International refereed journal of design and architecture print issn

MTD
www.mtddergisi.com
ULUSLARARASI HAKEMLİ TASARIM VE MİMARLIK DERGİSİ
Ocak  /  Şubat / Mart  / Nisan  2017 Sayı: 10 Kış - İlkbahar
INTERNATIONALREFEREEDJOURNAL OF DESIGNANDARCHITECTURE
January / February / March / April 2017 Issue: 10 Winter – Spring
ID:154 K:254
ISSN Print: 2148-8142 Online: 2148-4880
(ISO 18001-OH-0090-13001706 / ISO 14001-EM-0090-13001706 / ISO 9001-QM-0090-13001706 / ISO 10002-CM-0090-13001706)
(Marka Patent No / Trademark)
(2015/04018 – 2015/GE/17595)
99
ULUSLARARASI HAKEMLİ
TASARIM MİMARLIK DERGİSİ
INTERNATIONAL REFEREED
JOURNAL OF DESIGN AND ARCHITECTURE
PRINT ISSN: 2148-8142 - ONLINE ISSN: 2148-4880
nan farklı obje ve olguların değişebilen ortak 
özelliklerini temsil eden ve bir sözcükle ifade 
edilen bir bilgi formu olarak tanımlanmakta-
dır (Ülgen, 2006: 107). Kavram bu tanımlarla 
nesnel  gerçekliğin  insan  beynindeki  yansı-
ması ve bunun soyut ya da belli bir derecede 
somut ifadesidir.
İngilizce ″Concept″ kelimesi Latince ″conci-
pere″  yani  içine  almak,  kavramak  fiilinden, 
″notion″  kelimesi ise Latince ″not″ yani bil-
mek fiilinden türemiştir. İngilizce’deki ″con-
cept″  ve  ″notion″  sözcüğü  dilimize  kavram 
olarak çevrilmektedir. Oysa bu iki sözcük ara-
sında anlamsal farklılık bulunmaktadır. Şöyle 
ki;  ″concept″,  aklın  ürettiği  (usun  yarattığı) 
şey; ″notion″ ise aklın elde ettiği (usun edin-
diği) şey anlamına gelmektedir (Bilir, 2013: 
21-22). 
Dolayısıyla,  bireylerin  var  olan  nesnel  ger-
çekliklerden  çıkarımladığı,  araştırma  sonu-
cunda elde edilen ve öğrenilen olgular kav-
ramlar, bu kavramların öznel olarak yorumla-
nıp özgün bireysel düşüncelere
 dönüşmesiyle 
konseptin
 oluştuğu söylenebilir (Şekil 1). 
Şekil 1. Kavram ve Konsept Sözcüklerinin 
Anlamsal Farkını Gösteren Şema (Bilir, 
2013: 22)
Tasarım sürecinde kavram ve konsept ilişkisi 
düşünüldüğünde kavramların doğrudan ana-
liz edilerek, konseptin ise kavramların birer 
veri  olarak  değerlendirilip  yorumlanmasıyla 
oluşabileceği  söylenebilir.  Örneğin  paylaş-
ma,  oyun,  eğlenerek  öğrenme  doğayı  dene-
yimleme vs. tasarım sürecinde probleme ait 
kavramlar olarak tespit edildiğinde, bu kav-
ramlarla oluşabilecek konseptler çocuk köyü, 
oyun adası, neşe evi vs. olabilir. Bir kavram 
pek  çok  konsepte  ulaştırabileceği  gibi  pek 
çok kavramla tek bir konsepte de ulaşılabilir.
 
Mimari  tasarımda  konsept,  soyut  mekânsal 
yaratıdan  detaylandırılmış  tasarım  ürününe 
ulaşan  süreçte  tasarımcıya  yol  gösteren  bir 
fikir  olup,  tasarlanan  öğenin  tam  anlamıy-
la  anlaşılmasını  sağlayan  bir  anahtar  olarak 
tanımlanmaktadır  (Tigges  ve  Jonson,  2014: 
70-71). Tschumi, konseptsiz bir mimari ürün 
olmayacağını belirterek, konsepti yapıyı her-
hangi  bir  yapıdan  farklılaştıran,  yapının  an-
lamlandırılmasına  yardımcı  olan  ve  yapıya 
kimlik kazandıran bir öğe olarak tanımlamış-
tır (Tschumi, 2005: 11-16). Dolayısıyla kon-
sept inşa edilmiş bir form aracılığıyla anlam-
landırılır (Tigges ve Jonson, 2014: 70-71).
Balkan  tarafından,  tasarımcının  tasarım  sü-
reci boyunca, tüm veri ve isteklere vereceği 
karşılığın yolu olarak tanımlanan mimari ta-
sarımda  konsept,  bir  anlamda  tasarımcının, 
bu süreçte rehber olarak başvurduğu bir yol 
haritasıdır  (Balkan,  2005:  25-28).  Mimari 

