______________Milli Kitabxana_______________
bir qisminin varlı, istismarçı kapitalist, feodal olmağında deyil; bizim hələ
Nizamimizdən əvvəllər də məlum olub ki, dünyamızın xarablığı insanın özünün,
yəni bütün bəşəriyyətimizin özünün qanmazlığındandı. Dünyamızın keçmişini
bilmir insan. Həqiqətin, yaxşının, pisin nə olduğunu qanmır. Nə iş görürsə, həm
özünün zərərinə eləyir, həm də başqalarının. Belə olan halda, yəni kapitalistin,
feodalın əlinin altında zillət çəkən füqərayi-kasib ilə birgə istismarçının özü daha
qanmazdısa, milləti iki yerə bölməyin nə mənası var?! Qan-qırğın, kin, ədavət
daha da xarab eləmirmi insanı?!
Kimə deyə bilərdik bunu, ay oğul?!
Kəndlərdə cəmaatdan məktub, şahid-filan yığdıq ki, biz ədalətli adamlarıq,
kasıb pənahıyıq. Sağ olsun ki, Qılınc Qurban da dil yetirdi. Köhnə bolşevikləri,
ağsaqqalları yığdı başına, o "Kişi" deyilənə teleqram vurdu. Sağ qaldıq biz. Çox
gizlin elədilər qırğınları, tutquları, sürgünləri.
Müharibə qurtaralı təzədən başlayıblar. Bakını materialnan doldurduqları bəs
deyil, indi də Çax-çux Xalıqın atını kişmişnən yükləyirlər ki, "Get kəndlərdə sat,
arada da söz yay ki, kişmiş özümün deyil, o taydan Ağ Əmirnən Boz Əmirin
oğulları öz əmiləri Sultan Əmirliynən Mədəd Əmirliyə göndərirlər, qorxuram
söz çıxar, ləkə gələr Əmirlilərin adına, taqsırı məndə görərlər, öz adıma çıxaram
kişmişi, satıram. Pullarını özlərinə verəcəm: Həqiqətən Sultan Əmiyin stolunun
üstünə yığın-yığın pul qoyurdu cəmaatın gözünün qabağında, "Sizə çatacaq", -
deyirdi. Başa düşürsənmi? Yəni dövlətlidilər Ağ Əmirnən Boz Əmirin oğulları,
dövlətli olduqlarına görə də guya şaha qulluq eləyirlər, o tay, bu tay
Azərbaycanın birləşib əsarətdən qurtarmağını istəmirlər.
Əslində, özləri, başda bu Bığlı
1
dəridən çıxartdılar ki, o tay Azərbaycan farsın
əlində qalsın, bu tay Azərbaycan Rusun əlində, Borçalı, Başkeçid Gürcüstanın
əlində, İrəvan çökəyi, Zəngəzur, Göyçə, Dilican dərəsi Erməninin adına
yazılsın... Bil bunları da! Bil! Danışma ha! Lal-kar ol! Xüsusən var-dövlətimiz,
mədrəsəmiz-filanımız barədə lal ol! Bayaq dedim, bir də deyirəm, unutma, bizi
həməşə varidatın başından aşan sinfi düşmən qələmə verirlər,
- Bil! Uşaq deyilsən daha, onillik qurtarırsan, gör cəmaatın gözünə necə kül
üfürürlər, kor eləyirlər ki, sabahları əminnən mən "ifşa olunanda", partiyadan
çıxarılıb həbsə almanda ədalətsizlik kimi görünmə-
Stalinin ləqəbi.
______________Milli Kitabxana_______________
sin bu, əvvəlcə cəmaat elə özü desin ki, belə də olmalıydı, şahnan əla-qədəydilər,
xalq düşməniydilər!.. Dost da Şura hökumətinin adından danışır, düşmən də.
Cəmaat seçəmmir yaxşını yamandan. Sən seçməlisən! Oğlumsan! Bilməlisən ki,
hümmətçi, yəni Nərimanovçu kommunistlər deyirlər bizə. Millətçi deyirlər,
əmma millətçi deyilik biz, inşallah, biləcəksən ki, biz bütün bəşəriyyətin qeydinə
qalan "Dəlilərdənik". "Dəli" pis söz deyil. Vaxtı çatanda biləcəksən.
Bir şeyi də açmalıyam sənə. Özlərini Leninçi bolşeviklər adlandıranlar
Moskvada kök salıb bizim ara-bərələrimizi casus agentlərnən doldurublar, biz
hümmətçiləri xəlvəti qırıblar həmişə. Stalin niyə yol verir belə şeyə? Dedim
Stalini də tanımırsan sən hələ. Sultan əmin danışacaq özü sənnən, başa salacaq
hər şeyi.
Əmin Sultan indiyəcən evlənməyib. Niyə? Bilirsən?
Qılınc Qurbanın bacısı Qıymat hələ biz Bakıdan gələn vaxtdan vurğundu
əminə. Qıymat da bir Qıymatdı. Nə gözəllikdə tayı-bərabəri var nə də ağılda-
kamalda. Əmma evlənmir əmin. Fədai sayır özünü ailə oğul-uşaq istəmir. İyirmi
ikinci ilə qədər, nə qədər ki, Ağ Əmirnən Boz Əmirin səsi gəlirdi o taydan, hər il
gedib Arazın üstündə Culfa körpüsündə fədailərnən görüşürdü, məsləhət verirdi.
