irəli sürülən tövsiyələr və onların yerinə yetirməsinin
izlənilməsi metodologiyası
QADINLARA QARŞI AYRI-SEÇKİLİYİN
LƏĞVİ KOMİTƏSİNİN YEKUN
QEYD ŞƏRTLƏRİ
Bakı - 2015
QAD
INLARA QARŞI AYRI
-
SEÇKİ
L
İ
Y
İN LƏĞVİ
KOM
İTƏSİ
N
İ
N
YEKUN QEYD ŞƏRTLƏRİ
irəli sürülən tövsiyələr və onların yerinə yetirməsinin
izlənilməsi metodologiyası
Ümumi tərtibat və readktə: Sahib Məmmədov
Bu
nəşr
ABŞ Beynəlxalq İnkişaf Agentliyi (USAİD) vasitəsi ilə Amerika Xalqının
təmənnasız yardımı hesabına işıq üzü görmüşdür. Burada əks olunmuş fikirlərə görə
müəllif məsuliyyət daşıyır və bu fikirlər heç də mütləq olaraq USAİD-in və ya ABŞ
Hökumətinın mövqeyi əks etdirmir.
© Vətəndaşların Əmək Hüquqlarının Müdafiəsi Liqası
© “Təmiz Dünya” Qadınlara Yadım İctimai Birliyi
BAKI-2015
MÜNDƏRĠCAT
Qadinlara Qarşi Ayri-Seçkiliyin Ləğvi Komitəsinin
yekun qeyd şərtləri, irəli sürülən tövsiyələr və onlarin
yerinə yetirməsinin izlənilməsi metodologiyasi ..................................................... 3
Ümumi Məlumat .................................................................................................... 3
Tövsiyələrin icrası ilə bağlı məlumatların toplanması
üçün istifadə edilə biləcək metodologiya və alətlər .............................................. 6
Qadinlara Qarşi Ayri-Seçkiliyin Ləğvi Komitəsinin (CEDAW)
Azərbaycan Hökumətinin təqdim etdiyi beşinci dövri
hesabati üzrə yekun qeyd şərtlər ............................................................................ 7
3
Qadınlara QarĢı Ayrı-seçkiliyin Ləğvi Komitəsinin Yekun Qeyd ġərtləri
1
,
irəli sürülən tövsiyələr və onların yerinə yetirməsinin izlənilməsi
metodologiyası
Ümumi Məlumat
Qadınlara Qarşı Ayrı-Seçkiliyin Bütün Formalarının Ləğvi üzrə Konvensiya
BMT-nin Baş Assambleyası tərəfindən 1979-cy ildə qəbul edilmiş və ratifikasiya
üçün açıq elan olunmuşdur.
Konvensiya 1981-ci ilin sentyabrında 20 dövlətin ratifikasiya sənədlərinin
qəbulundan sonra qüvvəyə minmişdir.
Konvensiya ailə vəziyyətindən, siyasi, iqtisadi, sosial, mədəni vəziyyətindən və
baxışlarından aslı olmayaraq kişi və qadınların bərabər hüquqlara malik
olmalarını təsbit etməklə kifayətlənmir.
Konvensiyanın iştirakçısı olan dövlətlər hüquqi, siyasi və proqram xarakterli
tədbirlər həyata keçirməklə qadınlara münasibətdə mövcud olan ayrı-seçkilik
hallarını aradan qaldırmağı öhdəlik olaraq öz üzərlərinə götürürlər.
Bu öhdəliklər həyatın bütün sferalarını, o cümlədən nigah, ailə münasibətləri,
həmçinin istənilən şəxs, təşkilat və təsisat tərəfindən qadınlara qarşı hər hansı
ayrı-seçkiliyi aradan götürən müvafiq tədbirləri əhatə edir.
Azərbaycan Respublikası 1995-ci ildə “Qadınlara qarşı ayrı-seçkiliyin bütün
formalarının ləğv olunması” üzrə konvensiyasına, 2000-ci ildə isə onun Əlavə
Protokoluna qoşulmuşdur.
Ötən dövr ərzində Azərbaycan dövləti BMT-nin “Qadınlara qarşı ayrı-
seçkiliyin bütün formalarının ləğv olunması” üzrə konvensiyasının nəzarət
orqanina-Qadınlara Qarşı Ayrı-seçkiliyin Ləğvi Komitəsinə (CEDAW) mütamadı
olaraq dövrü hesabatlar təqdim etmişdir. Sonuncu, beşinci dövrü hesabat üzrə
Azərbaycan Dövlətinin məruzəsinə Komitənin 16 fevral-06 mart tarixlərində
keçidiyi 60-cı sessiyada baxılmış və “ Yekun qeyd-şərtlər” (Ümumi xarakterli
qeyd-şərtlər) hazırlanaraq hökumətə təqdim edilmişdir.
Konvensiyanın 21-ci maddəsinə uyğun olaraq Komitə hesabatı öyrənərək və
müzakirə edərək, həmçinin dövlətlərdən digər informasiyaları əldə edərək ümumi
xarakterli tövsiyələr verə bilər.
Ümumi xarakterli qeyd-Ģərtlər. BMT-nin hər bir müqavilə orqanı öz
müşahidələri və qənaətləri əsasında insan hüquqlarının vəziyyətinə dair “ümumi
xarakterli qeyd-şərhlər” hazırlayaraq dərc edirlər.
Bu qeyd-şərtlər bir qayda olaraq dövlətlərin dövrü hesabat üzrə məruzələri
dinlənildikdən sonra hazırlanaraq dərc edilir. Ümumi xarakterli qeyd-şərtlər
müqavilələrin insan hüquqlarına dair hissələrinin şərhindən dövlətlərin
məruzələrində təqdim etməli olduqları məlumatların ümumi göstəricilərinə qədər
geniş spektrli sualları əhatə edir.
Konvensiyada əks olunan hüquqların qruplaĢdırılması
1
Concluding observations on the fifth periodic report of Azerbaijan. Adopted by the Committee at
its sixtieth session (16 February – 6 March 2015).
4
1-ci hissə: Diskriminasiya (maddə1), Tədbirlər siyasəti (maddə 2), Əsas insan
hüquqları və fundamental azadlıqlarının təminatı (maddə 3), Xüsusi tədbirlər
(maddə 4), Cinslərin rolunda stereotiplər və mövhümat (maddə 5), Qadın alveri
və
fahişəliyin
qarşısının
alınmasına
dair
öhdəlik
(maddə
6).
2-ci hissə: Siyasi və şəxsi həyat (maddə 7), Təmsilçilik (maddə 8), Vətəndaşlıq
(maddə
9).
3-cü hissə: Təhsil (maddə 10), Məşğulluq (maddə 11), Sağlamlıq (maddə 12),
İqtisadi və sosial imtiyazlar(maddə 13), Kənd qadınları (maddə 14).
4-cü hissə: Hüquq (maddə 15), Nigah və ailə həyatı (maddə 16).
Azərbaycan Hökumətinin növbəti dövrü hesabatının təqdim edilməsinə qədərki
dövr üçün tövsiyələrin yerinə yetirilməsi mühüm göstəricidir. Bu baxımdan
maraqlı tərflərin, xüsusən də qadın hüquqlarının müdafiəsi üzrə ixtisaslaşmış
QHT-lərin tövsiyyələrlə bağlı hökumətin həyata keçirdiyi hüquqi və praktiki
fəaliyyətlərin izlənməsi və qiymətləndirilməsi nəticəsində əldə olunan məlumatlar
gəlcək alternativ hesabatın hazırlanmasında ən mühüm məlumat mənbəyi rolunu
oynayır. İxtisaslaşmış QHT-lər ilk növbədə verilən tövsiyyələri qruplaşdırmalı və
onlarla bağlı hökumətin fəaliyyətlərinin izlənilməsi (monitorinqi) üzrə
metodologiya hazırlamalıdır.
