydana  gelen  şiddetli  depre-
min oluşturduğu yıkımlar hasar nedenleridir. 
SONUÇ
Karakurt  han-ılıcası,  gösterişsiz  ve  sade  bir 
yapı olmasına rağmen, işlev ağırlıklı planıyla 
Selçuklu  han  mimarisinin  tüm  özelliklerini 
göstermektedir. Ayrıca,  içinden  çıkan  doğal 
sıcak  su  kaynağını  işlevselliği  çeşitlendiren 
öğe  olarak  ele  alan  bir  anlayışla  tasarlan-
ması  Karakurt’u,  Anadolu  Selçuklularından 
günümüze  ulaşmış  han  yapılarından  ayıran 
en önemli özelliği olmuştur. Karakurt, diğer 
tipolojik sınıflamaların yanında farklı bir tip 
olarak üç halkadan oluşan eş odaklı plana da 
sahiptir. Karakurt’da eş odaklı planın ilk hal-
kası olan merkezdeki avlu, “kapalı ve açık” 
kısmı  olan  büyük  alanlı  hanların  avlularına 
yakın  boyutlardadır.  Planın  orta  halkası  sa-
dece  konaklayanlara  ayrılmıştır.  Konaklama 
odaları avlu etrafında ve ön cepheye bitişik 
olarak  yerleştirilmiştir.  Planın  dış  halkası-
nı  ise  ahırlar  oluşturmaktadır.  Karakurt’da 
Selçuklu dönemi diğer bazı hanlardan farklı 
olarak,  insanların  hayvanlarından  ayrı,  için-
de  ocak  bulunan  mekânlarda  konaklaması, 
yolculara daha konforlu barınma ortamı sağ-
lamak  düşüncesinden  kaynaklanmıştır.  Bu 
nedenle Karakurt’un sahip olduğu eş odaklı 
planın merkezinde aslında yolcu bulunduğu, 
tasarımında işlevsel açıdan insancıl bir arayı-
şın etkili olduğu görülmektedir. 

---

MTD
www.mtddergisi.com
ULUSLARARASI HAKEMLİ TASARIM VE MİMARLIK DERGİSİ
Ocak  /  Şubat / Mart  / Nisan  2017 Sayı: 10 Kış - İlkbahar 
INTERNATIONALREFEREEDJOURNAL OF DESIGNANDARCHITECTURE
January / February / March / April 2017 Issue: 10 Winter – Spring
ID:144 K:240
ISSN Print: 2148-8142 Online: 2148-4880
 (ISO 18001-OH-0090-13001706 / ISO 14001-EM-0090-13001706 / ISO 9001-QM-0090-13001706 / ISO 10002-CM-0090-13001706)
(Marka Patent No / Trademark)
(2015/04018 – 2015/GE/17595)
75
ULUSLARARASI HAKEMLİ
TASARIM MİMARLIK DERGİSİ
INTERNATIONAL REFEREED
JOURNAL OF DESIGN AND ARCHITECTURE
PRINT ISSN: 2148-8142 - ONLINE ISSN: 2148-4880
Karakurt  han-ılıcası  günümüze  önemli  tahri-
batlar alarak oldukça yıkık bir biçimde ulaş-
mıştır. Tarihi belge niteliği yüksek olan bu ya-
pıların daha fazla yıkıma uğramadan devamlı-
lıklarının sağlanması restorasyon sürecindeki 
belgeleme  çalışmalarıyla  mümkün  olmakta-
dır.  Bu  amaçla,  Karakurt’da  gerçekleştirilen 
belgeleme çalışması, meydana gelen tahribat-
ların günümüzdeki boyutlarını gösterdiği gibi, 
bundan  sonraki  restorasyon  çalışmalarında 
da temel teşkil edecektir. Mimarlık tarihimiz-
de,  Selçuklu  dönemi  han  örnekleri  arasında 
önemli  bir  yere  sahip  olan  bu  yapı,  onarıla-
rak  belge  niteliğinde  geleceğe  aktarılmalıdır. 
Ayrıca,  fiziki  korumanın  yanında,  günümüz 
konfor şartlarına uygun düzenlemeler de ya-
pılarak, yapının ılıca tesisi fonksiyonuyla ye-
niden  kullanılan  anıt  eser  haline  getirilmesi 
sağlanmalıdır. 
KAYNAKÇA
AKOK,  M.,  (1974).  İshaklı  Kervan  Sarayı, 
Türkiye Arkeoloji Dergisi, (21) 5-11
AKOZAN, F., (1963). Türk Han Ve Kervan-
sarayları. Türk Sanatı Tarihi Araştırma ve 
İncelemeleri,  Güzel  Sanatlar  Akademisi 
Yayınları, İstanbul
ARSEVEN,  V.,  (1955).  Karakurt  Hama-
mı,  Türk  Folklor  Araştırmaları  Dergisi, 
VI(77) 1219-1232
BEKTAŞ, C., (1999). Selçuklu Kervansaray-
ları  Korunmaları  Kullanımları  Üzerine 
Bir Öneri. YEM Yayınları, İstanbul
DEMİR, A., (1985). Anadolu Selçuklu Han-
ları, İlgi Dergisi, 19(42)  2-7
ERDMAN, K., (1961). Das Anatolische Ker-
vansaray  Des  13.  Jahrhunderts.  Verlag 
Grbr. Mann., Berlin
EYİCE,  S.,  (1971).  Kırşehir’de  Kalender 
Baba Ilıcası, İstanbul Üniversitesi Edebi-
yat Fakültesi Tarih Enstitüsü Dergisi, (2)  
229-254
ILICA, A., (2000).Çorum’da Tarihi bir Yapı: 
Veliyüddin Paşa (Veli Paşa) Hanı ve 
Vakfiyesi, Uludağ Üniversitesi İlahiyat 
Fakültesi Dergisi, 9(9)  5-35
KAZICI, Z., (1999). İslâm Medeniyeti ve 
Müesseseleri Tarihi. Kayıhan Yayınevi, 
İstanbul
KUBAN, D., (2002). Selçuklu Çağında Ana-
dolu Sanatı. YKY, İstanbul
ÖNGE, M., (1990). Caravanseraisas Symbols 
of Power in Seljuk Anatolia. Pisa Univer-
sity Press, (43)  44-69
ÖNGE, Y., (1970). Vakıflar Genel Müdürlüğü 
Arşivi, Ankara
TURAN, O., (1946). Selçuklu Kervansarayla-
rı, Belleten, 10(39)  471- 496

---