Isajon sulton. Qismat (hikoya) kichik o‘G‘IL

KATTA O‘G‘IL

Ukamning tushiga bir chol kiripti, aytibdiki, enang baliq go‘shti yesa tuzaladi, ko‘zlariga nur kiradi. Juma kuni zovur bo‘yiga borsang, otang baliq bo‘lib keladi, senlar uni ushlab, enangga pishirib beringlar, debdi.

Otamdan qolgan qo‘shotarni olib borganimda, baliq rostdan ham suv betida ekan. Shimimni shimarib suvga tushdim, suvning osti balchiq, balchiq ichidagi eski shox-shabbalar oyoo‘imga qadaldi. Sochma bilan o‘qlab, tepkini bosdim, baliq pitirlab, to‘nkarilib qoldi. 
Kirib kelganimda, yugurib ukam qarshimga keldi. 
Qo‘rqib ketgani aft-angoridan sezilar edi.
– Kallang joyidami? – dedim o‘dag‘aylab. – Bu bir yemish-ku. Bor, o‘choqqa o‘tin qala!
Baliqning tangalarini shildim, qornini yordim, ichaklarini olib tashlab, oppoq qat-qat go‘shtli joyini sariq yoo‘i bilan qo‘shib kesib oldim. O‘choqqa o‘zim o‘t qaladim, qozon tagi jizillay boshlaganida yog‘li joylarini pastga qaratib, go‘shtni bosdim.
Ana, dedim qoniqish bilan. Ana, endi bo‘ldi!
…Ana endi qozonda jizillab kuyyapsan, ota. Do‘zaxda shunaqa kuyishingni orzu qilgan edim. Xudoi taolo shunga belgi qilib seni jo‘natdi, jo‘natgandayam olovda qovuriladigan qilib jo‘natdi. 
Enamni urganlaringda qo‘lingga yopishganlarim esingdami? Mana senga! Jizilla, jizillayver!
Ichib kelib, hammani tumtaraqay qilganlaringda-chi? Menga ketmon otganingda yelkamni o‘pirib yuboruvding, izi haliyam bor, haliyam qoni silqib turipti, yelkamda emas, ichkarida, yuragimda!
Umr bo‘yi ota deb yoningga yaqinlasholmadim, bir bola bo‘lib bag‘ringda erkalangim kelsa-da, haybatingdanu o‘shqirishingdan cho‘chidim, toki o‘n ikki yoshimga yetguncha meni ko‘tarib tomga otib yuborishingdan qo‘rqardim, bir marta ukamni shunaqa qilib otib yuboruvding, chirillab yig‘layotgan bechora bolani ovozi chiqmay qoluvdi, g‘o‘zapoyalarning ustiga borib tushganida ham yig‘lolmagandi… Uydan miltiqni opchiqib, enamga “otib tashlayman!” deb baqirgan eding, enam sho‘rlik “otsang ot, o‘lar bo‘lsam o‘lib bo‘ldim” deb o‘zini yerga urib yig‘lagandi…
Yana aytaymi?
Otingga minib ketarding, shu ketganingcha qaytib kunlab ko‘rmasdim. Bir necha kundan keyin kelarding, egarda ikkitami-uchtami qashqaldoq, ko‘kqarg‘a bo‘lardi, ma, pishirib ye hammang zaharingga, derding… Keyin ulfatlaring kelardi, enam ovingni pishirib o‘zlaringga opkirib berardi, bizga qolgan-qutgan qanotlar tegardi… 
Mana endi qovuril, olovda!
Bola bo‘lib ota nimaligini bilmaganim yetmadi. Katta bo‘lib tomorqadan beri kelmadim. Esimni tanibmanki mehnat qildim, haybatingdan qo‘rqib uydan ko‘chaga chiqolmadim.
Mana, haliyam tuproqqa o‘ralashib yuripman.
Jizilla, jizilla!.. 

OTA

Bir qamishzor emish. Och-sariq, bo‘ylari uzun-uzun, poyalari quruq...

Qamishzorning nihoyasi yo‘q, shovullaydi. Osmon esa ko‘m-ko‘k.
Ana shu qamishzorda ming yillardan beri qamish o‘raman.
Bu qamishzor tugamaydi. Zax ko‘lmaklarda suvchayonlar oyoo‘imni chaqadi, ba’zan bir nima shaloplaydi, nimaligini bilishga qiziqamanu hech topolmayman.
Ming yillardan beri adog‘i yo‘q qamishzor... mayin uchgan oq popiltiriqlar...
Shu qamishzorni o‘rib tugatsam, nimadir ro‘y beradi. Ishqilib, o‘rib tugatolsam bas. 
Har kuni tepamga bir qush kelib boshimdan cho‘qiydi. “Sen kimsan, nimaga menga buncha azob berasan?” deb so‘rayman. 
“Oqpadar, oqpadar!!!” – deb sayraydi qush. 
Otamning yuzi g‘ira-shira esimda qolgan. 
Bir qishloqda, qashshoq yashar edik, yegani nonimiz, ichgani suvimiz bo‘lmas edi. Otamga o‘shqirganlarim... yelkasidan tutib siltaganlarim esimda...
... Bir kuni bu qamishzor tugaydi. O‘sha kuni qush ham kelmay qo‘yadi. Shunda bu uqubatdan qutulaman. 
Qamish... qamish... 