Ən evvefkit yol bir neçə QHT-nin bu fəaliyyəti birgə həyata keçirməsidir.
Müxtəlif istiqamətlər üzrə ixtisaslaşmış QHT-lər (Məişət zorakılığı və erkən
evlilik məslələri, insan alveri və fahişəliyə cəlb etmə, qadınların məşğulluğu və
əmək hüquqları və s. sahələr üzrə) birgə fəaliyyət göstərməklə ciddi nəticələr əldə
edə bilərlər.
Tövsiyələrin izlənməsinin hansı nəticələri ola bilər?
1.
Növbəti hesbatın hazırlanması üçün dəyərli məlumat mənbəyi əldə edilir;
2.
İzlənilmə prosesi zamanı ortaya çıxan çatışmamazlıqlarla (məsələn
hökumətin tövsiyəni natamam yerinə yetirməsi) bağlı ictimai
kampaniyaların təşkili və hökumətin tövsiyələrin icrası istiqamətində daha
ciddi səy göstərməyə təşviq etmək;
3.
Tövsiyədə əks olunan problemin həlli yollarına dair təkilf və tövsiyələr
hazırlayarqa maraqlı tərəflərə təqdim etmək.
Tövsiyənin yerinə yetirilməsi üçün dövlət nə etməlidir. Hansı normalar və
qüsurlu praktika geder bərabərliyini pozur və ya qadın iştirakçılığını
əngəlləyir;
Hökumətin həyata keçirdiyi tədbirlər tövsiyənin yerinə yetirilməsi üçün
kifayət etmişdirmi
2
?
Hökumət hansı tövsiyələrə etinasız yanaşmışdır. Bunun mümükün
səbəbləri;
Tövsiyələrin icrasında vətəndaş iştirakçılığı təmin olunmuşdurmu.
İxtisaslaşmış QHT-lər fəaliyyətlərə cəlb edilmişdirmi?
2
Məslən, 2009-cu ildə Komitə tövsiyə etmişdir ki, Ailə Məcəlləsində qadınlarla kişilərin
nikaha girmə yaşları eyniləşdirilsin. Ailə Məclləsinə dəyişiklik edilmiş və qadınlarla
kişilərin nikaha girməsi üçün aşağı yaş həddi bərabərləşdirilmişdir, lakin bu erkən evlilik
probleminin həlli üçün kifayət etməmişdir.
5
Misal: Komitə “Qeyri-hökumət təşkilatları və qadın hüquq müdafiəçiləri” adlı
tövsiyəsində göstərir ki, QHT qanunvericiliyinə edilən dəyişikliklər QHT-lərin və
hüquq müdafiəçilərinin fəaliyyətinə ciddi problem yaradacaqdır. Komitə qadın
hüquqlarının müdafiəsi istiqamətində fəaliyyət göstərən QHT-lərə fəaliyyət
mühütinin yaradılmasını israrla tövsiyə edir.
Bu tövsiyyənin yerinə yetirilməsi üçün dövlər həm qanunvericilik, həm də
praktikada QHT-lərin fəaliyyətini əngəlləyən problemələri aradan qaldırmalıdır.
Hazırda qadın QHT-lərinin qəraraların qəbul edilməsi prosesində iştirakına yaxşı
şərait yaradan “İctimai İştirakçılıq Haqqında” Qanun qüvvəyə minsə də (01 iyun
2014-cü il tarixindən) Ailə, Qadın və Uşaq Problemləri üzrə Dövlət Komitəsində
İctimai Şura yaradılmamış, ictimai iştirakçılığın digər formalarından demək olar
ki, istifadə olunmur. Belə olan şəraitdə yalnız qanunvericilik tədbirləri kifayət
deyildir və tövsiyyənin icrasını izləyən QHT (və ya fəal) belə problemləri
diqqətdə saxlamalıdır.
Digər bir misal, Komitə “Gender bərabərliyinin təminatları haqqında” Qanunun
3.2.6 maddəsinin praktikada tətbiqində ciddi problemlərin olmasını göstərir və
diqqəti xüsusi ilə kənd qadınlarına, təminatsız qadınlara qarşı dolayı
dskriminasiya hallarına yönəldir. Bu halda da qanunvericilikdə gedner bərabərliyi
üçün təminat olsa belə praktikda bu təmin olunmamışdır.
Nəticələrdən istifadə strategiyası
Tövsiyələrlə bağlı dövlət tərəfindən həyata keçirilməsi (qanunvericilik,
praktikada olan problemlərin aradan qaldırılması, əlavə mexanizmlərin
yaradılmasə və s.) və onun nəticələri ilə bağlı tam və obyektiv məlumatlar əldə
edildikdən və email edilərək hesabat (rəy, monitorinq hesabatı və s.)
hazırlandıqdan sonra ondan aşağıdakı fəaliyyətlər zamanı istifadə etmək olar.
Tematik mövzularda məruzələrin hazırlanması;
Qanunvericiliyə dair layihələrin hazırlanması;
Milli Strategiyalar, Milli Fəaliyyət Planları, Dövlət Proqramları (bu
sənədlərlə bağlı Tədbirlər Planları) layihələri hazrlanan zaman müvafiq
dövlət orqanlarına (sənəd layihəsinin hazırlanmasına məsul olan) müxtəlif
tövsiyə, təkliflərin təqdim olunması;
BMT-nin Müqavilə orqanlarına alternativ, paralel, kölgə və s. hesabatların
hazırlanması;
BMT-nin nizamnamə orqanlarına (məslən Universla Dövrü İcmal üzrə)
məlumatın hazırlanması;
İctimai və maarifləndirici kampaniyaların və fəaliyyətlərin təşkili;
6
Tövsiyələrin icrası ilə bağlı məlumatların toplanması üçün istifadə edilə
biləcək metodologiya və alətlər
Qanunvericiliyin təkmilləşdirilməsi, yeni normativ-hüquqi aktların qəbulu
ilə bağlı tövsiyyələrin icra gedişi ilə bağlı məlumatı qanunvericilikdə baş
verən dəyişikliklərin (edilən əlavələrin), yeni qəbul olumuş normativ
hüquqi aktların toplanması və təhlili (edilən dəyişiklik və ya yeni qəbul
olnan norma verilən tövsiyəyə uyğundurmu?);
Məhkəmə praktikası ilə bağlı həyata keçirilən tədbirlərlə bağlı məhkəmə
aktlarının təhlili;
Sterotiplərin, pis adətlərin, erkən evluliyə, məişət zorakılığına və s. şərait
yaradan amillərin aradan qaldırılmasına yönələn tədbirlərlə bağlı
məlumatların toplanması və təhlili;
Yeni mexanizmlərin yaradılması və qanunvericiliyin tətbiqi ilə bağlı
(Məslən, məişət zorakılığı qurbanları üçün yardım mərkəzlərinin, o
cümlədən sığınacaqların yaradılması və onların fəaliyyəti) məlumatların
toplanması və təhlili.
İstifadə edilə bilən alətlər aşağıdakılar ola bilər:
Qanunvericiliyin təhlili;
Statistikanın təhlili;
İnformasiya sorğuları;
İntervülər;
Anket sorğuları və rəy sorğuları;
Bilavasitə müşahidələr.
Və s.
