International refereed journal of design and architecture print issn

MTD
www.mtddergisi.com
ULUSLARARASI HAKEMLİ TASARIM VE MİMARLIK DERGİSİ
Ocak  /  Şubat / Mart  / Nisan  2017 Sayı: 10 Kış - İlkbahar
INTERNATIONALREFEREEDJOURNAL OF DESIGNANDARCHITECTURE
January / February / March / April 2017 Issue: 10 Winter – Spring
ID:154 K:254
ISSN Print: 2148-8142 Online: 2148-4880
(ISO 18001-OH-0090-13001706 / ISO 14001-EM-0090-13001706 / ISO 9001-QM-0090-13001706 / ISO 10002-CM-0090-13001706)
(Marka Patent No / Trademark)
(2015/04018 – 2015/GE/17595)
97
ULUSLARARASI HAKEMLİ
TASARIM MİMARLIK DERGİSİ
INTERNATIONAL REFEREED
JOURNAL OF DESIGN AND ARCHITECTURE
PRINT ISSN: 2148-8142 - ONLINE ISSN: 2148-4880
GİRİŞ
Mimarlık  terminolojisinde  sıkça  kullanılan 
konsept kavramı, tasarımcının tasarım prob-
lemini  çözmek  üzere  geliştirdiği  önerinin 
temsili ifadesi, anahtarı bir bakıma yol hari-
tası olarak mimari tasarım sürecinde kendine 
yer  bulur.  Günümüzde  bu  kavram  yalnızca 
mimarlık  ve  tasarım  ortamına  ait  olmayıp 
günlük yaşamda birçok alanda olgunun genel 
çerçevesini  çizmek,  hakkında  bilgi  vermek 
amacıyla  karşımıza  çıkabilmektedir.  Bu  an-
lamda  konsept  tasarım  alanında  veya  farklı 
alanlarda,  süreci  veya  tasarımı  özgün  kılan 
ve anlamlandırmaya yarayan bir olgu olarak 
görülmektedir.
Mimari tasarım, özel bir alanda, özel bir prob-
lem için uygun çözüm arayışıdır. Tschumi’ye 
göre, ütopyalar haricinde bir yapıyı bağlamın-
dan  ayrı  düşünmek  olanaksızdır  (Tschumi, 
2005: 11-16). Yapılar çevresinden bağımsız, 
bir  boşlukta  inşa  edilemeyeceğine  göre  mi-
mari  tasarım  bir  yere  aittir  ve  tasarımın  ait 
olduğu  yerden  kaynaklanan  verilerle  biçim-
lenmesi  ya  da  yere  özgü  problemlere  cevap 
vermesi beklenmektedir. Dolayısıyla mimari 
tasarım yere ait özelliklerden beslenir.  
Yapı ve yer ilişkisi mimarlık alanında farklı 
düşünce  sistemleri  altında  tartışılagelmekte-
dir. Norberg Shculz fenomonolojik açıdan ele 
aldığı yer ve mimari ilişkisinde, yeri varlığın 
kesinlikle  bütünleyici  bir  parçası  olan  total 
bir olgu şeklinde tanımlar ve basit bir fonk-
siyon için yere ait kültürel ve çevresel koşul-
lar altında farklı çözümlere ulaşılabileceğini 
öne sürer (Norberg Schulz, 1980: 6-8). İşleve 
dönük  çözümde  yer  kavramının  somutlaşa-
rak özgün bir mimari kimliği oluşturduğunu 
ifade  eder.  Norberg  Schulz’un  bu  yaklaşımı 
herhangi bir olguyu yere özgü referanslardan 
uzaklaştırmanın mümkün olmadığını gösterir. 
Mimari  tasarım  sürecinde  özgünlük  ve  ya-
ratıcılık,  tasarım  konusuna  farklı  çözümler 
üretebilme, tekrar ve taklitten uzaklaşabilme 
tasarımcının  kaygıları  arasındadır.  Bilinen 
bir  probleme  yenilikçi  ve  geçerli  bir  çözüm 
üretmede  nasıl  bir  yol  izlenebilir?  Tasarım 
metodolojisi konusunda yapılan pek çok ça-
lışma tasarımı bir yöntem olarak ele almakta 
ve süreç adımlarını izleyerek mimari yapının 
tasarlanabileceğini  öngörmektedir.  Analiz-
sentez-değerlendirme  adımlarıyla  özetlenen 
metodolojiye  ilişkin  çalışmalar  daha  çok 
analiz  sürecine  odaklanmakta,  özgün  ve  ya-
ratıcı ürünün elde edildiği sentezin nasıl ya-
pılabileceği ve böylece özgün bir ürüne nasıl 
ulaşılabileceği  konusunu  eksik  bırakmakta-
dır (Uluoğlu, 1988: 22-24). Güçlü bir değer-
lendirmenin olduğu ancak zayıf bir sentezin 
gerçekleştiği  durum,  bilgiden  biçime  ulaşan 
yolda  kopukluk  ya  da  eksiklik  oluşturmak-
tadır.  Dolayısıyla kavramsal süreçte ulaşılan 
birikim ile uygulama sonunda elde edilen bi-

