İQTİsadiyyati
Yüklə 119,04 Kb. Pdf görüntüsü
|
Yeni Dünyada Yeniləşən Azərbaycan İqtisadiyyatı yüngül sənaye müəssisələrinin 30 faizinə qədərini dirçəltmək üçün lazım olan kompleks tədbirləri nəzərdə tuturdu. Bunun‐ la əlaqədar hökumətdə hesab edirlər ki, ikinci özəlləşdirmə proqramı çərçivəsində yaxın vaxtlarda başlanacaq iri müəssi‐ sələrin özəlləşdirilməsi prosesi ən azı 10 il müddətinə dayan‐ dırılmalıdır. Dövlət bu müəssisələrə vəsait yatıraraq onların yenidən qurulmasına, istehsal güclərinin artırılmasına, borcla‐ rının ödənilməsinə imkan yaratmalıdır. Müəssisələrin renta‐ belliyi bərpa edildikdən sonra isə onları özəlləşdirmək olar. Yalnız bu halda sənaye müəssisələrini kiçik hissələrə bölməklə ciddi xarici sərmayədarların onlara marağını cəlb etmək olar. Struktur islahatları çərçivəsində Nazirlər Kabinetində fəa‐ liyyət göstərən və bu cür təkliflərlə çıxış edən yüngül sənaye şöbəsinin ləğv edilməsi təsadüfi hesab edilməməlidir. Bu cür səmərəsiz təkliflərin ortaya atılması hökumətin yüngül səna‐ yenin inkişafı ilə bağlı konkret və ciddi bir proqrama malik ol‐ madığını göstərir. Özəlləşdirilən sənaye müəssisələrinin işləməməsi ilə bağlı müxtəlif fikirlər mövcuddur. Bunlardan biri, birinci özəlləşdir‐ mə proqramı çərçivəsində sənaye müəssisələrinin özəlləşdiril‐ məsinin qeyri professional şəkildə aparılması ilə əlaqədardır. Lakin burada nəzərdən qaçmaması lazım gələn əsas cəhət on‐ dan ibarətdir ki, sovet dövründə fəaliyyət göstərən yüngül sə‐ naye müəssisələrinin əksəriyyətində istehsal daxili bazardakı tələbatdan daha yüksək olmuşdur. Eyni zamanda bu müəssi‐ sələrin istehsal etdikləri məhsullar, sənayesi daha yüksək inki‐ şaf etmiş ölkələrə nisbətən daha az rəqabətli məhsullar idi. Dövlət müstəqilliyinin əldə edilməsi ilə bərabər ittifaq respub‐ likaları ilə təsərrüfat əlaqələrinin pozulması və eyni zamanda bu müəssisələrdə yeni texnologiyaların tətbiq edilə bilməməsi yüngül sənayedəki tənəzzülü daha da dərinləşdirmişdir. ‐ 360 ‐ Yeni Dünyada Yeniləşən Azərbaycan İqtisadiyyatı Məlumat üçün qeyd etməliyik ki, yeni istehsala qədəm qo‐ yan müəssisələrin rəqabət qabiliyyətinin təmin edilməsi üçün müasir iqtisadi ədəbiyyatda 3 ilə 8 il arasında dəyişən müddə‐ tin lazım ola biləcəyi düşünülür. Lakin dünya ölkələrinin təc‐ rübəsində hökumətin himayə müddəti ölkədən ölkəyə, sektor‐ dan sektora, dövrdən dövrə böyük fərqlər göstərmişdir. Məsə‐ lən, Yaponiyada yüngül sənayenin inkişafı 20‐30 il, Cənubi Koreyada 40 il, gəmiqayırma sənayesi isə 1‐2 ildə inkişaf etdi‐ rilə bilmişdir. Lakin yeni istehsala qədəm qoyan müəssisələrin gömrük rüsumları ilə himayə edilməsində son dövrlər yaşanmış təcrü‐ bə göstərmişdir ki, himayə müddəti əksər hallarda çox olmuş‐ dur. Və eyni zamanda daha uzun müddət himayə edilən mü‐ əssisələr himayə edilmənin verdiyi rahatlıqla nə qiymət, nə də keyfiyyət göstəriciləri ilə beynəlxalq rəqabətə qarşı hazırlan‐ mamaqdadırlar. 2003‐cü ildə Dünya Ticarət Təşkilatlarına üzv olmağa hazırlaşan Azərbaycanda gömrük rüsumları ilə pro‐ teksionist tədbirlərə əl atmaq imkanları bir az da məhdud‐ laşacaq. Bu məqsədlə də gömrük rüsumları vasitəsilə himayə edilmənin yerinə istehsalın ilkin mərhələsində bir dəfəlik təş‐ viqlərin (subvensiyaların) verilməsi daha yararlı ola bilər. ‐ 361 ‐ Yeni Dünyada Yeniləşən Azərbaycan İqtisadiyyatı ‐ 362 ‐ Yeni Dünyada Yeniləşən Azərbaycan İqtisadiyyatı İşsizlikdə Yaponiyanı geridə qoya bilərik * İlkin Sabiroğlu Və ya rəsmi statistikaya inansaq, belə qənaətə gəlmək mümkün‐ dür ki, Amerika Birləşmiş Ştatlarını və Avropa Birliyi ölkələrini sosial partlayış təhlükəsi gözləyir 2000‐ci ildə Avropa Birliyi ölkələrində ümumi işsizlik sə‐ viyyəsi ortalama olaraq 9 faizə düşmüşdür. Almaniyada işsiz‐ lik səviyyəsi 1999‐cu ildə 8,3 faiz olduğu halda, 2000‐ci ildə bu rəqəm 7,7 faizə düşmüşdür. Amerika Birləşmiş Ştatlarında isə, işsizlik səviyyəsi 1996‐cı ildə 5.6 faiz idisə, 2000‐ci ildə bu rə‐ qəm 6.3 faizə yüksəlmişdir. Bu sahədə ən diqqət cəlb edən nə‐ ticələr Yaponiyada əldə edilmişdir: 1996‐cı ildə 2.9 faiz olan iş‐ sizlik səviyyəsi 2000‐ci ildə 2.3 faizə enmişdir. Amma ən “maraqlı” rəqəmlər Azərbaycana məxsus olmuş‐ dur. Azərbaycan Respublikası Dövlət Statistika Komitəsinin 12 saylı məruzəsinə görə, “2000‐ci il dekabr ayında iqtisadi fə‐ al əhalinin sayı 3749.1 min nəfər, yaxud respublika əhalisinin 47.1 faizini təşkil etmişdir. Onlardan 3705.9 min nəfəri (98.8 fa‐ iz) iqtisadiyyatda məşğul olanlar, 43.2 min nəfəri (1.2 faiz) iş‐ sizlərdir”. Dövlət Statistika Komitəsinin rəqəmlərinə inansaq Azər‐ baycanın işsizlik sahəsində opponenti Yaponiya sayılmalıdır, hərçənd ki, o da bizdən təqribən iki dəfə geridədir. Lakin inanmağa davam etsək başqa mətləblərin də üstü açılır. Belə ki, Azərbaycan Avropa Şurasına üzv olub. O ölkələrin də və‐ təndaşları Azərbaycanda məşğulluq sahəsində əldə edilən bu nəticələrlə gec‐tez tanış olacaqlar. İşsizlik səviyyəsi müstəqil‐ liyini yeni qazanan Azərbaycandan 7.5 dəfə artıq olan Avropa * 5 iyul 2001. ‐ 363 ‐ Yüklə 119,04 Kb. Dostları ilə paylaş:
|