Kitab paylayırdı. Sirr açırdı: "Əmirlilər deyilik biz. Dünyaya Kainat elmi yayan
AdıPünhanlarıq. Muğanna adlanan gizli nəsildənik. Kitabları oxuyun, görün
"leninçi kommunist" adlananlar kimlərdi, "Muğanna" adlananlar kimlərdi!.. Çox
sirrlər, həqiqət açırdı Sultan əmin fədailərə.
Milli hökumətimiz yıxılsa da, fədailər sağdılar o tayda. Bu taya keçib başqa
şəcərəynən-familiyaynan yaşayanlar da çoxdu.
Onlardan dərs alacaqsan sən. Əmma unutma ki, əsil fədailik silahlı
mübarizədə yox, şüurlara həqiqət yetirməkdədi! Yəni Şeyx Məhəmməd Əmir,
Ağ Əmir, Boz Əmir əməlindədi fədailik.
Çox çətin sözlər deyirəm bu gün sənə, oğul. Belə lazımdı. Çoxunu sonralar
dərk eliyəcəksən... Ürəyimə damıb, axıracan atalıq eliyəmmiyəcəm sənə. Başımı
yeyəcəklər. Özü də lap tez ola bilər bu iş. Tale özü gətirib səni bu gün bu
kabinetə, oğul. Qulaq as. "Vəsiyyət yüngüllükdü" deyiblər. Cəmisi iki şey
deyəcəm sənə. Eşit, sonra da otur burda, çıxma heç yana. Peçi qalamışam, istidi
otaq.
Otur, burdaca fikirləş, yaddaşına həkk elə sözümü.
Rəhmətlik anayın bir az saxlancı var sandığında. Götürərsən onu heç kəsə
heç nə deməzsən, bilet alıb birbaşa gedərsən Bakıya. Sultan
______________Milli Kitabxana_______________
əmin deyəcək kimin yanına getməlisən Bakıda. Generaldı. Ona da "AdıPünhan"
deyirik. Sazı sinəsinə alandaca enir-qalxır sinəsi, gözləri dolur: "Koroğlunun çən
qalası, ərşə dayanıb naləsi..." "Familiyasını da deyim: Məhərrəmovdu. Bizim bu
tərəflərdəndi. Qohumluğumuz da var... Ola bilər Məhərrəmovun özünün də başı
əlində olmasın. Lap hamballıq elə, əmma oxu, təhsil al! Bu bir.
Çörək dalınca qaçma, bilik dalınca get. Cibini yox, bu sinənin altını doldur
ki, eşqin olsun sinədə, eşqnən yaşa bu dünyada, daha Xalıq-malıq kimi titriyə-
titriyə, ölo-ölə yox!
Bilikdi eşq. Məarifdi eşq. Dünyəvi, hərtərəfli dərin alimlikdi eşq.
Elm bir də eşq. Budu vəsiyyətim. Vəssalam.
İndi götür bu şəkilləri.
Sultan əmin partbiletinin arasından çıxartdı verdi mənə bu şəkilləri, mən də
sənə verirəm. Özü də ümidnən verirəm ki, vaxtı çatanda sən də partbiletiyin
arasında gəzdirəcəksən bu şəkilləri.
Eşit, unutma! Leninin köməyinə ehtiyacımız olmasaydı, biz girməzdik bu
partiyaya. Bayaq dedim əsas nöqsanmı bu partiyanın: bəşəriyyəti parçalamaq
olmaz! Qan tökmək, düşmənçilik yaymaq olmaz! Çox pis olar bunun axırı, oğul.
Çox pis! Əmma girdik bu partiyaya. Çünki fikri-fikrimizdən, ürəyi ürəvimizdən
Nərimanov vardı bu partiyada. Lazım gələndə Bolşeviklərdən on nüfuzlu
adamları doğru yola çağırırdı. Əslində, elə əmilərin də istəyirdilər ki,
Bolşeviklərdən ayrılmayaq. Əmma gülürdülər, məsxərəyə qoyurdular ikimizi də:
"Bizim şəkillərimizi yapışdırın firqə biletlərinizə, həqiqi kommunist olun", -
deyirdilər. Yəni həqiqi kommunizm ayrı cürdü.
İyirmi səkkizinci ilin yazında, axırıncı dəfə o taya gedəndə Qəsri-Qacar
zindanında görüşdüm o rəhmətliklərnən.
Yekə, qalın qapısı var o zindanın. O qapıdan sol tərəfdə lap dar dəhliz var.
Dəhlizin o başında, deyilənə görə divarın qalınlığı yarım metrədi. Bilirdim ki, o
başdakı lap dar qəfəs kimi yerlərdə saxlanan adamlar sağ çıxmırlar ordan. Buna
görə özüm-özümə söz verdim ki, işıqlı sözlər, şad xəbərlər danışacam, heç
olmasa beş-on dəqiqəliyə qəmləri dağılsın. Dedim oğlum olub. O rəhmətliklər
qoydular sənin adını. İki mənası var "Səməd"in. "Sin"nən, yəni incə "s"
hərfiynən yazanda "ehtiyacı olmuyan" deməkdi, yəni "azad". "Saf"nan - qalın
"s"nən yazanda "əbədi" deməkdi. Ərəbcədi bu. Əsli - OdƏrcəsi SimOddu
"Səməd"in. Sim həm Ağ - SafAğ deməkdi, həm də Uca. Od - həqiqətdi. SimOd -
Uca hə-
Dostları ilə paylaş: |