---

MTD
www.mtddergisi.com
ULUSLARARASI HAKEMLİ TASARIM VE MİMARLIK DERGİSİ
Ocak  /  Şubat / Mart  / Nisan  2017 Sayı: 10 Kış - İlkbahar
INTERNATIONALREFEREEDJOURNAL OF DESIGNANDARCHITECTURE
January / February / March / April 2017 Issue: 10 Winter – Spring
ID:154 K:254
ISSN Print: 2148-8142 Online: 2148-4880
(ISO 18001-OH-0090-13001706 / ISO 14001-EM-0090-13001706 / ISO 9001-QM-0090-13001706 / ISO 10002-CM-0090-13001706)
(Marka Patent No / Trademark)
(2015/04018 – 2015/GE/17595)
98
ULUSLARARASI HAKEMLİ
TASARIM MİMARLIK DERGİSİ
INTERNATIONAL REFEREED
JOURNAL OF DESIGN AND ARCHITECTURE
PRINT ISSN: 2148-8142 - ONLINE ISSN: 2148-4880
çim arasında anlamlı bir ilişki kurulamadığı 
düşünülmektedir. 
Bu  kapsamda  çalışmanın  amacı;  analiz  ile 
elde edilen tasarım bilgisinin konsept aracılı-
ğıyla bir bakıma sentezlenerek tasarıma nasıl 
aktarılabileceği ve bunun sonucu olarak öz-
gün tasarımın nasıl elde edilebileceği konu-
suna  konsept  ve  bağlam  ilişkisini  tartışarak 
açıklık getirmektir. 
Bu  çerçevede  konsept  kavramının  mimari 
örnekler üzerinden tartışılarak bileşenlerinin 
ortaya konulması ve modern mimarinin son 
dönem ürünleri arasından seçilen örneklerin 
konsept ve bağlam ilişkisi bakımından ince-
lenmesi çalışmanın kapsamını oluşturmakta-
dır.  
YÖNTEM
Özgün  mimari  tasarım  ürünü  elde  etmede 
tasarıma ait kavramsal bilginin konsept yar-
dımıyla biçime nasıl dönüştüğü ve konseptin 
bağlam  ile  hangi  düzeylerde  ilişkili  olduğu 
konuları  araştırmanın  problemini  oluştur-
maktadır. 
Çalışmanın amaçları doğrultusunda;  tasarım 
bilgisinin  konsepte  dönüştürülmesi  sürecini 
açıklamak ve bu süreci teorik bir modelle ifa-
de etmek, ardından konsept ve bileşenlerine 
odaklanarak  bağlamın  konsept  ile  ilişkisini 
sorgulayarak,  konseptten  biçime  ulaşan  sü-
reçte  bağlamın  yeri  ve  önemini  belirlemek 
çalışmanın  süreç  adımları  arasında  yer  al-
maktadır. 
Mimari tasarımda konsept üretme süreç mo-
delini  kurgulayabilmek  amacıyla  öncelikle 
konsept  kavramı  tartışmaya  açılmıştır.  Bu 
kapsamda  konsept  bileşenleri  tanımlanma-
ya çalışılmış ve mimari tasarım süreci için-
de bileşenlerin rolü, birbiriyle ilişkisi ve sü-
reç içindeki yeri tanımlanmaya çalışılmıştır. 
Ardından konsept ve bağlam ilişkisi çözüm-
lenmek istenmiş, bu doğrultuda elde edilen li-
teratür bilgisi yorumlanarak, seçilen örnekler 
üzerinden  değerlendirmeler  yapılmaya  çalı-
şılmıştır.
Çalışmada önerilen modelin geçerliliğinin bir 
uygulama çalışması ile denenememesi ve az 
sayıda örnek üzerinden kavramsal tartışmaya 
yönelik değerlendirme yapılması çalışmanın 
kısıtlarını oluşturmaktadır.    
MİMARİ TASARIMDA KONSEPT 
KAVRAMI
Mimari  tasarım  terminolojisinde  konsept 
sözcüğü,  ana  fikir  ve  tema  kelimeleriyle 
çoğunlukla  aynı  anlamda  kullanılmakta-
dır.  Ancak  İngilizce  ″concept″  sözcüğünün 
Türkçe’ye “kavram” olarak çevrilmesi anlam 
karışıklığına yol açmaktadır (İnceoğlu, 2004: 
63-64).  Sözlük  anlamı,  ″bir  nesnenin  veya 
düşüncenin  zihindeki  soyut  ve  genel  tasarı-
mı″  (Cevizci,  1999:  499-500)  olan  kavram, 
genel  anlamda  insanların  zihninde  anlamla-

---