7
QADINLARA QARġI AYRI-SEÇKILIYIN LƏĞVI KOMITƏSININ
(CEDAW) AZƏRBAYCAN HÖKUMƏTININ TƏQDIM ETDIYI
BEġINCI DÖVRI HESABATI ÜZRƏ YEKUN QEYD ġƏRTLƏRI
*
1. 18 fevral 2015-ci il tarixində keçirilən öz 1279 və 1280-ci görüşlərində Komitə
Azərbaycan
hökumətinin
təqdim
etdiyi
beşinci
dövri
hesabatını
(CEDAW/C/AZE/CO/5) nəzərdən keçirmişdir (bax CEDAW/C/SR.1279 və
1280). Komitənin irad və sualları CEDAW/C/AZE/Q/5, Azərbaycan tərəfinin
cavabları isə CEDAW/C/AZE/Q/5/Əlavə.1-də qeyd olunub.
A.
GiriĢ
2. Komitə üzv ölkənin beşinci dövri hesabatı təqdim etməsi faktını yüksək
qiymətləndirir. Həmçinin sessiya qabağı işçi qrup tərəfindən hazırlanan irad və
suallara üzv ölkənin yazılı cavablandırılması çox müsbət qarşılanmışdır. Komitə
nümayəndə heyəti ilə konstruktiv dialoqu, nümayəndə heyətinin şifahi çıxışını və
sonradan yaranan sualların cavablandırmasını çox yüksək dəyərləndirir.
3. Komitə üzv ölkədən yüksək səviyyəli nümayəndə heyəti cəlb etmişdir.
Nümayəndə heyətinə Ailə, Qadın və Uşaq Məsələləri üzrə Dövlət Komitəsinin
sədri Xanım Hicran Hüseynova başçılıq edib və digər yüksək vəzifəli şəxslər – 6
nazir müavini (Daxili İşlər Nazirliyi, Səhiyyə Nazirliyi, Əmək və Əhalinin Sosial
Müdafiəsi Nazirliyi, İqtisadiyyat və Sənaye Nazirliyi, Gənclər və İdman Nazirliyi
və Təhsil Nazirliyi), Dövlət Statistika Komitəsi sədrinin müavini, Ədliyyə
Nazirliyi, Xarici İşlər Nazirliyi və Maliyyə Nazirliyi nümayəndələri və
Azərbaycanın BMT Cenevrə Ofisində Daimi Nümayəndəsi daxil edilmişdir.
B.
Müsbət cəhətlər
4. Komitə üzv ölkənin 2009-cu ildə təqdim etdiyi dördüncü dövri hesabatından
(CEDAW/C/AZE/CO/4) sonra əldə olunan irəliləyişləri və qanunvericilikdə
edilən islahatları yüksək qiymətləndirir və aşağıdakı qanunların qəbul olunmasını
qeyd edir:
(a) 2011-ci ildə Ailə Məcəlləsinə qadın və kişilər üçün nikah yaşının 18 kimi
müəyyən edilməsini qeyd edən dəyişikliklərin edilməsi;
(b) 2011-ci ildə Cinayət Məcəlləsinə insan alverinin sərt cəzalanmasını, xüsusilə
də məcburi və erkən nikaha məcbur edilməni cəzalandıran dəyişikliklər (maddə
176-1);
(c) 2010-cu ildə qəbul olunan Məişət Zorakılığı Haqqında Qanun.
5. Komitə qadınlara qarşı ayrıseçkiliyin aradan qaldırılması yönümündə üzv ölkə
tərəfindən həyata keçirilən fəaliyyətləri, institusional və siyasət çərçivəsində olan
səyləri yüksək dəyərləndirir və aşağıda qeyd olunan sənədlərin qəbul olunmasını
alqışlayır:
(a) 2014-cü ildə qəbul olunan insan alveri qurbanları olan uşaqlarrın sosial
reabilitasiyası və cəmiyyətə inteqrasiyası üzrə dövlət proqramı;
(b) 2014-cü ildə qəbul olunmuş kontrasepsiyanın müasir metodlarından
istifadəni təmin olunması məsələsi də daxil olunan 2014-2020-ci illər üçün
Səhiyyə Nazirliyinin strateji planı;
(c) 2012-ci ildə başladılan “Azərbaycan: 2020-ci ilə Baxış” strategiyasının
hazırlanması. Bura bütün sahələrdə gender bərabərliyinin təmin olunması məsələsi
daxil olunub;
(d) İnsan alverinə qarşı mübarizə aparmaq üçün Üçüncü Milli Fəaliyyət Planı
(2014-2018).
8
6. Komitə əvvəlki hesabatın təqdim olunmasından sonra keçən dövrdə üzv ölkənin
aşağıdakı beynəlxalq və regional sənədlərin qəbul etməsini təqdir edir:
(a) Qadın və kişi işçilərə qarşı bərabər münasibət və bərabər imkamlar: Ailə
öhdəlikləri olan işçilərdən bəhs edən Beynəlxalq Əmək Təşkilatının 156 saylı
konvensiyası; və
(b) Analığın Müdafiəsi üzrə Konvensiyanın 2000-ci il üçün Təftiş olunmasını
əks etdirən Beynəlxalq Əmək Təşkilatının 183 saylı Konvensiyası (2011-ci ildə).
C. Əsas narahatçılıq doğuran məqamlar və tövsiyyələr:
Milli Məclis
7.Komitə qanunverici orqanın Konvensiyanın tam həyata keçirilməsində əsas
rol oynamasını qeyd edir (bax: Komitənin 2010-cu ildə 44-cü sessiyada
parlament üzvləri ilə münasibətlər haqqında bəyanatı). Bu Milli Məclisi öz
mandatını həyata keçirməklə bərabər Konvensiya üzrə əvvəlki hesabat dövrü
ilə gələcək hesabata qədər qeyd olunan tövsiyyələrin həyata keçirilməsi üçün
lazımi tədbirlərin görülməsinə çağırır.
Konvensiyanın görünməsi və Fakultativ Protokol
8.Komitə Gəncə Apelyasiya Məhkəməsinin Konvensiyaya uyğun verdiyi 2 qərarı
tanıyır – Azərbaycan tərəfinin göndərdiyi cavab siyahısında bunlar Əhmədov və
Məmmədovun işləri kimi qeyd olunub. Lakin Konvensiyanın görünməsi və
birbaşa olaraq Konvensiyadan istifadə məsələsisində olan çatışmazlıqlar və yerli
məhkəmələrdə cinsi ayrıseçkiliklə müşayət olunan işlərin olması narahatçılıq
doğurur.
9. Komitə üzv ölkəyə tövsiyyə edir:
(a)Qadınların Konvensiya tərəfindən onlara verilən hüquqlar və bununla
bağlı olaraq Fakultativ Protokolda qeyd olunan prosedurlar barədə
bilgilərinin artırılmasını;
(b) Qadınları hər hansı bir cinsi və ya gender ayrıseçkiliyi halları barədə
müvafiq məhkəmə və kvazi-məhkəmə orqanlarına müraciət etmələri üçün
inandırmaq;
(c) Hakim, prokuror və vəkillər üçün Konvensiya, Fakultativ Protokol,
Komitənin ümumi tövsiyyələri barədə bilik və bacarıqlarının artırılması
yönümündə proqramlar həyata keçirmə. Bununla da onların iĢlərə baxıĢ
zamanı yerli qanunvericiliklə bərabər Konvensiyanın müddəalarına istinad
etməsi və ondan istifadə etməsi prosesi güclənəcək.
Qadınların sülh prosesində iĢtirakı
10. Komitə üzv ölkənin sülhyaratma prosesinə daha çox qadınların cəlb olunması
və bu məqsədlə Cənubi Qafqaz Qadınları Konqresinin yaradılması halını
təqdirəlayiq hesab edir. Eyni zamanda Komitə üzv ölkə tərəfindən BMT
Təhlükəsizlik Şurasının 1325 saylı qətnaməsinin (2000) tələblərinin həyata
keçirilməsi üçün milli fəaliyyət planının hazırlanmasını yüksək qiymətləndirir.
