International refereed journal of design and architecture print issn

146
146
POSTMODERNİZMDE SKANDAL YAPITLAR 
1
SCANDAL WORKS IN POSTMODERNISM
Semra DOĞAN AK
Adıyaman Üniversitesi, Güzel Sanatlar Fakültesi, Resim Bölümü,  Adıyaman / Türkiye
Öz: Modernizm ile estetik kavramı tartışılmaya 
başlandığı zamandan günümüze, izleyiciyi galeri-
lerde ve sergilerde Greenberg estetiği karşıtı nite-
lendirebileceğimiz sanat nesneleri ve imgeleri or-
taya çıkmaktadır. Her birinde seyirciyi şok etme 
amacı  güdülürken,  izleyiciler  tahammülsüzlük 
göstermeye başlamışlardır. Peki, bu bir başarı mı-
dır? İktidarın tahakkümleri sonucu sanatçılar tep-
ki gösterme, söz söyleme, diyaloga girme ihtiyacı 
duymuşlardır. Avangard ve Dada akımların ömrü 
kısa  olmuş  ancak,  sonraki  kuşakların  etkileri 
uzun  sürmektedir.  Sanatçıların  tahrikleri,  izleyi-
ci, sanat alımlayıcıları ve yorumlayıcılar üzerinde 
tahammülsüzlüklere sebep olmuştur. İzleyicilerin 
refleksleri,  sanatçıların  hedeflediği  diyalogların 
başarısı  mıdır?  Eleştirmenler  imge  bolluğundan 
ya  rahatsız  olmuşlardır,  ya  da  bunu  fırsat  bilip 
metinler  üzerine  metinler  yazmışlardır.  Metin-
lerin  sanat  eserleri  önüne  geçmiş  olması,  sanat 
yapıtlarının  özgünlüğü  hakkında  rahatsızlıkları 
palazlandırmaktadır. Sanatta skandalın bir gerek-
lilik olup olmadığını, sanat tarihinde örnekler ile 
belgelemeyi amaçlayarak bir açıklık getirme gü-
düsüyle yazılmıştır. 
Anahtar  Kelimeler:  Estetik,  Anti-Estetik,  Post-
modern, Güncel, Tahammül, Tahrik, Tahakküm
Abstract: From the time till the concepts of aes-
thetic  in  art  has  been  argued  on,  the  art  works 
qualified as anti-Greenberg aesthetic images and 
objects are seen by the observers. Each of them 
aim to shock the spectators and observers that has 
started to intolerate. All right, is that an accom-
plishment already? Due to domination of power, 
artists have been in need of showing discussions, 
reaction  or  disargeement.  Avangard  and  Dada 
has  longed  short,  but  had  a  specified  length  on 
the latter  undeniable grandeur. Provocations of 
the artists, have aroused impatience on audience, 
art spectators and critics. Are three aims of art-
ists to reach a dialogue by the way of audience 
reflections.    Critics  are  both  disturbed  with  the 
multitude of images, or have written many critics 
owing  to  them. The  importance  of  critics,  have 
aroused  disturbance  from  uniqueness  of  art  im-
ages. Aimed to write this essay to prove as if art 
is in need of scandalous projects, by examples in 
history. 
Key Words: Aesthetic, Anti-Aesthetic, Postmod-
ern,  Contemporary,  Endurance,  Provocation, 
Domination
(1)  
Sorumlu Yazar: Semra DOĞAN AK, Adıyaman Üniversitesi, Güzel Sanatlar Fakültesi, Resim Bölümü, Adıyaman/ 
Türkiye, [e-mail] Geliş Tarihi / Received: 11.11.2016 Düzeltme Tarihi / Revision Date: 31.01.2017 
Kabul Tarihi / Accepted: 17.02.2017 Makalenin Türü: Typeofarticle (Araştırma – Uygulama /Research - Applica-
tion) Çıkar Çatışması / Conflict of Interest:Yok / None“Etik Kurul Raporu Yok – None of Ethics Commit
Doi: 10.17365/TMD.2017.1.015.x
TMD
ULUSLARARASI HAKEMLİ TASARIM VE MİMARLIK DERGİSİ
INTERNATIONAL REFEREED JOURNAL OF DESIGN AND ARCHITECTURE