* * *

... Qamishzorning oxirida nima borligini bilishga ulgurmadim. 
O‘zgarish to‘satdan ro‘y berdi. Osmon yorildi... yo‘q, avval shamol esdi, popiltiriqlar hamma yoqni tutdi, keyin qamishlar sindi, ildizidan suo‘urilib uchib keta boshladi. Va yeru ko‘kdan, o‘ngu chapdan, ostu ustdan “Baliq bo‘l!” degan qattiq bir sado kelib, o‘zimni gulduros solib oqayotgan bir po‘rtana ichida ko‘rdim.
Po‘rtana oqqandan oqdi, ko‘shilib oqib ketaverdim.
Axiyri, bir zovurga kelib to‘xtadim.
Zovurda qancha vaqt qoldim, bilmayman. Nazarimda tevarak sokin, haddan tashqari sokin, begona, boz ustiga, xavotirli ham edi, balki suv ostidan qaraganim uchun shunaqa tuyuldimikin? 
Kunlarning birida yana suv betiga chiqdim, tevarakdagi hamma narsaning ovozi yana o‘chib-jim bo‘lib ketdi. So‘ng zovur yoqasida esa yuz-ko‘zi o‘zimga o‘xshab ketadigan bir bolaning qo‘lidagi miltio‘ini menga o‘qtalib turganini ko‘rdim... 

KAMPIR

Ko‘zim ko‘rmay qolgan kundan beri rahmatlik otasi tushimga kiradi.

“Ko‘rmayapsanmi, men keldim. Baliq ye, baliq!” – deydi o‘shqirib.
Tushimda uni binoyidek ko‘raman.
Rahmatli berahm odam edi. Hech kimni, hech narsani ayab o‘tirmasdi. Yo‘lidan birov chiqsa yakson qilib-yanchib o‘tib ketadigan shiddatiyu haybati bor edi.
Ekin-tikin ekaman, dehqonchilik qilaman deb ko‘p urindi, biroq, ekkan ko‘chatlari unmasdi, ko‘karib chiqardiyu joyida qurib qolaverardi. 
Sababi, otasiga qo‘l ko‘targan edi-da. Endi, bir paytlar... kattalarning otalari namoz o‘qimasin degan buyruq bo‘lganida, ota undan bekitiqcha machitga chiqqan ekan. Aksiga olib, o‘sha kuni qanaqadir bayram edi, ichib olgan edi, kelib otasiga “men qamalib ketaymi” deb o‘shqirgan, siltab-itarib tashlagan, ota yiqilganida qamish bo‘yraning cho‘pi ko‘ziga kirib ketgan, shunda “qamishday qurigin iloyo” deb qarg‘agandi...
Ekin-tikin bo‘lmagach, qaydandir bitta miltiq topib, uzzukun qamishzorga jo‘nab qolardi, kechgacha yurib-yurib, goho bironta qashqaldoqmi, ko‘kqarg‘ami otib kelardi.
Qahriga yarasha mehriyam boriydi rahmatlikning, ammo nimaiki qilsa tersi bo‘pchiqaverardi-da, tavba! Yo‘qsa, ko‘zim ko‘rmay qolganini qaydan bilardi-yu qaydan mehribonlik qilib “baliq yesang tuzalasan” deb aytardi?
Mana, bolam pishirib bergan baliqning eti xil-xil, biram mazali. Ko‘zim ravshanlashayotganday. Balki bugun-erta basirlik barham topar?... Joyi jannatda bo‘lsin rahmatlining, men undan ming-ming roziman. 
Shoyadki, u ham mendan rozi bo‘lsa... 

KICHIK O‘G‘IL

U tilla baliq edi. Boshida toji ham boriydi.

Agar kichik akam sirni ochib qo‘ymaganida, katta akam uni enamga pishirib bermaganida... o‘sib-o‘sib bir kuni rosmana tilla baliq bo‘lardi. O‘shanda hammamiz borib, tutib olardik, baliq “Tila tilagingni” derdi, bizlar ham tilagimizni aytardik.
Endi men nima qilay? Tilaklarim, istaklarim mo‘l edi, kimga aytay? 
Faqat Xudogami?.. Yolg‘iz Xudogami?