İQTİSADİ ARTIMDA
İNSTİTUTLARIN VƏ
DEMOKRATİYANIN ROLU
DEMOCRATIC GOVERNANCE AND
INSTITUTIONS FOR GROWTH
Dr. Kim Eric Bettcher
Knowledge Management Officer
Center for International Private Enterprise (CIPE)
http://developmentinstitute.org/member/bettcher_theo
ry/Desktop%20Flash/index.html
İNSTİTUTLARIN TƏKAMÜLÜ
Duqlas Norta əsasən məhsuldarlıq və
dayanıqlı iqtisadi artım üçün institutların
(mülkiyyət hüquqları, kontraktların yerinə
yetirilməsi və s.) rolu böyükdür;
Demokratiya elə bir siyasi mühitdir ki,
burada institutların uğurlu inkişafı və
dayanıqlığı mümkündür;
DEMOKRATİYA AVTORİTAR
İDARƏETMƏYƏ QARŞI
• Mif: Avtoritar hökumət artım məqsədilə daha asan
tərzdə siyasət formalaşdıra və yürüdə bilər
– Bəs idarəedənlər bacarıqsız və mədəniyyətsiz olarsa
nə edəcəksiniz?
– Əlaqələrə və patronaja əsaslanan idarəetmə;
– Avtoritar rejimlər bazar iqtisadiyyatını yaratmır,
əksinə bazar iqtisadiyyatını pozurlar;
– Məhsuldarlıq və yeniliklərə (innovation) repressiv
mühitdə yer yoxdur;
DEMOKRATİYA VƏ İNKİŞAF ARASINDA
SEÇİMƏ EHTİYAC YOXDUR
• Mif: Demokratiya inkişaf edən ölkələr üçün deyil
– Lakin təcrübə göstərir ki, avtoritar rejimlər heç də
daha yaxşı göstəricilərə malik deyillər;
– Bazarların inkişafı və artım üçün demokratiya
əlverişli mühit yarada bilər;
• Ölkələr demokratiya və iqtisadi inkişaf arasında seçim
etməməlidir
DEMOKRATİYA VƏ BAZAR
İQTİSADİYYATININ ÜMUMİ ELEMENTLƏRİ
• Siyasi və İqtisadi azadlıq;
• Müsabiqə, seçim və təşviq;
• Sabit oyun qaydaları;
• Eyni dəyərlər:
– Şəffaflıq;
– Məsuliyyət;
– İştirak üçün bərabər şanslar
DEMOKRATİYA İQTİSADİ ARTIM ÜÇÜN
VACİB OLAN SABİTLİYİ TƏMİN EDİR
• Sabitlik
– Dani Rodrik: Demokratik ölkələrin iqtisadi
göstəricilərinə daha aşağı səviyyəli dəyişkənlik
xasdır;
– Liderliyin davamlılığı institutlaşmadan keçir;
– Qanunun aliliyi mülkiyyət hüquqlarını təmin edir və
hər kəsə aiddir;
– Legitimlik – maraqlı tərəflər sistemdən təcrid edilmir;
– Sosial təziq risklərinin azalması
BİRDƏN BAŞ VERƏN ARTIM
• Rəhbərlik üzərində nəzarət
– Qanun pozuntularının məhdudlaşdırılması;
– Vergi ödəyiciləri qarşısında hesabatlılıq;
– Seçicilər qarşısında cavabdehlik
• Hətta müdrik texnokrat optimal iqtisadi siyasət
icad edə bilməz
– Yaxşı siyasət aşağı səviyyələrdən məlumatlar
tələb edir
UĞURLU SİYASƏTLƏR ÜÇÜN DEMOKRATİYA
MÜVAFİQ ŞƏRAİTİ TƏMİN EDİR
DEMOKRATİYA SİYASƏTİN FORMALAŞMASI
PROSESİNƏ MÜDAXİLƏ ETMƏK VƏ RƏY
BİLDİRMƏK İMKANI YARADIR
• Siyasətin formalaşmasında özəl sektorun töhvəsi
– Mikro səviyyəli məlumat mənbələri;
– Debatlar və alternativ həllər;
– Rəylər
• Dövlət və özəl sektor arasında şəffaf münasibətlər
• Adaptasiya bacarığı – demokratiya həm sərt, həm də
yumşaq siyasətlərdən uzaqlaşmaq imkanı yaradır
REAL DEMOKRATİYA YAXŞI
İDARƏETMƏNİ GÜCLƏNDİRİR
• Effektiv idarəetmə
– Dövlət administratiyası;
– Qanunlar və qaydalar
• Cavabdeh, hesabatlı hökumət
– Şəffaflıq, informasiya azadlığı;
– Qanunun aliliyi
• Siyasətin formalaşmasında vətəndaş iştirakçılığı
TƏMSİLÇİLİYİN KEYFİYYƏTİ
• Uğurlu siyasətin formalaşması iştirakçılıqdan və
effektiv təmsilçilikdən asılıdır
– Rentaya əsaslanmaq artımın altını qazmaq deməkdir
• Ölkələr iqtisadiyyata ümumiyyətlə xeyr gətirən
töhvələri şaxələndirilməlidir
– Problem elə bir siyasi mühitinin tapılmasındadır ki,
müxtəlif qruplar iştirak edə bilsin;
– Siyasətin formalaşması elə bir proses olmalıdır ki,
uduzan olmasın (Policymaking should not be a zero-
sum game)
ASSOSİASİYALARIN (İCTİMAİ
BİRLİKLƏRİN) ROLU
• Birləşmək azadlığı
– Təmsil edən (Representative);
– Daxil edən (Inclusive);
• Koalisiyaların qurulması;
• Özəl sektor və dövlət arasında dialoq;
• Şəffaf proses;
• Keyfiyyətli məlumat və həllər
– Iqtisadi məlumatın yaxşı mənbəyi özəl sektordur;
Dostları ilə paylaş: |