Lakin Milli Fəaliyyət Planının qəbul olunması üçün hər hansı bir müddətin
qoyulmamasına təəssüf edir.
11.Komitə üzv ölkəni qadın təĢkilatlarının nümayəndələri ilə birlikdə BMT
Təhlükəsizlik ġurasının 1325 saylı qətnaməsinin (2000) tələblərinin həyata
keçirilməsi məqsədi ilə milli fəaliyyət planının hazırlanması və qəbul
olunması üçün bəlli bir dövr təyin etməyə çağırır:
(a) Bu zaman BMT Təhlükəsizlik ġurasının qadın, sülh və təhlükəsizlik
sahəsində qəbul etdiyi bütün sənədlər nəzərə alınmalıdır. Məsələn, 1820 saylı
Qətnamə (2008), 1888 (2009), 1889 (2009) və 2122 (2013) saylı qətnamələr və
9
həmçinin qadınlar münaqiĢələrin həlli, münaqiĢə və münaqiĢədən sonra
mövzusunda olan 30 saylı Ümumi Tövsiyyə (2013);
(b)Qadınların bütün növ sülh danıĢıqları zamanı vasitəçi kimi iĢtirakının
təmin edilməsi. Qadınlar fərdi olaraq, və ya hər hansı bir beynəlxalq
təĢkilatın nümayəndəsi kimi üçüncü tərəflərin təĢəbbüsü ilə sülh danıĢıqları
zamanı təĢkil olunan tədbirlər də aktiv Ģəkildə cəlb olunmalıdır;
(c)Sülh yaratma prosesi və münaqiĢədən sonrakı siyasi proseslər zamanı
qadınların effektiv iĢtirakını təmin etmək üçün liderlik təlimləri
keçirilməlidir.
Məcburi köçkün qadın və qızlar
12.Komitə qeyd edir ki, son zamanlar əksəriyyəti qadın və qız olan məcburi
köçkünlrlə bağlı bir sıra dövlət proqramları həyata keçirilib. Buna baxmayaraq
Komitə onların həyat şəraiti, yüksək işsizlik dərəcəsi, və gəlir əldə etmək üçün
imkanlarının olmaması faktından narahatdır. Eyni zamanda məcburi köçkün qadın
və qızların məişət zorakılığı, erkən və məcburi nikah, əməyin istismarı və insan
alverinə məruz qalması, yoxsulluq, təhsil və səhiyyə müəssisələrinə çıxış zamanı
cinsi ayrıseçkilik, siyasi proseslərdə və ictimai həyatda iştirak üçün imkanların
olmaması faktı da narahatçılıq doğurur.Həmçinin Komitə narahatdır ki, məcburi
köçkün qadın və qızlar onların ehtiyaclarının ödənilməsi üçün həyata keçirilən
fəaliyyətlərin planlaşdırılması və icra edilməsi proseslərindən kənarda qalır.
13.Komitə üzv ölkəyə aĢağıdakıları tövsiyyə edir:
(a)Məcburi köçkün qadın və qızların təhlükəsizliyinin təmin olunması və
hər hansı bir zorakılıq zamanı onların müdafiəsi üçün tədbirlərin həyata
keçirilməsi. Bu zaman əsas diqqət məcburi köçkün qadın və qızlara qarĢı
zorakıklığın qarĢısının alınması və günahkarların cəzalandırılmasına
yönəlməlidir;
(b)Məcburi köçkün qadın və qızların ehtiyaclarının ödənilməsi üçün bütün
adekvat resursların cəlb olunması, xüsusilə də bu onların və uçaqlarının
təhsil alması və adekvat gəlir əldə etmək imkanlarının geniĢlənməsinə
yönəldilməlidir;
(c) Məcburi köçkün qadın və qızların adekvat səhiyyə və təhsilin rahat əldə
etməsi və hərəkət azadlığının təmin olunması.
Qadınların inkiĢafı üçün milli mexanizm
14.Komitə narahatçılıqla bildirir ki, qadınların irəli çəkilməsi üçün milli siyasi
liderlik tərəfindən dəstək və Ailə, Qadın və Uşaq Problemləri üzrə Dövlət
Komitəsinin səylərinə baxmayaraq aydın olmayan mandat və hökumət
strukturlarında gender bərabərliyinin təmin olunması üçün hər hansı bir siyasət və
qurumun olmaması qadınların inkişafı və irəli çəkilməsi üçün əngəllər törədir.
Komitə həmçinin narahatdır ki, müvafiq hökumət strukturları və idarələrində
qərar qəbul etmə səviyyəsində gender bərabərliyi nəzərə alınmır, bütün bölgələrdə
mövcud deyil və bütün qanunlar, siyasətlər və proqramlar qəbul olunan zaman
gender bərabərliyinə riayət olunmur. Eyni zamanda Komitə təəssüflə qeyd edir ki,
gender bərabərliyinin təmin olunması və bu sahədə de yure və de fakto arasında
olan fərqin aradan qaldırılması üçün milli fəaliyyət planı hələ də yoxdur.
15.Komitə üzv ölkəyə aĢağıdakı tövsiyyələri verir:
(a) Qadınların inkiĢafı və irəli çəkilməsi, eyni zamanda Konvensiyanın
tələblərinin tam həyata keçirilməsi üçün milli mexanizm kimi fəaliyyət
göstərməsi məqsədi ilə Ailə, Qadın və UĢaq Problemləri üzrə Dövlət
Komitəsinin imkanlarını artırmaq və ona tam olaraq Nazirlik statusu
vermək; Hökumət qurumlarında gender yönümlü mərkəzlər yaratmaq və
onları adekvat insan, maliyyə və texniki resurslarla təmin etmək;
10
(b)Gender bərabərliyi və qadınların inkiĢafı üzrə Milli Fəaliyyət Planı qəbul
etmək və bu iĢi BMT-nin tövsiyyələri və hesabatlara olan Ģərhləri nəzərə
almaqla həyata keçirmək;
(c)Bütün rayon və bölmələrdə gender mərkəzlərinin yaradılması və inkiĢafı,
onların qərar qəbul etmə prosesinə cəlb olunması və qadınlar tərəfindən
qərar qəbul etmə zamanı ən yüksək vəzifələri tutmasını təmin etmək.
QHT-lər və qadın hüquq müdafiəçiləri
16.Komitə 2014-cü ilin sonunda qanunvericilikdə müstəqil QHT-lərin ölkədə
fəaliyyətinə ciddi əngəllər törədən dəyişikliklər edilməsindən narahatdır. Maliyyə
resurslarının idarə olunması və şəffaflığı ilə əlaqədar olan dəyişikliklər vacib olsa
da bəzi dəyişikliklər ölkədə qadın təşkilatları da daxil olmaqla QHT-lərin və
ictimai təşkilatların fəaliyyətinə mənfi təsir göstərir və onların fəaliyyətini
məhdudlaşdırır. Eyni zamanda Komitə qadın jurnalist və hüquq müdafiəçilərinin
işinə ciddi əngəllər yaradılması və hətta bəzi hallarda onların həbs və təqib
olunması halından narahatdır.
17. Komitə üzv ölkəni aĢağıdakıları həyata keçirməyə çağırır:
(a) Qnunvericilikdə olan dəyiĢiklikləri yenidən nəzərdən keçirmək və bu
dəyiĢikliklərin QHT-lərin, xüsusilə də qadın təĢkilatların fəaliyyətinə mənfi
təsirini aradan qaldırmaq, qadın təĢkilatlarının rahat yaradılması, azad
fəaliyyəti və resurslar cəlb etməsi üçün münbit Ģəraitin yaradılması;
(b) Qadın jurnalist və hüquq müdafiəçilərinin hüquqlarına tam hörmət
olunmasını təmin etmək.
