İqlim dəYIŞMƏLƏri qarşisinda zəifliyin milli səviyyəDƏ qiyməTLƏndirilməsi azərbaycan
Yüklə 409,42 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- İQLİM DƏYİŞMƏLƏRİ QARŞISINDA ZƏİFLİYİN MİLLİ SƏVİYYƏDƏ QİYMƏTLƏNDİRİLMƏSİ x
- 4. Yekunlar və tövsiyələr.
- AZƏRBAYCAN xi
- İQLİM DƏYİŞMƏLƏRİ QARŞISINDA ZƏİFLİYİN MİLLİ SƏVİYYƏDƏ QİYMƏTLƏNDİRİLMƏSİ 2
- Şəkil 1.1 Azərbaycan Respublikasının fiziki xəritəsi [23]. AZƏRBAYCAN 3
- Şəkil 1.2. Bazardüzü dağı
- VIII.
İQLİM DƏYİŞMƏLƏRİ QARŞISINDA ZƏİFLİYİN MİLLİ SƏVİYYƏDƏ QİYMƏTLƏNDİRİLMƏSİ x 3.5 Bilgi paylaşmasının əhəmiyyəti: Elm, Vətəndaş Cəmiyyəti və Dövlət. .................................................................................... 23 4. Yekunlar və tövsiyələr. ............................................................................................................................................................................. 24 4.1 Qərar çıxaran yüksək vəzifəli şəxslər və qeyri-formal liderlər üçün başlıca tövsiyələr. ....................................................... 25 4.2 Vətəndaş Cəmiyyəti üçün başlıca tövsiyələr. ................................................................................................................................. 26
AZƏRBAYCAN xi CƏDVƏLLƏR VƏ DİAQRAMLARIN SİYAHISI Cədvəl 1.1. 1990-2013-cü illər ərzində Azərbaycan ərazisində baş vermiş ən maştablı təbii fəlakətlər, həlak olanların sayına görə 5 Cədvəl 1.2. 1990-2013-cü illər ərzində Azərbaycan ərazisində baş vermiş ən maştablı təbii fəlakətlər, ziyan çəkənlərin sayına görə 5 Cədvəl 1.3. 1990-2013-cü illər ərzində Azərbaycan ərazisində baş vermiş ən maştablı təbii fəlakətlər, maddi ziyanın sayına görə 6 Cədvəl 3.1. Respublikada qəbul edilmiş normativ sənədlər 17 Cədvəl 3.2. Azərbaycan Respublikasının iştirak etdiyi beynəlxalq proqramlar 17
Azərbaycan Respublikasının fiziki xəritəsi 2 Şəkil 1.2. Bazardüzü dağı 3 Şəkil 1.3. Azərbaycan Respublikasının iqlim xəritəsi 4 Şəkil 1.4. Kür çayının məcrasından çıxması nəticəsində yaşayış məntəqələrini su basmışdır 5 Şəkil 1.5. Zaqatala rayonunda baş verən zəlzələ 5 Şəkil 1.6. Regionda orta illik temperaturların 2021-2050-ci illərdə artması, 1961-1990-ci illərlə müqayisədə 6 Şəkil 1.7. Yağıntı dəyişikliyi 2021-2050-ci illər dövründə, 1961-1990-ci illərlə müqayisədə, %-lə 7 Şəkil 1.8. Müxtəlif illərdə Xəzər dənizinin indiki illər ilə müqayisədə səviyyəsi 7 Şəkil 2.1. Qusarçay hövzəsində yerləşən buzlaqların peykdən görünüşü 10 Şəkil 2.2. 2003-cü ildə Salyan rayonu ərazisində Kür çayında müşahidə olunan daşqın 11 Şəkil 3.1. Humanitar yardım 21 Şəkil 3.2. Sağlamlıq haqqında maariflənən əhalinin sayı 21 Şəkil 3.3. Az QAC-nın ilk təşkilatlarının sayı 22 Şəkil 3.4. Az QAC-nın üzvlərinin sayı 22 Şəkil 3.5. Az QAC-nın könüllülərinin sayı 22
İQLİM DƏYİŞMƏLƏRİ QARŞISINDA ZƏİFLİYİN MİLLİ SƏVİYYƏDƏ QİYMƏTLƏNDİRİLMƏSİ 2 RESPUBLİKASINDA İQLİM DƏYİŞMƏLƏR 1.1 İQLİM DƏYİŞMƏLƏRİ VƏ TƏBİİ FƏLAKƏTLƏR
Azərbaycan Respublikası 28 may 1918-ci ildə yaranmış və 1991-ci ildə yenidən müstəqilliyini qazanmışdır. Azərbaycan Respublikasının dövlət strukturu prezident üsul-idarəsidir. 1992-ci ildə BMT və ATƏT-ə daxil olub, 2001-ci ildən Avropa Şurasının üzvüdür. Ərazi 86.6 min kv.km., əhalinin sayı 9383,7 min nəfər (01.04.2013) təşkil edir [5]. Ölkənin paytaxtı Bakı şəhəridir. Azərbaycan Respublikası Cənubi Qafqazın şərqində yerləşir. Onun ərazisi şimaldan cənuba Baş Qafqaz sıra dağlarından Kiçik Qafqaz və Talış dağlarına qədər uzanır. Ərazisi şimaldan cənuba 400 km, qərbdən şərqə isə 500 km məsafədə Şəkil 1.1 Azərbaycan Respublikasının fiziki xəritəsi [23]. AZƏRBAYCAN 3 uzanaraq, 38º 25′-41º 55′ şimal enliklər və 44º 50′ – 50º 51′ şərq uzunluqları arasında yerləşir(bax şəkil 1.1). Azərbaycan Respublikası öz coğrafi vəziyyətinə görə dünya iqtisadiyyatında və beynəlxalq əlaqələrin möhkəmləndirməsində əhəmiyyətli rol oynayır. Azərbaycan Respublikası şimalda Rusiya ilə 289 km, şimalqərbdə Gürcüstanla 340 km, qərbdə Ermənistanla 766 km, cənub-qərbdə Türkiyə ilə 11 km və cənubda İranla 618km həmsərhəddir. Ölkənin şərq hissəsi Xəzər dənizinin suları ilə 825 km məsafədə yuyulur [9].
