İŞEMİK İnsultun diaqnostika və MÜALİCƏSİ ÜZRƏ
Epileptik qıcolma tutmaları
Yüklə 288,72 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Epileptik qıcolma tutmaları
- İŞEMİK İNSULT KEÇİRMİŞ PASİYENTLƏRİN REABİLİTASİYASI
- Ədəbiyyat
33
Bir qayda olaraq epileptik tutmalar insult baş verəndən sonra ilk 24 saat ərzində inkişaf edir və adətən ikincili generalizasiyalı və ya generalizasiya olmamış parsial tutmalarla özünü göstərir. Postinsult epilepsiya işemik insult keçirmiş pasiyentlərin 3-4%-ində rast gəlinir. Müalicə üçün standart yanaşma istifadə edilir – epilepsiya əleyhinə preparatların v/d və ya peroral təyini. Tövsiyələr:
İşemik insultun qıcolma sindromu ilə ağırlaşması zamanı təkrari qıcolma tutmalarının profilaktikası məqsədilə antikonvulsantların təyini təkidlə tövsiyə edilir (C).
Qıcolma sindromu ilə ağırlaşmamış insult zamanı antikonvulsantların profilaktik məqsədlə təyini məsləhət görülmür (D). Aspirasiya və pnevmoniya Çox vaxt aspirasiyanın nəticəsi olan bakterial pnevmoniya işemik insultun tez-tez yaranan fəsadlarından biridir. Aspirasiya çox vaxt huşun aşağı səviyyəsi fonunda yarandığı kimi, udmanın və öskürmənin pozulması fonunda da yaranır.
Aspirasion pnevmoniyanın qarşısını almaq məqsədi ilə pasiyenti ağızdan qidalandırmağa başlamazdan əvvəl udmanın və öskürək refleksinin saxlanıldığına əmin olmaq lazımdır (B).
Ürəkbulanma və qusmanın aradan qaldırılmasına yönəldilmiş tədbirlər aspirasion pnevmoniyanın yaranma riskini azalda bilər.
Pnevmoniyanın yaranmasının profilaktikası üçün tənəffüs hərəkətlərindən (dərin tənəffüs) və xəstənin erkən mobilizasiyasından istifadə olunur (D).
Qidanı peroral qəbul edə bilməyən pasiyentlər, udqunma aktının bərpa olunmasına qədər olan dövrdə nazoqastral, nazoduodenal və ya PEG-qidalanma ilə təmin olunmalıdırlar (C).
Nazoqastral və ya PEG-qidalanma aspirasion pnevmoniyanın profilaktikası üçün əhəmiyyətli ola bilər. Amma bu tədbirlər Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır.
34 aspirasion pnevmoniyanın yaranmasının tam qarşısını almır (D).
Pnevmoniyası olan xəstələrə antibiotikoterapiya təyin edilməlidir (B).
Pnevmoniyanın profilaktikası məqsədi ilə antibiotiklərin təyini məsləhət görülmür (B). Sidik yollarının infeksiyası İnsultlu xəstələrdə kəskin dövrdə tez-tez sidik yollarının infeksiyası inkişaf edir.
Sidik ifrazının ləngiməsi zamanı çox vaxt daimi sidik kateterlərindən və ya qasıqüstü sidik kisəsi kateterizasiyasından istifadə edilir. Bəzən sidik kisəsinin periodik kateterizasiyasından istifadə etmək lazım gəlir, sidik saxlamama zamanı isə kondom kateterlərdən və ya “pamperslərdən” istifadə etmək daha yaxşıdır. Əgər mümkündürsə, sidik yollarının infeksiyalaşması riskini nəzərə alaraq, sidik kisəsinin uzunmüddətli daimi kateterizasiyasından daşınmaq lazımdır (D).
Antibiotiklərə qarşı rezistenliyin inkişaf etməməsi üçün profilaktik antibiotikoterapiyanın aparılması tövsiyə edilmir (B).
Sidik yollarının infeksiyası inkişaf etmiş xəstələrdə müvafiq antibiotikoterapiyanın aparılması lazımdır (B). Pulmonar emboliya və dərin venaların trombozu İnsult nəticəsində ölüm səbəblərinin 25%-ini pulmonar emboliya təşkil edir. Embolların mənbəyi çox vaxt iflic olmuş aşağı ətrafların dərin venalarının və çanaq venalarının trombları olur. Dərin venaların trombozunun inkişaf riskini azaldan tədbirlər aşağıdakılardır: ►
►
erkən rehidratasiya ►
ayaqların 6-10º qaldırılması ►
antitrombotik preparatlar ►
xarici kompression vasitələrdən istifadə (elastik corablar, pnevmatik kompression corablar və s.) Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır.