Müvəqqəti xüsusi tədbirlər
18.Gender bərabərliyinin təmin olunması barədə qanunun 3.2.6 maddəsində qeyd
olunmasına baxmayaraq defakto bərabərliyin təmin olunması və qadınların ictimai
siyasi həyatda təmsil olunması və kəndlərdə yaşayan qadınlar, fiziki məhdudiyyəti
olan qadınlar, məcburi köçkün və qaçqın qadınlar və yaşlı qadınlar kimi qruplara
məxsus və müxtəlif növ ayrıseçkiliyə məruz qalan qadınların vəziyyətinin
yaxşılaşdırlılması üçün müvəqqəti xüsusi tədbirlərin həyata keçirilməməsi faktı
Komitəni narahat edir.
19.Komitə tövsiyyə edir ki, üzv ölkə müvəqqəti xüsusi tədbirlər qəbul etsin.
Bura Konvensiyanın 4 (1) maddəsinə və Komitənin 25 saylı Ümumi
Tövsiyyələrinə (2004) uyğun olaraq kvota qəbul olunması və qadın və kiĢilər
arasında bərabərliyin təmin olunması prosesinin sürətləndirilməsi üçün
strategiyanın hazırlanması da daxil edilməlidir. Həmçinin Komitə tövsiyyə
edir ki, üzv ölkə kəndlərdə yaĢayan qadınlar, fiziki məhdudiyyəti olan
qadınlar, məcburi köçkün və qaçqın qadınlar və yaĢlı qadınlar kimi qruplara
məxsus qadınların problemlərinin həllinə yönələn müvəqqəti xüsusi tədbirlər
qəbul edilsin və bu tədbirlərin təsirlərinin qiymətləndirilməsi, gender
statistikası və digər məlumatların ictimaiyyət üçün əlçatan olması təmin
edilsin.
Stereotiplər və zərərli təcrübə
20.Komitə narahatçılıqla bildirir ki, əvvəlki hesabat üzrə qeyd şərtlərdə
(CEDAW/C/AZE/CO/4, bölmə 20) tövsiyyələr kimi qeyd olunmasına
baxmayaraq qadın və kişinin ailə və cəmiyyətdə rolu və vəzifələri sahəsində
patriarxal münasibət və stereotiplər dərin kökə malikdir və tövsiyyələrdə qeyd
olunmasına baxmayaraq oğlan övlada üstünlük vermə nəticəsində yeni doğulmuş
körpələrin cinsi göstəriciləriarasında fərq artmışdır və 166 oğlana qarşı 100 qıza
bərabərdir. Komitə qeyd edir ki, stereotiplər Azərbaycan cəmiyyətində kişilərin
qadınlardan üstünlüyünü göstərən tədris materialları və mətbuatda qadın portreti
yaradılması zamanı kəskinləşir və qadınların sosial statusu, onların ictimai
11
həyatda iştirakı azaldılır və qadınlar üçün ödənişli məşğulluq zamanı aşağı əmək
haqqı təyin edilir.
21.Komitə üzv ölkəni aĢağıdakıları həyata keçirməyə çağırır:
(a) Dərhal oğul övlada üstünlük verilməsi fenomeninin aradan qaldırılması
üçün çoxĢaxəli Fəaliyyət Planının qəbul edilməsi;
(b) Dövlət rəsmiləri də daxil olmaqla qadın və kiĢilərin maarifləndirilməsi
və cəmiyyətin bütün sahələrində mövcud olan cinsi ayrıseçkiliyin aradan
qaldırılması üzrə onların məlumatlandırılması vasitəsi ilə oğul övlada
üstünlük verilməsi stereotipinə qarĢı qəti tədbirlər həyata keçirmək;
(c)Radio, televiziya və çap da daxil olmaqla bütün mətbuatın ictimai,
iqtisadi və siyasi proseslərdə fəal iĢtirak edən müsbət qadın portreti
yaratmaqla gender stereotiplərinin ləğv olunmasının vacibliyi barədə
məlumatlandırmaq;
(d) Onların təsirini qiymətləndirmək məqsədi ilə gender stereotiplərinin
aradan qaldırılması üçün həyata keçirilən tədbirlərin mütəmadi olaraq
monitorinqinin aparılması və izlənməsi.
Qadınlara qarĢı zorakılıq
22. Komitə üzv ölkənin nümayəndələri tətəfindən Nazirlər Kabinetinin Məişət
Zorakılığının aradan qaldırılması üçün Milli Strategiyanın və Məişət Zorakılığının
qarşısının alınması üçün Milli Fəaliyyət Planını müzakirə etməsi, və qadınlara
qarşı zorakılığı əks etdirən onlayn məlumat bazasının hazırlanması barədə verdiyi
məlumatı yüksək qiymətləndirir. Lakin Komitə aşağıdakılardan narahatdır:
(a) Məişət Zorakılığına Qaşı Qanunun zəif icra olunması. Bu qanundan istifadə
ilə müşayət olunan işlərinin sayının az olması və az sayda uzun müddətli və qısa
müddətli mühafizə orderlərin verilməsindən görünür.
(b)Məişət zorakılığına dair sistematik olaraq məlumatların toplanmaması;
(c) Məişət zorakılığı qurbanları üçün dəstək və müraciət mərkəzlərinin sayının
az olması və onların əksəriyyətinin QHT-lər tərəfində yaradılması;
(d) Məişət zorakılığının qurbanı olan qadınlar üçün dövlət tərəfindən
maliyyələşən bir neçə sığınacaq var. Hazırda onların sayı 3-dür və onlar Əmək və
Əhahilinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyinin tərkibində yaradılıb;
(e) Qadınlara qarşı və məişət zorakılığına qarşı mübarizə və onların qarşısının
alınması üçün Avropa Şurasının Konvensiyasının qəbul olunması məsələsinin
təxirə salınması.
23.Özünün 19 saylı Ümumi Tövsiyyəsini (1992) xatırladaraq Komitə üzv
ölkəni aĢağıdakıları həyata keçirməyə çağırır:
(a)Dərhal MəiĢət Zorakılığının QarĢısının Alınması üçün Milli Strategiya və
MəiĢət Zorakılığının QarĢısının Alınması üçün Milli Fəaliyyət Planının qəbul
edilməsi və onların həyata keçirilməsi üçün bütün lazımi resursların
ayrılması;
(b) YaĢ, Ģəhər və kənd, zorakılığı törədən və qurban arasında olan
münasibət və digər parametrlər üzrə qruplaĢdırılaraq qadınlara qarĢı bütün
növ zorakılığı özündə əks etdirən məlumatların toplanması üçün hərtərəfli
bir sistemin iĢə salınması;
(c)Bütün ölkə boyu zorakılıq qurbanları üçün dövlət tərəfindən
maliyyələĢən dəsətk və müraciət mərkəzlərinin yaradılması və bu sahədə
müvafiq QHT-lərlə əməkdaĢlığın gücləndirilməsi;
(d)Zorakılıq qurbanı olan qadınlar üçün dövlət tərəfindən maliyyələĢən
sığınacaqların təĢkil edilməsi (xüsusilə bölgələrdə) və 24/7 rejimində fəaliyyət
göstərən milli yardım xəttinin yaradılması;
12
(e)Qadınlara qarĢı və məiĢət zorakılığına qarĢı mübarizə və onların
qarĢısının alınması üçün Avropa ġurasının Konvensiyasının qəbul olunması
üçün vaxtın müəyyən edilməsi.
