International refereed journal of design and architecture print issn

MTD
www.mtddergisi.com
ULUSLARARASI HAKEMLİ TASARIM VE MİMARLIK DERGİSİ
Ocak  /  Şubat / Mart  / Nisan  2017 Sayı: 10 Kış - İlkbahar 
INTERNATIONALREFEREEDJOURNAL OF DESIGNANDARCHITECTURE
January / February / March / April 2017 Issue: 10 Winter – Spring
ID:143 K:236
ISSN Print: 2148-8142 Online: 2148-4880
 (ISO 18001-OH-0090-13001706 / ISO 14001-EM-0090-13001706 / ISO 9001-QM-0090-13001706 / ISO 10002-CM-0090-13001706)
(Marka Patent No / Trademark)
(2015/04018 – 2015/GE/17595)
150
ULUSLARARASI HAKEMLİ
TASARIM MİMARLIK DERGİSİ
INTERNATIONAL REFEREED
JOURNAL OF DESIGN AND ARCHITECTURE
PRINT ISSN: 2148-8142 - ONLINE ISSN: 2148-4880
sanat yapıtı hem sanat hem de dini olabilmiş-
tir.
1
  Serrano’nun ABD’de  sanatçılara  devlet 
desteği  sağlayan  The  National  Endowment 
For  the Arts  tarafından  desteklenmesi  1989 
yılında tartışmalara yol açmıştı. 2011 yılında 
ise Hristiyanlar tarafından Paskalya’dan ön-
ceki son Pazar günü kutlanan Palmiye Pazarı 
bayramında, “Çişli İsa”nın baskılarından biri 
Avignon’da  sergilendiği  müzede  Hıristiyan 
protestocular  tarafından  onarılamayacak  şe-
kilde tahrip edilmişti.
Resim 1. Andres SERRANO, Çişli İsa /
Piss Crist, 152x102 cm, Plastik Kap, 
İkona, İdrar, 1987
DAMIEN HIRST
Çok  popüler  ve  performansa  dönüşmüş  bir 
başka  sergileme  ise  Damien  Hirst’a  aittir. 
1  http://www.huffingtonpost.com/udoka-okafor/
exclusive-interview-with-_18_b_5442141.html 
(erişim tarihi: 26.01.2017)
Sanatçı  Eyestorm  Galerisi’nde  “Painting  by 
Numbers” adlı sergide uyguladığı enstalasyo-
nunu serginin en etkili işi olarak duyurmuştu. 
Eser  arı  dolu  kahve  fincanları,  sigara  izma-
ritleriyle  dolu  kül  tablaları,  boş  bira  şişele-
ri,  üzerinde  boya  bulaşığı  bir  palet,  şövale, 
merdiven,  fırçalar,  boş  bira  şişeleri,  yarım 
kalmış  kahve  bardakları,  şeker  ambalajları 
ve yere yayılmış gazetelerden oluşmaktaydı. 
54  yaşındaki  temizlik  görevlisi  Emmanuel 
Asare  (isminin  tüm  yazılarda  zikredilmesi 
ilginçtir) eseri çöp zannedip toplar. Bu olay 
tüm sanat dünyasında geniş bir yankı bulur. 
Temizlikçinin  ifadesi  her  manşette  aynen 
aktarılır, “Bana buradakiler hiç de sanat ese-
ri  gibi  görünmedi.  Ben  de  hepsini  toplayıp 
attım.”    Sanatçının  tepkisi  ise  şaşırtıcı  ola-
caktır. Sanatçı bu haberi aldığında herkesten 
çok güler. Çünkü eseri ile günlük hayat ara-
sında kurduğu bağlantıda başarıya varmıştır. 
Günlük hayat nesnelerinin galeride ne işi var-
dır?  Galeride  sunulmaları  onlara  estetik  an-
lam yüklemekte midir? Bize temizlik görev-
lisinin gazeteleri açıklaması çok anlam ifade 
etmez.  Fakat,  “en  başarılı”  sanat  eleştirisini 
yine de o yapmıştır. Sonuç başarıya ulaşmış-
tır, eser yeterince reklamını yapmıştır. Eserin 
yok olması önemsizdir, önemli olan sonuçtur 
ve  varılan  noktadır.  (Damien  Hirst’ün  eski-
den borsacı olduğunu unutmamak gerekir bu 
arada,  paranın  nerede  olduğunu  elbette  bil-
mektedir). Eser yok edilerek sonuçlanmıştır, 
tıpkı Marcel Duchamp’ın Büyük Cam işinin 

