Isı, elektrik, kimyasal maddeler ve radyoaktif ışınlar ile meydana gelen doku hasarlanmasına yanik denir

Isı, elektrik, kimyasal maddeler ve radyoaktif ışınlar ile meydana gelen doku hasarlanmasına YANIK denir.

• Isı, elektrik, kimyasal maddeler ve radyoaktif ışınlar ile meydana gelen doku hasarlanmasına YANIK denir.

2 milyon / yıl

• 2 milyon / yıl

• 30 bin / yıl hastaneye yatış

• 1000-5000 / yıl ölüm (uç yaşlar)

• Pediatrik ve geriatrik yaş grubu

• E/K: 3/2

Sıcak sıvı %85.6

• Sıcak sıvı %85.6

• Alev %9.6

• Elektrik %2.66

• Temas %1.88

• Kimyasal ajanlar % 0.26

Amerika ve kuzey avrupada %35

• Amerika ve kuzey avrupada %35

• Ülkemizde %90

• 0-2 yaş grubunda %96

• 3-6 yaş grubunda %88.9

• 7-16 yaş grubunda %50

Lokal hasar

• Lokal hasar

• Isı → protein denatürasyonu ve koagülasyon nekrozu → geri dönüşşsüz doku hasarı
• Çevrede → doku perfüzyonunda azalma
• Artmış kapiller kaçak

• Sistemik yanıt

• Vazoaktif mediyatörlerin salınımı (sitokinler, prostoglandinler, oksijen radikalleri)
• >%15-20 yanıklar mediatörlere sistemik yanıtı tetikler
• Sistemik kapiller kaçak 18-24 saat sürer → (yanık şoku/SİYS)
• İmmünsupresyon
• Eritrositlerin lokal yıkımı
• Miyokard depresyonu
• Hipermetabolik yanıt (katekolamin salınımı, glukagon ve kortizol artışı)

Deri bütünlüğünün bozulması

• Deri bütünlüğünün bozulması

• Sıvı kaybı
• Isı kaybı
• Enfeksiyon ajanlarının girişi

• İnhalasyon yanığı

• Solunum sistemi

• Elektik yanığı

• Kardiyovasküler sistem
• Nörolojik patolojiler

Isı kaynağının cinsi

• Isı kaynağının cinsi

• Sıcak ajanının ısısı

• Temas süresi

• Derinin kalınlığı (anatomik bölge)

• Uygun ilk yardım

• Yaş

Derinlik

• Derinlik

• Vücut yüzeyinde kapladıkları alanın genişliği

• Hastaya ve travmaya özgü koşullar

• Eşlik eden hastalık
• Eşlik eden travma
• Özel bölge yanıkları
• El, ayak, perine, genital bölge
• Elektrik yanıkları, kimyasal yanıklar, inhalasyon yanıkları

Birinci derece

• Birinci derece

• İkinci derece

• Üçüncü derece

• Dördüncü derece (?)

Sadece EPİDERMİS etkilenir

• Sadece EPİDERMİS etkilenir

• Ödem, ağrı ve eritem mevcuttur

• Spontan iyileşir

• Skar bırakmaz

EPİDERMİS ve DERMİS’in bir kısmı

• EPİDERMİS ve DERMİS’in bir kısmı

• Yüzeyel ve derin

• Bül ve kızarıklık

• 2-4 haftada pansumanla iyileşir

• Skar gelişebilir

TÜM DERİ tutulur

• TÜM DERİ tutulur

• Gri, kahverengi,

• (pembe)

• AĞRI YOKTUR

• Pansumanla iyileşmez

• Cerrahi müdahele şarttır

Yanık alanının toplam vücut alanına yüzdesel oranı

• Yanık alanının toplam vücut alanına yüzdesel oranı

• Erişkinler için:

• Walles’ın 9’lar kuralı
• El ayası (%1)

• Çocuklar için:

• Lund-Browder skalası
• El ayası (% 0.5)

Küçük yanıklar

• Küçük yanıklar

• %10 veya daha az 2. derece yanıklar

• Orta yanıklar

• %10-20 arası 2. derece yanıklar
• %2-10 arası 3. derece yanıklar

• Büyük yanıklar

• %20’den fazla 2. derece yanıklar
• %10’dan fazla 3. derece yanıklar
• İnhalasyon yanıkları
• Elektrik yanıkları
• Eşlik eden travma varlığı
• Yandaş hastalık (DM, steroid kullanımı, immun baskılanma…)
• Göz, kulak, yüz, el, ayak, büyük eklem ve genital bölge

Yakıcı ajandan uzaklaştırma

• Yakıcı ajandan uzaklaştırma

• Hava yolu, solunum, dolaşım

• Küçük yanıklarda, çeşme suyu ile yıkama

• Sıcak sıvı yanıklarında, giysilerin çıkartılması

• Alev yanıklarında, CO ve duman zehirlenmesi (?), %100 O2, endotrakeal entübasyon

• Elektrik yanıkları kardiyopulmoner resüsitasyon (?), çoklu travmaya ait belirtiler

• Kimyasal yanıklar; kuru kimyasallarda önce fırçalama, diğerlerinde yıkama

İ.V. damar yolu, RL

• İ.V. damar yolu, RL

• Olay hakkında detaylı bilgi

• Hasta hakkında detaylı bilgi

• Yönlendirilecek merkeze bilgi aktarımı (yanığın şiddeti, genel durum)