Ġnsan alveri və fahiĢəlik
24. Komitə insan alveri qurbanları olan qadın və qızların effektiv müdafiəsini
təmin etmək üçün həyata keçirilən qanunvericilik və siyasət üzrə tədbirləri və
proqramları yüksək dəyərləndirir. Lakin Komitə aşağıdakılardan narahatdır:
(a) Üzv ölkə cinsi istismar və məcburi əmək məqsədi ilə qadın və qızların alveri
üzrə hələ də mənbə, tranzit və təyinat ərazi kimi qalmaqdadır;
(b) İnsan alveri ilə mübarizə üzrə siyasətlərinin ölkədə həyata keçirilməsi üzrə
mexanizmlər çox zəifdir;
(c)Cinayət Məcəlləsində qızlar da daxil olmaqla uşaq pornoqrafiyasını qadağan
edən xüsusi müddəalar yoxdur və yerli qanunvericiliklə heç bir hüquqi şəxs bu
kimi işlərə görə cinayət məsuliyyətinə calb oluna bilməz;
(d)Dövlət bərpa və reinteqrasiya tədbirləri yalnız ümumi olaraq insan alveri
qurbanlarına xidmət edir və xüsusi olaraq ayrıca pornoqrafiyada istismar edilən
qadınlar və fahişəlik üçün satılan qızların ehtiyaclarını nəzərə almır;
(e)İnsan alverinin ən əsas hədəfi olan küçə uşaqları, xüsusilə qızlar barədə rəsmi
statistika yoxdur;
(f) Ölkədə fahişəliyin əsas səbəblərini öyrənən xüsusi heç bir araşdırma yoxdur.
25.Komitə üzv ölkəyə aĢağıdakıları tövsiyyə edir:
(a) Qadın və qızların fahiĢəlik, orqan alveri və köləlik üçün satılması kimi
halların qarĢısının effektiv alınması və onlarla mübarizə üçün müvafiq
azlıqların hüquqları və problemləri üzrə yerli Komissiyaları bütün lazımi
insan, maliyyə və texniki vasitələrlə təmin etmək; UĢaqların, xüsusilə qızların
müdafiəsi üzrə siyasətlərin, proqramların və digər faəliyyətlərin daha da
yaxĢılaĢdırılması üçün yerli uĢaq müdafiəsi üzrə sistemi yenidən qurmaq və
inkiĢaf etdirmək;
(b)Ġnsan alveri ilə mübarizə üzrə milli siyasəti tam həyata keçirmək üçün
effektiv mexanizmlərin təmin edilməsi;
(c) UĢaqlar, xüsusilə qızlarla bağlı pornoqrafiyanın qadağan olunması və
cinayət kimi tanınması üçün qanunvericilikdə dəyiĢikliklər olunması və bu
iĢlərə görə hüquqi Ģəxslərin cinayət məsuliyyətinə cəlb olunmasının təmin
edilməsi;
(d)
Dövlət bərpa və reinteqrasiya tədbirlərinin xüsusi olaraq
pornoqrafiyada istismar edilmək və fahiĢəlik üçün satılan uĢaqlar və xüsusilə
qızların ehtiyaclarını nəzərə alması təmin edilsin;
(e) Küçə uĢaqları, xüsusilə qızlar barədə məlumat toplanılmasını inkiĢaf
etdirmək və sistematik olaraq cinslər üzrə ayrı-ayrı belə məlumatların
toplanması;
(f) Qadınları fahiĢəliyə sürükləyən faktorları müəyyən etmək, fahiĢəlikdən
əl çəkmək istəyən qız və qadınlar üçün xüsusi mərkəz və
reabilitasiya/reinteqrasiya proqramlarının yaradılması və inkiĢaf etdirilməsi.
Siyasi və ictimai həyatda iĢtirak
26.Komitə üzv ölkənin nümayəndələri tətəfindən 2014-cü ildə ölkədə qadınların
bələdiyyədə təmsilçiliyin 35% qədər artması və ölkə prezidenti tərəfindən
qadınların rayon icra başçılarının müavinləri kimi vəzifələrə təyin olunması
faktları barədə olan məlumatı yüksək qiymətləndirir. Bununla belə Komitə
qadınların milli və yerli qanunverici orqanlarda, Hökumətdə, dövlət qulluğunda,
ən yüksək və qərar qəbul edən vəzifələrdə zəif təmsil olunması faktından
narahatdır.
13
27.Komitə tövsiyyə edir ki, üzv ölkə qadınların xüsusilə də ən yüksək və
qərar qəbul edən vəzifələrdə, siyasi və ictimai həyatda və dövlət qulluğunda
tam və bərabər təmsil olunmasını təmin etsin. Xüsusilə tövsiyyə olunur ki,
üzv ölkə siyasi partiyaların seçki üzrə namizədlərin siyahısında qadınlar
üçün məcburi kvota təyin etsin, və ya qadınların seçilənlərin ən azı 30%
təĢkil etməsini təmin etmək üçün alternativ sistem tətbiq etsin. Eyni zamanda
Konvensiyanın 4-cü maddəsinin 1-ci bəndinə və 25 saylı Ümumi Tövsiyyələrə
(2004) əsasən qadınların yüksək vəzifələrə təyin olunmasında paritet sistemi
və onların yüksək vəzifələrə cəmləĢməsini sürətləndirmək üçün müvəqqəti
xüsusi tədbirlərin qəbul edilməsi.
Təhsil
28. Komitə ölkədə kişi və qadınların savadlılıq dərəcəsinin yüksək olması və
qızların orta təhsil müəssisələrinə cəlb olunması dərəcəsini yüksək qiymətləndirir.
Bunlara baxmayaraq Komitə aşağıdakılardan narahatdır:
(a)Ucqar bölgələrdə və qaçğın və məcburi köçkün məskənlərində qızların orta
məktəblərdə davamiyyətinin aşağı olması və erkən nikah nəticəsində qızların
təhsilinin əsasən orta məktəblərdən sonra dayandırılması;
(b) Ali məktəblərə qəbul zamanı qadınların kişilərə nisbətən sayının azlığı;
(c)Təhsil sahələrinin seçimi zamanı sterotiplərə əsaslanmaq, bunun nəticəsində
də qadınlar əsasən səhiyyə, xidmət sahələri kimi ənənəvi olaraq qadınların daha
çox olduğu sahələrdə cəmləşirlər;
(d)Təhsil materiallarında gender stereotiplərinin olması;
(e)Məktəb kurrikulumunda qadın hüquqları və gender bərabərliyi kimi fənnlərin
olmaması və bu sahədə müəllimlər üçün profesional təlimlərin keçirilməməsi.
29.Komitə üzv ölkəyə aĢağıdakıları tövsiyyə edir:
(a) Erkən nikah halları da daxil olmaqla qızların təhsilinin yarımçıq
kəsilməsi hallarının aradan qaldırılması üçün müvafiq tədbirlər həyata
keçirmək;
(b) Konvensiyanın 4-cü maddəsi və 25 saylı Ümumi Tövsiyyələrə
əsasənqadın və qızların ali məktəblərdə sayının artırılması üçün bütün lazımi
müvəqqəti xüsusi tədbirlərin həyata keçirilməsi də daxil olmaqla digər bütün
lazımı iĢlərin görülməsi. Məsələn qadınlar üçün xüsusi təqaüdlərin
ayrılması;
(c)Qızları və gənc qadınları qadınlar üçün qeyri-ənənəvi sahələrdə təhsil
alması və karyera qurmasına həvəsləndirmək üçün xüsusi karyera üzrə
təlimatlar hazırlamaq;
(d)Məktəb dərslikləri və digər tədris materiallarını analiz etmək və oradan
gender bərəbərsizliyi və stereotiplərə dair olan bütün məlumatları çıxarmaq;
(e)Məktəb kurrikulumuna məcburi fənn kimi qadın haqları və gender
bərabərliyi fənnlərini daxil etmək və bütün təhsil səviyyəsində müəllimlər
üçün bu mövzuda xüsusi professional təlimlər təĢkil etmək.
