International refereed journal of design and architecture print issn

MTD
www.mtddergisi.com
ULUSLARARASI HAKEMLİ TASARIM VE MİMARLIK DERGİSİ
Ocak  /  Şubat / Mart  / Nisan  2017 Sayı: 10 Kış - İlkbahar
INTERNATIONALREFEREEDJOURNAL OF DESIGNANDARCHITECTURE
January / February / March / April 2017 Issue: 10 Winter – Spring
ID:154 K:254
ISSN Print: 2148-8142 Online: 2148-4880
(ISO 18001-OH-0090-13001706 / ISO 14001-EM-0090-13001706 / ISO 9001-QM-0090-13001706 / ISO 10002-CM-0090-13001706)
(Marka Patent No / Trademark)
(2015/04018 – 2015/GE/17595)
101
ULUSLARARASI HAKEMLİ
TASARIM MİMARLIK DERGİSİ
INTERNATIONAL REFEREED
JOURNAL OF DESIGN AND ARCHITECTURE
PRINT ISSN: 2148-8142 - ONLINE ISSN: 2148-4880
c) Yerden/çevreden kaynaklanan değerler
d) Yatırımcıdan ve kullanıcıdan kaynaklanan 
değerler
e) Tasarımcıdan kaynaklanan değerler
Konsept kavramı bugün sıklıkla tartışılmakla 
beraber farklı yaklaşımlarla da olsa her zaman 
mimarlığın  konusu  olmuştur.  Tschumi’nin 
konseptin  soy  bilimi  altında  açıkladıkları, 
mimarlığın  her  döneminde  kabul  edilebilir 
bir  konsept  olduğuna  işaret  eder.  Konsept 
mimarlık  tarihi  içinde  düzen,  strüktür,  form 
hiyerarşisi,  açık  plan,  cephede  alt-orta-üst 
düzeni gibi somut kavramlardan oluşup, daha 
genel karakterde ve yerden bağımsız olarak 
şekillenirken,  değişim  geçirerek  günümüz-
de bağlam ve içerikten beslenen daha soyut 
ifadeler  halini  almıştır  (Tschumi,  2005:  11-
16). Bu ifade ile Tschumi konsept bileşenle-
rini açıkça bağlam ve içerik olarak tanımlar. 
Bağlam  yer  ait  tüm  özellikler  ve  koşullar, 
içerik ise tasarım programı ve konusu olarak 
genişletilebilir. 
Buna göre geçmişte ideal geometri ya da ide-
al  güzellik  arayışını  içeren,  genellenebilen, 
anonim  ve  tekrara  açık  kavramlarla  oluşan 
konseptin  bugün;  bağlam  ve  tasarım  prob-
lemine odaklı ve bu iki unsura tasarımcının 
yorumunun  dahil  olmasıyla  özelleşen  soyut 
kavramlara dönüştüğü söylenebilir.  
Belirtilen ifadeler ışığında konseptin bileşen-
lerini ortaya koymanın mümkün olduğu dü-
şünülmektedir. Buna göre konsepti oluşturan 
bileşenler şu şekilde sıralanabilir:
a) Problem: Tasarım konusu ve içeriği, tasa-
rım programında yer alan işlevsel gereklilik-
ler ve koşullar.
b) Bağlam: Doğal ve yapay çevre koşullarını 
içeren çevresel koşullarla birlikte sosyal, kül-
türel, ekonomik, teknolojik ve diğer fiziksel 
koşullar. 
c) Tasarımcı: Tasarımcının deneyimi, mima-
ri üslubu, bilgi birikimi, problemi algılayışı, 
probleme ilişkin öncelikleri ve problemi ele 
alış biçimi. 
Bu bileşenler farklı kombinasyonlarla bir ara-
ya gelerek konsepti oluşturabilir. Ancak yine 
de konsept; diğer iki bileşenin dışında, sadece 
mimarın  kendi  özgün  fikri  ile  de  oluşabilir. 
Tschumi böyle bir durumda konsept ve bağ-
lam ilişkisinin bulanıklaşabileceğini ve kon-
septin  kolaylıkla  anlamlandırılamayabilece-
ğini söyler (Tschumi, 2005: 11-16). 
Konsept  bileşenleri  kimi  zaman  tek  başına 
bütün  tasarım  sürecini  sürükleyerek  götüre-
bilirken, kimi zaman tüm konsept bileşenle-
rinin  sürece  dahil  olabileceği  öngörülebilir. 
Bu  bileşenlerin  birbirleri  ilişkisi  ve  mimari 
tasarımda  konsept  üretme  süreci  Şekil  2’de 
kavramsal olarak modellenmeye çalışılmıştır.