35 Dərin venaların trombozu zamanı heparinoterapiya əks- göstərişdirsə, ağ ciyər arteriyası emboliyasının profilaktikası üçün aşağı boş venada damar filtri qoyulmalıdır. Tövsiyələr:
Dərin venaların trombozu və pulmonar emboliya riski yüksək olan xəstələrdə əks-göstəriş yoxdursa, profilaktik məqsədlə fraksiyalaşdırılmamış heparinin (5000 TV 12 saatdan bir d/a) və ya aşağı molekullu heparinlərin (məs: enoksiparin 40 mq х 1 dəfə d/a) kiçik dozalarda təyini məsləhət görülür (B). Aşağı molekullu heparinlərin fraksiyalaşdırılmamış heparinə nisbətən daha effektiv və nəzəri olaraq hemorragik ağırlaşmalar baxımından daha təhlükəsiz olması ehtimal edilir.
Aspirin də dərin venaların trombozunun profilaktikası üçün istifadə edilə bilər, amma antikoaqulyantlara nisbətən az effektlidir (B).
Antikoaqulyantın təyin edilməsinə əks-göstəriş olan xəstələrdə dərin venaların trombozunun profilaktikası üçün aşağı ətraflarda növbələnən kompressiya yaradan mexaniki vasitələrdən istifadə olunması tövsiyə edilir (C).
Çarpayıya “bənd edilmiş” xəstələrdə yataq yaraları insultun tez- tez rast gəlinən ağırlaşmalarıdır. Yataq yaralarının profilaktikası aşağıdakı tədbirləri əhatə edir: ►
►
pasiyentin dəri örtüklərinin quruluğunun təminatı, əsasən də sidik və nəcis saxlamama zamanı ►
hər 1-2 saatdan bir pasiyentin vəziyyətinin dəyişdirilməsi ►
hava döşəklərindən istifadə Əgər yerli terapiya ilə yataq yaraları reqressiya olunmurlarsa, bir neçə gün müddətində antibiotikoterapiya aparıla bilər, lazım gələrsə, yaralar cərrahi işlənə bilər. Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır.
36
REABİLİTASİYASI İnsultdan sonra nevroloji funksiyaların bərpası üzrə əlaqələndirilmiş reabilitasiya proqramlarının həyata keçirilməsi məqsədəuyğundur. Reabilitasiyanın məqsədi pasiyentin fiziki və psixoloji funksional qabiliyyətlərinin mümkün dərəcədə bərpasına nail olmaqdır. Reabilitasiyanın səmərəli şəkildə həyata keçirilməsi üçün müxtəlif mütəxəssislərin səyi zəruridir. İnsult keçirmiş xəstələrin reabilitasiyasında mütəxəssis-reabilitoloqla yanaşı fizioterapevt, peşə reabilitasiyası üzrə həkim, psixoloq və sosial sahənin işçisi iştirak etməlidirlər. ►
(A). Passiv fiziki hərəkətlər nevroloji defisitin sabitləşdirilməsindən dərhal sonra (əks-göstərişlər olmadıqda bir qayda olaraq insultun başlanmasından sonrakı 2-ci gündən) həyata keçirilməlidir. ►
pnevmoniya, dərin venaların trombozu, yataq yaraları (D), həmçinin kontraktura, artralgiya kimi insultun ağırlaşmalarının qarşısını alır.