MəĢğulluq
30.Komitə qadınlar arasında işsizlik göstəricilərinin aşağı olması faktını xüsusi
qeyd edir. Lakin buna baxmayaraq əmək bazarında qadınların əsasən aşağı
məvacibli və qeyri-rəsmi işlərdə cəmlənməsi, cinslər arasında əmək haqqında
böyük fərq, uşağa baxma müəssisələrinin çatışmaması və kişilərlə müqayisədə
qadınlar üçün daha az təqaüd təyin olunması kimi şaquli və üfiqi fərqlərin olması
mənfi hal kimi qiymətləndirilir.
31. Komitə üzv ölkəyə aĢağıdakıları tövsiyyə edir:
(a)Qadınların iĢ yerlərində rəsmi qeydiyyatı və rəsmi iĢlə təmin olunması
hallarının artırılması üçün tədbirlərin həyata keçirilməsi, qadın və kiĢilər
14
arasında məĢğulluq fərqi və struktur bərabərsizliyinin aradan qaldırılması
üçün səylərin artırılması və həm Ģaquli, həm də üfiqi fərqlərin ləğv edilməsi;
(b) Bütün sektorlarda qadın və kiĢilərin əmək haqlarının mütəmadi
analizini aparmaq və eyni iĢ üçün eyni məvacib prinsipinin tətbiq olunması
üçün tədbirlərin həyata keçirilməsi və bununla da cinslər arasında əmək
haqqı fərqlərinin azaldılması;
(c) UĢağa baxma müəssisələrinin sayının artırılması və məcburi atalıq
məzuniyyəti də daxil olmaqla qadın və kiĢilərin iĢ və Ģəxsi həyatlarının
uzlaĢması üçün tədbirlərin həyata keçirilməsi;
(d)Qadınlara təqaüd və digər sosial müdafiə yardımlarının təyin olunması
zamanı uĢaq doğumu və böyüdülməsi nəticəsində yaranan iĢ fasilələri nəzərə
alınmalıdır və onlar üçün yarım iĢ günü təyin olunsa da tam kimi nəzərə
alınmalıdır.
Səhiyyə
32.Komitə bütün vətəndaşlar üçün əlçatan və əlverişli səhiyyə xidmətlərini təmin
etmək üçün üzv ölkə tərəfindən həyata keçirilən tədbirləri bəyənir. Lakin səhiyyə
üçün qeyri adekvat xərclərin olması, qadınların öz sağlamlığı barədə qərar qəbul
etməsi zamanı hüquqlarının məhdudlaşdırılması, ana ölümləri barədə rəsmi
məlumatların beynəlxalq hesablamalardan fərqlənməsi faktı Komitəni narahat
edir; 2011-ci ildə aparılan Azərbaycan Demoqrafik və Səhiyyə Araşdırması
nəticəsində müəyyən olunmuş körpə ölümü, xüsusilə 5 yaşından kişik olan
uşaqların ölümü zamanı qız və oğlanlar arasında olan fərq narahatçılıq doğurur.
Qadınlar arasında yüksək azqanlılıq olması, ailə planlaşması zamanı əsasən
abortlardan istifadə, bura məcburi abortlar və uşağının cinsinin seçilməsi üzrə
abortlar da daxildir, müasir kontrasptik vasitələrdən istifadə olunmaması, zəif
səhiyyə infrastrukturu (xüsusilə bölgələrdə) və səhiyyə xidməti göstərənlərin aşağı
səriştəsi əsas problemlər arasında qeyd oluna bilər. Həmçinin Komitə Cinsi və
reproduktiv sağlamlıq üzrə qanunun qəbul olunmamasında narahatdır.
33.Komitə 24 Saylı Ümumi Tövsiyyələri (1999) nəzərə alaraq üzv ölkəni
qadınların yüksək səviyyəli səhiyyə ilə təmin olunmasına və aĢağıdakıları
həyata keçirməyə çağırır:
(a) Ana ölümləri hallarının azaldılması üçün səylərin gücləndirilməsi, onun
yayılma dərəcələri, səbəbləri və fenomenin ölçülməsi üçün lazım olan dəqiq
informasiyaların təmin edilməsi;
(b) Ana və körpə ölümlərinin azaldılması üçün doğum öncəsi, doğuĢ zamanı
və yeni doğulan körpələrə qulluq zamanı yüksək səviyyəli xidmətlərin təmin
olunması;
(c) Ailə planlaĢdırılması və reproduktiv sağlamlıq barədə maarifləndirmə
və tədris, xüsusilə də müvafiq yaĢ qrupları üçün orta məktəblərdə;
(d) Müasir kontraseptik vasitələrin Səhiyyə Nazirliyinin Əsas Dərman
Vasitələri Siyahısına salınması da daxil olmaqla əhali arasında müasir
kontraseptik vasitələrdən istifadəni təĢfiq etmək;
(e)
Təxirə
salmadan Əhalinin Reproduktiv Sağlamlığı və Ailə
PlanlaĢdırılması üzrə qanunun qəbul edilməsi;
(f) Qadın və uĢaqlar arasında qida mikroelementləri çatıĢmazlığının aradan
qaldırılması üçün Qidadan Ġstifadə Qanununun qəbul edilməsi;
(g)Anadan uĢağa xəstəliklərin keçməsinin qarĢısının alınması üçün
proqram və xidmətlərin təĢkili (xüsusilə bölgələrə);
(h) HĠV damğasının aradan qaldırılması üçün məlumatlandırma
kampaniyalarının təĢkili.
15
Qadınların iqtisadi imkanlarının geniĢləndirilməsi
34. Komitə qadınların iqtisadi imkanlarının genişləndiriliməsi zamanı ayrı-
seçkiliyə məruz qalması, və qadınların cəmiyyətdə rolu və pul qazanmada ikinci
dərəcəli hesab edilməsi, müəyyən bacarıqların olmamasıvə digər bu kimi səbəblər
gətirilərərk qadınlara kredit verilməməsi məsələsindən narahatdır.
35.Komitə üzv ölkəyə tövsiyyə edir ki, qadınların (xüsusilə regionlarda)
iqtisadi imkanlarının artırılması və sahibkarlığa cəlb olunması məqsədi ilə
qadınların dəstəklənməsi və motivasiya olunması üçün səylərini artırsın.
Bura qadınlar üçün xüsusi kreditlər, torpaq və digər resursların ayrılması,
kiçik müəssisələrin inkiĢafı və idarə olunmasına dair təlimlər, qadınların bu
kimi təĢəbbüslərinin monitorinqi kimi bir sıra fəaliyyətlər daxildir.
Region qadınları
36. Komitə region qadınlarının torpaq və bu kimi resurslar, eləcə də ictimai və
səhiyyə xidmətləri, iqtisadi imkanlar, yeni texnologiyalarla zəif təmin olunması,
icmalarda qərar qəbul etmə prosesində iştirak da daxil olmaqla ictimai və siyasi
həyatda iştirak səviyyəsinin aşağı olmasını faktını narahatçılıqla qeyd edir.Komitə
kəndlərdə və rayonlarda uşağa qulluq müəssisələrinin çatışmaması, məişət
zorakılığı qurbanları üçün xüsusi sığınacaqlar və xidmətlərin olmamasından
narahatdır.