• Yüzük, bilezik vb takıların çıkatılması

• Hiçbir şey sürme

• Temiz örtü veya soğutucu örtü

• Hipotermiden koruma

Hava yolu; endotrakeal entübasyon, trakeostomi

• Hava yolu; endotrakeal entübasyon, trakeostomi

• İ.V. sıvı yolu (>%10 yanıklarda)

• Bir veya iki periferik ven
• Yakın takip için santral kateterizasyon
• Femur distali veya tibia proksimalinden kemik içi sıvı
• Vücut ısısına yakın sıcaklıkta sıvı

• Eşlik eden travmanın araştırılması

• Ağrı tedavisi

• VYA (vücut yüzey alanı) ve TYA (toplam yanık alanı) hesaplanması

• Adli vaka yönünden değerlendirme

• Yara yönetimi (ayaktan/yatacak hastalar)

Bir çok formül mevcut:

• Bir çok formül mevcut:

• Evans
• Brooke
• Modifiye Brooke
• Monafo
• Parkland
• Modifiye Parkland
• Shriner’s Cincinnati
• Shriner’s Galveston

• Hastanın klinik seyrine göre yeniden planlama

4 mL X kg X yanık yüzdesi

• 4 mL X kg X yanık yüzdesi

• Yarısı ilk 8 saatte

• Diğer yarısı 16 saatte

• Süre yaralanma anından itibaren hesaplanır

• Sıvı: Ringer Laktat

İlk 24 saat

• İlk 24 saat

• 2000 mL/m2 VYA + 5000 mL/m2 TYA

• Laktatlı ringer solüsyonu

• Yarısı ilk 8 saate, kalan yarısı 16 saatte

• Volüm genişleticiler, albumin (?)

• Hipoglisemi riski → %5 dekstroz içeren sıvılar

Ek travma varlığı

• Ek travma varlığı

• İnhalasyon hasarı

• Gecikmiş ve yetersiz sıvı resüsitasyonu (dehidratasyon)

• Elektrik yanıkları

İdrar sondası

• İdrar sondası

• İdrar çıkışı

• Süt çocukları: 2 mL/kg/saat
• Daha büyük çocuklar ve erişkinler: 1 mL/kg/saat

• Hedef idrar yoğunluğu: 1015

Yanık pansumanı yapıldığında ağrı ↓

• Yanık pansumanı yapıldığında ağrı ↓

• Kimyasal yanıklarda vücut sıcaklığındaki su ile yıkama (duş usulü), hipotermiye dikkat!

• Orta/büyük yanıklarda ve eşlik eden hastalıklarda kan ve idrar örnekleri (kan grubu, Rh tayini, kan elektrolitleri, glukoz, Hb, Hct, beyaz küre sayımı, kan pH’sı…)

• Elektrik yanıklarında EKG

• >%30 yanıklarda ve bilinç kapalı hastada nazogastrik sonda

• Ekstremite, toraks ve abdomendeki yanıklarda ödem ve eskara yönelik fasyatomi ve eskaratomiler

• Tetanoz profilaksisi

Çeşme suyu (20-25o C), hipotermi oluşumuna dikkat!!!

• Çeşme suyu (20-25o C), hipotermi oluşumuna dikkat!!!

• i.v. → i.m → s.k. opioid

• Morfin

• İlaç Doz Etki süresi

• Tramadol (12 yaş ve üstü) 1mg/kg 4-6 saat

• Ketamin 0.2-0.5 mg/kg 15-25 dakika

• Morfin 0.1 mg/kg 4-6 saat

• Fentanil 1 μgr/kg 45-60 dakika

• Meperidin 0.5-1 mg/kg 2-4 saat

• Ayaktan hastada:

• Parasetamol 10-15 mg/kg, ibuprofen 20 mg/kg/gün, 3-4 doz/gün

Yatarak takip edilecek hasta /ayaktan hasta

• Yatarak takip edilecek hasta /ayaktan hasta

• Yatarak tedavi

• Debridmanlar, eskarektomiler, greft/flep ile onarımlar, allogreftler, ksenogreftler, deri eşdeğerleri, keratinosit kültürleri….

• Ayaktan hasta

• Herhangi bir yaradan farklı değil!!!
• Amaç enfeksiyonu önlemek, epitelizasyonu sağlamak
• Nemli yara ortamı

Yaranın yıkanması (serum fizyolojik ve nötral pH’lı sabun)

• Yaranın yıkanması (serum fizyolojik ve nötral pH’lı sabun)

• Parafin emdirilmiş yapışmaz tabaka veya yağlı merhemler (%0.2 nitrofurazon) → oluşan epitelin korunması, ağrının önlenmesi

• Nemli spanç, poliüretan film tabaka

• Büllerin yönetimi (?)

• Antibiyotikli kremler (?)

• Gümüş sülfodiyazin, mupirosin, basitrasin

<10 yaş, TYA >%10; >10 yaş, TYA >%20

• <10 yaş, TYA >%10; >10 yaş, TYA >%20

• > %5 3. derece yanıklar

• Yüz, el, ayak, perine, genital bölge, major eklem üzeri

• İnhalasyon yanıkları

• Elektrik yanıkları

• Kimyasal yanıklar

• Eşlik eden major travma ve komorbidite

• Sosyal, emosyonel durumun rehabilitasyon gerekliliği

• İstismar ve ihmalden şüphelenilmesi