---

MTD
www.mtddergisi.com
ULUSLARARASI HAKEMLİ TASARIM VE MİMARLIK DERGİSİ
Ocak  /  Şubat / Mart  / Nisan  2017 Sayı: 10 Kış - İlkbahar 
INTERNATIONALREFEREEDJOURNAL OF DESIGNANDARCHITECTURE
January / February / March / April 2017 Issue: 10 Winter – Spring
ID:143 K:236
ISSN Print: 2148-8142 Online: 2148-4880
 (ISO 18001-OH-0090-13001706 / ISO 14001-EM-0090-13001706 / ISO 9001-QM-0090-13001706 / ISO 10002-CM-0090-13001706)
(Marka Patent No / Trademark)
(2015/04018 – 2015/GE/17595)
151
ULUSLARARASI HAKEMLİ
TASARIM MİMARLIK DERGİSİ
INTERNATIONAL REFEREED
JOURNAL OF DESIGN AND ARCHITECTURE
PRINT ISSN: 2148-8142 - ONLINE ISSN: 2148-4880
kırılıp, nihayetinde tamamlanması gibi. Peki, 
günümüzde de bu başarıyı hedefleyen sanat-
çılar ülkemizde olmamış mıdır?
Resim 2. Damien HIRST, Eyestorm 
Galerisi Enstalasyonu, 2001
Damien Hirst gibi Postmodern çağda popüler 
kültür imgelerini kullanan sanatçıların ortak 
meselesi, imge sağanağının kutsal metinlerle 
aynı  arındırıcı  rolü  oynayıp  oynamadığıdır. 
Kutsal  metinler  yerine,  modernizmin  kalıp-
ları  ve  kurallarının  olup  olmadığı  da  söyle-
nebilir. Julia Kristeva’ya göre: “Kitle medya 
kültürü daha az şifrelenmiştir, o kadar evren-
sel  değildir,  imge  ve  biçimlere  sokacak  tek 
bir  kitabımız  yoktur,  birkaç  tane  vardır;  bu 
yüzden  bu  imge  ve  biçim  patlamasını  yaşı-
yoruz. Bize yaşam ve ölümden bahseden bü-
yük mitlere kıyasla ortalama kalabilirler, ama 
analistin sedirinde ve televizyonda aktarılan 
“küçük  ayrıntılar”  bizim  günlük  hastalıkla-
rımız üzerinde, tıpkı kutsal imgeler gibi etki 
bırakır. İmgelemin parçalanmasını yaşıyoruz. 
Bir katedral kadar görkemli değil, o kadar et-
kileyici değil, ama ruhsal aygıtta aynı meka-
nizma  çalışıyor.”  (Harrison  ve Wood,  2011: 
1107)
BEDRİ BAYKAM 
Türkiye’de unutulmamış en çarpıcı iki örnek 
ise, Bedri Baykam ve Şükran Moral tarafın-
dan yapılmıştır.
Bedri Baykam 14 yaşında (ilk ilişkisi sonrası 
diye etiketlemiştir) sildiği ve 35 yıldır sakla-
dığı peçeteyi sergiledi. Dolayısıyla büyük bir 
tartışma yarattı bu durum. Gazetelerde sayfa-
lar dolusu yazılıp çizildi. Sanattır diyen azın-
lık ve buna şiddetle karşı çıkan bir çoğunluk 
ağzına  geleni  söyledi,  döküldü.  Baykam’ın 
açıklaması şöyle olmuştur: Dünyaya ‘erkek-
ler böyle yaşardı’ diye bir belge bırakıyorum, 
diyen Baykam, başlık örneği olmayan bir şey 
yapmak istediği için de 35 yıl önce spermini 
sildiği  peçeteyi  sakladığını  itiraf  ediyor.  Bu 
karara varmasını ise şöyle anlatıyor: “Bunun 
şu anda örneği yok ve olamaz da. Çünkü bu-
nun üç sebebi var. Birincisi: bu kitabı okurken 
15  yaşında  olan  ve  ‘ben  de  yapayım’  diyen 
biri 35 yıl bunu saklayabilecek mi? İkincisi: 
Saklaması  önemli  olan  birisi  sayılabilecek 
mi? Üçüncüsü: Bunu yapsa bile, bu artık ya-
pılmış bir şeydir.” Sperm izini taşıyan ilk pe-
çetenin şu anda kendi sanatsal hinterlandında 
(yaşam  alanı)  değeri  olan  bir  kağıt  parçası 
olduğunu da ifade eden Baykam, “Biri bana, 
‘bu Van Gogh’un spermini taşıyan mendildir’ 
deseydi onun, benim için değerli olurdu. Bir 

---