---

MTD
www.mtddergisi.com
ULUSLARARASI HAKEMLİ TASARIM VE MİMARLIK DERGİSİ
Ocak  /  Şubat / Mart  / Nisan  2017 Sayı: 10 Kış - İlkbahar
INTERNATIONALREFEREEDJOURNAL OF DESIGNANDARCHITECTURE
January / February / March / April 2017 Issue: 10 Winter – Spring
ID:154 K:254
ISSN Print: 2148-8142 Online: 2148-4880
(ISO 18001-OH-0090-13001706 / ISO 14001-EM-0090-13001706 / ISO 9001-QM-0090-13001706 / ISO 10002-CM-0090-13001706)
(Marka Patent No / Trademark)
(2015/04018 – 2015/GE/17595)
100
ULUSLARARASI HAKEMLİ
TASARIM MİMARLIK DERGİSİ
INTERNATIONAL REFEREED
JOURNAL OF DESIGN AND ARCHITECTURE
PRINT ISSN: 2148-8142 - ONLINE ISSN: 2148-4880
tasarım  sürecinin  önemli  bir  parçası  olan 
konsept  geliştirme  aşaması,  tasarımın  altya-
pısını oluşturan fikirlerin sistematik bir şekil-
de  kurgulanmasına  ve  ortaya  çıkan  tasarım 
ürünün  sağlam  temellere  oturmasına  imkan 
verir. Bielefeld ve El Khouli’ye göre mimari 
tasarımda konsept yapının kimliği olup, tasa-
rımın üzerinde yükselebileceği sağlam bir te-
mel olarak nitelendirilmiştir (Bielefeld ve El 
Khouli, 2010: 69-71).
KONSEPTİ OLUŞTURAN BİLEŞENLER
Tasarım süreci 1960’lı yıllarda ortaya atılan 
ve  öncülüğünü  Archer  ve  Jones’un  yaptığı 
analitik  ve  sistematik  tasarım  yönteminden 
önce tasarımın sezgisel ve bir anda ortaya çı-
kan  fikir  üzerinden  üretildiği  bilinmektedir. 
Ancak  tasarımda  sistematik  yaklaşımın  da 
zaman  içinde  yetersiz  kaldığı,  hiçbir  zaman 
tasarımın  şemaları  adım  adım  izler  şekilde 
ilerlemediği ve birden çok parametreye bağlı 
bir olgu olduğu görülmüştür (Yılmaz, 2016: 
17-20). Bilinen şudur ki tasarım; zihinde can-
landırma, biçimlendirme ve deneme gibi ana 
aktiviteleri içeren zihinsel bir süreçtir (Uraz, 
1993: 1-6). Bu süreç içinde tasarımı özgün-
leştiren,  onun  diğerlerinden  farklılaşmasını 
sağlayan unsurların bir bileşeni olarak tasa-
rımcının probleme ilişkin geliştirdiği konsept 
öne çıkar.   
Mimari  konsept,  sözel  olarak  birkaç  kelime 
veya görsel olarak eskiz aracılığıyla aktarılan 
düşüncelerin henüz biçime dönüşmemiş ha-
lidir (Wingardh, ve Warn, 2008: 40-44). Bu 
yönüyle konsept tasarımda binanın öne çıkan 
özelliklerini  oluşturan  soyut  ya  da  kısmen 
somut  ifade  edilebilen  düşünce  bütünüdür 
(İnceoğlu, 2004: 63-64).
Onat tasarım sürecini etkileyen ve süreçten et-
kilenen her ana unsuru değer olarak tanımlar 
ve değerleri tasarım ürününün özgün ve yara-
tıcı  yanını  destekleyen  ögeler  olarak  ele  alır 
(Onat, 2006: 106-124). Bu anlamda tasarımda 
sadece  kullanıcı  ihtiyaçlarının  karşılanmasını 
hedefleyen süreç ile değerleri keşfedip geliş-
tirme  ve  yeni  değerler  üretmeye  odaklanan 
süreç  arasında  yaratıcı  düşünce  bağlamında 
farklılıkları olduğunun altını çizer. 
Onat’ın değerler olarak tanımladığı kavram-
lara yüklediği görevler bakımından, değerle-
rin  konsepti  oluşturan  unsurlar  olduğu  söy-
lenebilir.  Mimari  tasarım  yaratıcı  düşünme 
faaliyetidir  ve  değerler  adı  altında  toplanan 
konsepte  ilişkin  unsurlar  yaratıcı  edimi  te-
tikleyerek mimarinin özgün yanını oluşturur. 
Yaratıcı  düşünme  ile  ilişkilendirilebilecek 
konsept  kavramı  problemin  kendinden  kay-
naklanabileceği gibi çevreden de kaynaklana-
bilir. Konsepti oluşturmada rol oynayabilece-
ği düşünülen bu değerleri Onat şöyle sıralar 
(Onat, 2006: 106-124): 
a) Konudan kaynaklanan değerler
b) Mimari programdan kaynaklanan değerler

---