---

MTD
www.mtddergisi.com
ULUSLARARASI HAKEMLİ TASARIM VE MİMARLIK DERGİSİ
Ocak  /  Şubat / Mart  / Nisan  2017 Sayı: 10 Kış - İlkbahar 
INTERNATIONALREFEREEDJOURNAL OF DESIGNANDARCHITECTURE
January / February / March / April 2017 Issue: 10 Winter – Spring
ID:143 K:236
ISSN Print: 2148-8142 Online: 2148-4880
 (ISO 18001-OH-0090-13001706 / ISO 14001-EM-0090-13001706 / ISO 9001-QM-0090-13001706 / ISO 10002-CM-0090-13001706)
(Marka Patent No / Trademark)
(2015/04018 – 2015/GE/17595)
147
ULUSLARARASI HAKEMLİ
TASARIM MİMARLIK DERGİSİ
INTERNATIONAL REFEREED
JOURNAL OF DESIGN AND ARCHITECTURE
PRINT ISSN: 2148-8142 - ONLINE ISSN: 2148-4880
GİRİŞ
Sergilerde izleyicileri rahatsız etmeyi amaçla-
yan sanatçılar hep olmuştur ve bu tip sergiler 
hala düzenlenmektedir. Sanatçıların izleyici-
lerin, ellerinde kadehler eşliğinde fonda bili-
nen bir klasik müzik parçası ile tuval üzeri-
ne yağlıboya işler izleme beklentilerini, alay 
edercesine boşa çıkarma amaçları nedir peki? 
Bir  başarı  mıdır?  Bir  başarı  amaçlanmakta 
mıdır?
Postmodernizmi, modernizmden ayıran başlı-
ca nedenlerden birisi fikir ve temsillerin “yük-
sek”  ve  “alçak”  kültür  ile  açıklanamaz  olu-
şudur. İfadeler, artık kendinin farkında olan, 
kendini  sorgulayan  ve  altını  oyan  anlayışlar 
hakim  olmuştur.  Sanatçıların,  bu  rahatlığı, 
izleyicilerin  tahammülsüzlüğü  ile  sonuçlan-
maktadır.  Modernizm,  artık  tarihe  mal  oldu 
der Bedri Baykam. “Birbirine bağlı akımları, 
tatlı anıları, kahramanları, unutulmaz rastlan-
tılarıyla birlikte sanat tarihi kitaplarına girdi 
bile. Vincent’in kesik kulağı, Kandinsky’nin 
atölyesinde  baş  aşağı  duran  tual,  Jackson 
Pollock’u  öldüren  araba  kazası,  Warhol’un 
Leo Castelli tarafından galerisinde geri çevri-
lişi; hepsi de 130 yıllık öykünün önemli anla-
tılarından birkaçı.” (Baykam, 1999: 222)
İzleyicilerin hop oturup, hop kalkmasına se-
bep  olan  bu  işleri,  bir  Rembrandth  tablosu 
veya bir Cezanne tablosu yerine satın almayı 
tercih ettiren sebepler neler olabilir diye dü-
şünmekteyiz.  Satın  almak  bir  kriter  midir? 
Sanatçı, satılma kaygısı olmayan işler de ser-
gilemektedir şüphesiz, fakat buna razı olabi-
lecek galeriler (satış komisyonu ile geçinen) 
oldukça azdır. Tabii skandal yapıtın başarısı 
galeriye kazandıracağı reklam ile komisyon-
dan çok daha değerli olabilirse. 
 MARCEL DUCHAMP
Her ne kadar tarihte pek çok örneği olsa da, 
1917  yılı  gerçek  bir  kırılma  noktası  olmuş-
tur.  Marcel  Duchamp  ünlü  ‘Çeşme’    adlı, 
R.Mutt  imzalı  hazır-yapıt  eserini  sergilemek 
istediğinde jürinin tepkisi oldukça sert olmuş-
tur  elbette. Ancak  Duchamp  eseri  hakkında 
söylediği şu sözler ile seyirciyi estetik nesne 
konusunda  düşündürmeyi  amaçlamaktadır. 
’Pisuara sanat eseri olarak yaklaştığınız anda 
eser olmaktan sıyrılmaktadır. Ona bir pisuar 
olarak baktığınız anda ise sanat eseri olmak-
tadır’  bu  ikilem  karşısında  seyirci  şok  edil-
mektedir.    Tabii  Duchamp’ın  amacı  estetik 
dışı objenin sanat eseri olarak kullanılabilir-
liği ve estetik değer verilen eserin sanat eseri 
olmasının sorgulanabilirliğidir.

---