Dünyada iqlim dəyişmələri ilə bağlı gedən dəyişikliklər təbii ki, Azərbaycan Respublikasına da öz təsirini göstərir. Azərbaycan Respublikası öz iqlim müxtəlifliyi ilə fərqlənir. Aparılan araşdırmalara görə, dünyada məlum olan 11 iqlim tipindən, respublikamızda aşağıda qeyd edilən 8 iqlim tipi vardır: [1,10,22]:
iqlim tipidir. Bu iqlim tipi respublika ərazisinin 50%-dən çoxunu əhatə edir: Kür-Araz çökəkliklərini; Xəzəryanı zonanı - Samur çayından Qızılağac körfəzinədək; Naxçıvan Muxtar Respublikasının Arazboyu düzənliklərini; Lənkəran zonasında olan qapalı dağ çökəkliklərini. Buərazidə illik yağıntı mümkün buxarlamanın 15-50%-ni təşkil edir. Yayı isti, bəzi günlər havanın temperaturu 40°C-dən yuxarı olur, qışı soyuq olur.
Bu zonada illik yağıntı mümkün buxarlanmanın 50-100%- ni təşkil edir. Yayı mülayim-isti keçir, qışı yumşaq və az yağıntılıdır. III. Azərbaycan Respublikasının əsasən, Lənkəran zonası yayı quraq keçən mülayim-isti iqlimi ilə fərqlənir. Bu zonada illik yağıntı mümkün buxarlanmanın 100-150%-ni və bundan da artıq olur. Yayı mülayim-isti və quraq, payızı çox yağıntılı, qışı isə yumşaq, olur. İV. Böyük Qafqazın şimal-şərq yamacında 1000-2700 m hündürlükdə və Kiçik Qafqazın orta və yüksək dağlıq 1400-2700 m hündürlükdə qışı quraq keçən soyuq iqlim müşahidə olunur. Burada illik yağıntı mümkün buxarlanmanın 75-100%-ni təşkil edir. Burada yay sərin, qış bir qədər sərt olur.. V. Azərbaycan Respublikasında yalnız Naxçıvan MR-nın orta və yüksək dağlıq zonasında 1000-3000 m hündürlükdə yayı quraq keçən soyuq iqlim müşahidə olunur. Burada illik yağıntı mümkün buxarlanmanın 50-dən 100%-nə qədərdir. Yayı sərin, qışı soyuq və qarlı olur.
şimalşərq 200-500 m hündürlükdə yamaclarındakı dağ meşələri zonasında yağıntısı bərabər paylanan mülayim-isti iqlim müşahidə olunur. Burada illik yağıntı mümkün buxarlanmanın cənub yamacda 75-100%-i, şimal-şərq yamacda 50-100%-ni təşkil edir. Yayı mülayim-isti, qışı yumşaqdır. VII. Yalnız Böyük Qafqazın cənub yamacında 1500- 2700 m hündürlükdə bütün fəsillərdə bol yağıntılı soyuq iqlim müşahidə olunur. Yuxarı dağ meşə və alp zonalarında müşahidə edilir. Burada illik yağıntı mümkün buxarlanmadan150-200% artəqdır. Yayı sərin, qışı soyuqdur.
MR-nın isə 3200 m-dən yüksək ərazilərində dağlıq tundra iqlimi müşahidə edilir. Burada yağıntı mümkün buxarlanmadan100-200%-dən artıqdır. Yay və qış soyuq olur. Ölkədə hava temperaturu regionlardan və onlarda olan relyefdən asılıdır. Xəzər dənizi də hava temperaturunun formalaşmasına öz təsirini göstərir, sahilboyu regionlarda yay aylarında hava temperaturu nisbətən aşağı düşür, qışda isə qalxır. Ölkənin mərkəzi regionlarında (Kür-Araz zonası, Abşeron yarımadası) və Lənkəran zonasında havanın orta illik temperaturu 14-15˚C təşkil edir. Ölkənin dağ regionlarında hava temperaturu azalır: 2000 m hündürlükdə - 4,0- 5,0˚C, 3000 m hündürlükdə isə 1,0-2,0˚C təşkil edir. Respublikamızda müşahidə edilən hava temperature mütləq maksimum +46˚C təşkil edir. Mütləq minimum isə Naxçıvan MR-nın ərazisində qeydə alınmışdır (-32˚C). Ölkə ərazisində atmosfer yağıntılarının paylanması regionlardan asılı olaraq dəyişilir. Respublikamızda hava
Yüklə 409,42 Kb. Dostları ilə paylaş:
|