37.Komitə üzv ölkənin region qadınlarının torpaq və bu kimi resurslara,
sosial, səhiyyə və digər əsas xidmətlərə, iqtisadi imkanlara, yeni
texnologiyalara asan çıxıĢ əldə etməsini təmin etmək, eləcə də qadınların
icma səviyyəsində qərar qəbul etmə prosesi də daxil olmaqla siyasi və ictimai
həyatda fəal iĢtirak etməsi üçün bərabər imkanların yaradılmasını tövsiyyə
edir. Eyni zamanda Komitə tövsiyyə edir ki, regionlarda uĢağa qulluq
müəssisələrinin sayı və keyfiyyəti artırılsın, məiĢət zorakılığı qurbanları üçün
xüsusi sığınacaqlar və xidmət mərkəzləri yaradılsın.
Ailə münasibətləri və erkən nikah
38. Komitə qadın və kişilər üçün eyni minimum nikah yaşının (18 yaş) təmin
olunmasını bəyənir. Lakin Komitə uşaq evliliyi hallarının artması, bu kimi
halların rəsmi statistikasının olmaması və erkən nikaha görə cəzaların tətbiq
olunmaması faktından narahatdır. Eyni zamanda Komitə rəsmi nikah əvəzinə
qadın və uşaqlara heç bir hüquq verməyən dini nikah (Kəbin) hallarının artmasını
narahatçılıqla qeyd edir. Eyni zamanda təqaüd hüququ kimi qeyri maddi
əmlakların nikah əmlakı kateqoriyasına aid edilməməsi halını pisləyir.
39.Komitə üzv ölkəni aĢağıdakıları həyata keçirməyə çağırır:
(a) Məktəblərdə qızların davamiyyətinin monitorinqi və digər vasitələrlə
erkən və uĢaq nikahlarının qarĢısının alınması, mütəmadi olaraq bu sahədə
araĢdırma aparmaq, erkən nikahla əlaqəsi olan Ģəxslərin istintaqa cəlb
olunması və cəzalandırılması (31 saylı Ümumi Tövsiyyəyə əsasən);
(b) Rəsmi dövlət nikahı olmadan dini nikah (Kəbin) hallarının qadağan
olunması və qadınların və uĢaqlarının hüquqlarının qorunması üçün onları
qeyri-rəsmi nikahlardan qorumaq (29 saylı Ümumi Tövsiyyəyə əsasən);
(c)Təqaüd və sığorta mənfəətləri kimi qeyri-maddi əmlakların nikah əmlakı
kimi qəbul olunması üçün hüquqi tədbirlər həyata keçirmək və boĢanma
zamanı onların bölünəcək əmlak kimi tanınmasını təmin etmək.
Pekin Bəyannaməsi və Fəaliyyət Platforması
40.Konvensiyanın tələblərinin həyata keçirilməsinin təmin olunması üçün
Komitə üzv ölkəni Pekin Bəyannaməsi və Fəaliyyət Platformasını tətbiq
etməyə çağırır.
16
Minilliyin ĠnkiĢaf Məqsədləri və 2015-ci ildən sonrakı inkiĢaf mərhələsi
41.Komitə Konvensiyanın tələblərinin təmin olunması üçün gender
perspektivinin Minilliyin ĠnkiĢaf Məqsədləri və 2015-ci ildən sonrakı inkiĢaf
mərhələsinə daxil olunmasını tövsiyyə edir.
Yayım
42. Komitə üzv ölkənin sistematik və davamlı olaraq Konvensiyanın
tələblərini yerinə yetirmək öhdəliyinin olmasını qeyd edir. Komitə üzv ölkəni
hal-hazırki zamandan növbəti dövri hesabat verilməsinə qədər olan dövr
ərzində ilk olaraq bu yekun qeyd Ģərtləri və tövsiyyələri yerinə yetirməyi
çağırır. Komitə eyni zamanda yekun qeyd Ģərtlərin həyata keçirilməsini
təmin etmək üçün onların üzv ölkənin rəsmi dilində bütün səviyyələrdə
müvafiq qurumlara (milli, regional və yerli), xüsusilə də Hökumət idarələri,
nazirliklər, Milli Məclis, ədliyyə və digər qurumlara yayılmasını xahiĢ edir.
Komitə üzv ölkəni iĢəgötürənlər birliyi, həmkarlar ittifaqları, insan və qadın
hüquqları təĢkilatları, universitetlər və tədqiqat institutları və digər bütün
maraqlı tərəflərlə əməkdaĢlıq etməyə çağırır. Eyni zamanda o tövsiyyə edir
ki, yekun qeyd Ģərtlər və tövsiyyələr onların icra olunması üçün müvafiq
formada yerli icma səviyyəsində yayılmalıdır. Əlaəvə olaraq Komitə üzv
ölkədən CEDAW Konvensiyası, onun Protokolu və digər qanunlarını və
Komitənin Ümumi Tövsiyyələrini bütün maraqlı tərəflər arasında
yayılmasına davam etsin.
Texniki yardım
43.Komitə üzv ölkəyə tövsiyyə edir ki, Konvensiyanın tələblərinin yerinə
yetirilməsi zamanı regional və beynəlxalq texniki yardımdan istifadə etsin.
Digər müqavilələrin və insan haqları alətlərinin ratifikasiyası
44.Komitə qeyd edir ki, üzv ölkənin doqquz əsas insan haqların
mexanizmlərinə qoĢulması
3
bütün həyat sahələrində qadınların öz
hüquqlarından və əsas azadlıqlardan istifadə etməsinə yardım edər. Buna
görə də Komitə tövsiyyə edir ki, üzv ölkə Bütün Ģəxslərin Məcburi Ġtmədən
Qorunması
üzrə
Beynəlxalq
Konvensiyanı
və
UĢaq
Hüquqları
Konvensiyasının Protokolunu ratifikasiya etsin.
Yekun qeyd Ģərtlər üzrə davamlılıq
45.Komitə üzv ölkədənxahiĢ edir ki,iki il ərzində yuxarıda qeyd olunan 15 (a)
və (b) və 23 saylı tövsiyyələr üzrə həyata keçirilən fəaliyyətlər barədə yazılı
məlumat versin.
Növbəti hesabatın hazırlanması
46.Komitə üzv ölkəni 2019-cu ilin mart ayında altıncı dövri hesabatı təqdim
etməyə dəvət edir.
47.Komitə üzv ölkədən xahiĢ edir ki, bu zaman “Ümumi əsas sənədlər və
müqavilə xüsusiyyətli sənədlərin hazırlanması qaydaları da daxil olmaqla
Beynəlxalq insan haqları müqavilələri üzrə hesabatların hazırlanması
qaydalarından” istifadə etsin. (HRI/MC/2006/3 və Corr.1).
3
İqtisadi, Sosial və Mədəni Hüquqlar üzrə Beynəlxalq Pakt; Mülki və Siyasi Hüquqlar üzrə Beynəlxalq Pakt;
İrqi Ayrıseçkiliyin Bütün formalarının aradan qaldırılması üzrə Beynəlxalq Konvensiya; Qadınlara Qarşı
Ayrı-seçkiliyin bütün formalarının aradan Qaldırılması üzrə Konvensiya; İşgəncə və digər Qəddar, Qeyri-
insani və ya Ləyaqəti alçaldan Rəftar və ya Cəza Əleyhinə Konvensiya; UşaqHüquqları üzrə Konvensiya;
Bütün əməkçi miqrantlar və onların ailə üzvlərinin müdafiəsü üzrə Beynəlxalq Konvensiya; Məcburi
İtmədən Qorunma üzrə Beynəlxalq Konvensiya; Əlilliyi olan şəxslərin hüquqlarının müdafiəsinə dair
Beynəlxalq Konvensiya
.
Dostları ilə paylaş: |