---

MTD
www.mtddergisi.com
ULUSLARARASI HAKEMLİ TASARIM VE MİMARLIK DERGİSİ
Ocak  /  Şubat / Mart  / Nisan  2017 Sayı: 10 Kış - İlkbahar
INTERNATIONALREFEREEDJOURNAL OF DESIGNANDARCHITECTURE
January / February / March / April 2017 Issue: 10 Winter – Spring
ID:154 K:254
ISSN Print: 2148-8142 Online: 2148-4880
(ISO 18001-OH-0090-13001706 / ISO 14001-EM-0090-13001706 / ISO 9001-QM-0090-13001706 / ISO 10002-CM-0090-13001706)
(Marka Patent No / Trademark)
(2015/04018 – 2015/GE/17595)
102
ULUSLARARASI HAKEMLİ
TASARIM MİMARLIK DERGİSİ
INTERNATIONAL REFEREED
JOURNAL OF DESIGN AND ARCHITECTURE
PRINT ISSN: 2148-8142 - ONLINE ISSN: 2148-4880
Şekil 2. Mimari Tasarımda Konsept 
Üretme Süreç Modeli
Geliştirilen  modele  göre  probleme  (konu, 
içerik ve program) ve bağlama (çevresel, sos-
yal, kültürel, ekonomik, teknolojik, fiziksel, 
zaman) ait unsurlar analiz edilerek kavramla-
ra ulaşılır. Kavramlar yorum gerektirmeden, 
bu unsurları dikkate alan her tasarımcının so-
mut  olarak  ulaşabileceği  niteliktedir. Ancak 
kavramların belirlenmesinden sonra tasarım-
cı  tarafından  yorumlanarak  konsepti  oluş-
turmasında  tasarımcının  problemi  algılayışı, 
tasarımcının  üslubu  ve  deneyimleri  süreçte 
belirleyici olur. Kavramlar tasarımcıya özgü 
karakter ile yorumlanır ve bu nedenle her bir 
problem kendi bağlamı içinde özgün konsept 
ya da konseptlere sahip olur. Konseptin yine 
tasarımcının yorumuyla sürece aktarılmasıy-
la  biçime  ulaşılır.  Konseptin  biçime  dönüş-
mesinde  tasarımcının  yorumu  biçimi  fark-
lılaştırır,  yorum  aynı  ya  da  benzer  konsept-
lerin farklı şekillerde biçimlenmesini sağlar. 
Çalışmanın bundan sonraki bölümünde kon-
sept bileşenleri tartışılmaya çalışılacaktır.
 
Probleme Ait Parametreler
Tasarım problemi çevre ile insan arasındaki 
uyumsuzluktan  kaynaklanan,  tasarıma  konu 
olan ve çözüm üretilmesi beklenen sorundur. 
Bu soruna önerilen çözüm tasarım süreci so-
nunda mekân ve mekânla oluşan bina olarak 
somutlaşır.  Tasarım  problemi  tek  başına  bir 
olgu olmaktan daha fazlası,  pek çok alt bi-
leşeni ve ilişkiyi barındıran çok boyutlu bir 
kavramdır. Bu nedenle tasarım problemi bir 
program dâhilinde ele alınır. Program; prob-
lemin alt bileşenlerine ait koşulları ve gerek-
lilikleri kapsadığı gibi esas olarak tasarımın 
içeriğini oluşturur. 
Probleme  ait  parametreler  kapsamında  dik-
kate  alınabilecek  diğer  unsurlar  ise  içerik 
ve  konudur.    Tasarım  problemi  esas  olarak 
tasarımın  konusudur  ve  içerikle  tanımlanır. 
Konunun konsepte dönüşerek biçimi oluştur-
ması farklı şekillerde ele alınabilir. Konu ve 
konsept  ilişkisi  bir  bakıma  nasıl  sorusunun 
cevabıdır.  “Nasıl  bir  ev?”  sorusunun  ceva-
bı evin sunduğu yaşantıyla beliren kabin ev, 
mobil ev, modern ev vs. olabilir. Verilen ce-
vaplar konsepti ve ardından biçimi belirler. 

---