►
Antihipertenziv müalicə
İşemik insult və tranzitor işemik hadisədən sonra kəskin dövrdə olmayan pasiyentlərdə qan təzyiqi (səviyyəsindən asılı olmayaraq) aşağı salınmalıdır (A). Optimal qan təzyiqi ölçüsü 120/80 mm c.s. səviyyəsində olmalıdır (B). Antihipertenziv dərman vasitələri arasında ilk seçim kimi AÇF inhibitorları və ya ARB, diuretiklər məsləhət görülməkdədir (A). Digər qrup dərman vasitələrinin qan təzyiqini azaltmaqda effektivliyi aparılan tədqiqatlarla sübuta yetirilməmişdir (B). ►
Antihiperlipidemik müalicə
İşemik insult və ya tranzitor işemik hadisə keçirmiş xəstələrdə aclıq lipid paneli ümumi qəbul olunmuş qaydaya görə təqib olunmalı, hədəf dəyərlər birincili profilaktikada Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır. 37 yüksək riskli xəstələrdə olduğu kimi planlanmalıdır (A). Bu məqsədlə statin qrupu dərman vasitələri məsləhət görülməkdədir (A). ►
Anamnezində işemik insult və ya tranzitor işemik hadisə olan və siqaret çəkən xəstələrə tütündən istifadə etməmək üçün məsləhətlər verilməlidir (D). ►
Hormon əvəzedici müalicənin işemik insultun ikincili profilaktikası məqsədilə postklimakterik dövrdə olan qadınlarda istifadəsi tövsiyə edilmir (C). Antiaqreqant preparatlar və antikoaqulyasiya Antiaqreqant dərman vasitələrinin antikoaqulyantlar qədər təkrari işemik insult riskinin azaldılmasında effektivliyi sübut olunmuşdur
alınması üçün uyğun antiaqreqant müalicə aparılmalıdır (A). Aspirin (50-325 mq) təkrari insult riskinin azaldılması üçün tövsiyə edilir
dn gündə iki dəfə) kombinasiyasını təyin etmək məsləhət görülməkdədir (A). Bu kombinasiya tək aspirinin və ya tək dipiridamolun təsirindən iki dəfə daha çox effektivdir. Gələcək vaskulyar hadisələrin profilaktikası üçün klopidoqrel (75 mq) asetilsalisil turşusundan (aspirin) bir qədər daha effektivdir (A). Bu dərman vasitəsi da ilk seçim olaraq və ya aspirinə qarşı tolerantlığı olmayan yüksək riskli xəstələr üçün düşünülə bilər (C). Aspirin və ya klopidoqrel ilə müalicə edilə bilməyən xəstələrdə uzun təsirli dipiridamol preparatının istifadəsi mümkündür (200 mq gündə iki dəfə) (C). Oral antikoaqulyasiya xroniki səyrici aritmiyası olan işemik insult xəstələrində (A) göstərişdir (İNR 2-3 arası). Lakin oral antikoaqulyantlar epilepsiya, ciddi demensiya və ya mədə-bağırsaq qanaxması olan xəstələrdə məsləhət deyildir (D). Protez ürək qapağı olan xəstələrdə qapağın tipi və pozisiyasından asılı olaraq fərqli İNR hədəfləri ilə uzun müddətli antikoaqulyasiya aparılmalıdır (A). Bəzi klinik vəziyyətlər (aortal ateroma, bazilyar arteriyada fuziform anevrizma, boyun arteriyalarının disseksiyası) xaric olmaqla, qeyri- Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır.
38 kardioembolik işemik insultlardan sonra antikoaqulyasiya istifadə olunmamalıdır (D). Cərrahi və endovaskulyar müalicə Müvafiq simptomatik xəstələrdə karotid endarterektomiyanın (KEA) perioperativ fəsad riski <6% olan mərkəzlərdə həyata keçirilməsi məsləhət görülməkdədir (D). KEA ciddi nevroloji defisiti olmayan, yeni işemik hadisə (<180 gün) keçirən və 70-99% karotid arteriya stenozu olan xəstələrdə göstərişdir (A). KEA 50-69% karotid arteriya stenozu olan və ciddi nevroloji defisiti olmayan bəzi xəstə qruplarında (təkrarlanan işemik hadisələr) da aparıla bilər (D). <50% karotid arteriya stenozu olan xəstələrdə KEA məsləhət görülməməkdədir (C). Əməliyyatdan əvvəl, intraoperativ və əməliyyatdan sonra xəstələrə antitrombotik dərman vasitələri təyin edilməlidir (A). Karotid angioplastika və stentləmənin həm asimptomatik, həm də simptomatik xəstələrdə KEA-ya ekvivalent və ya ondan üstün olması göstərilməmişdir. Karotid angioplastika/stentləmə KEA üçün əks- göstərişi olan və cərrahi olaraq uyğun gəlməyən yerdə karotid arteriya stenozuna malik xəstələrdə düşünülə bilər (D). Stentləmədən sonra xəstələrə aspirinlə birlikdə minimum bir ay müddətində klopidoqrel təyin edilməsi uyğundur (C). Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır.
39
1.
Canadian Best Practice Recommendations for Stroke Care: 2006, Canadian Stroke Network http://www.strokecenter.org/prof/guidelines.htm 2.
Systems Improvement (ICSI); 2008 Jun. 57 p. www.guideline.gov 3.
European Stroke Initiative Recommendations for Stroke Management – Update 2003. The European Stroke Initiative Executive Committee and the EUSI Writing Committee Cerebrovasc Dis 2003;16:311-337 4.
Harold P. Adams, Jr, Gregory del Zoppo, Mark J. Alberts, Deepak L. Bhatt, Lawrence Brass, Anthony Furlan, Robert L. Grubb, Randall T. Higashida, Edward C. Jauch, Chelsea Kidwell, Patrick D. Lyden, Lewis B. Morgenstern, Adnan I. Qureshi, Robert H. Rosenwasser, Phillip A. Scott and Eelco F.M. Wijdicks Guidelines for the Early Management of Adults With Ischemic Stroke: American Heart Association/American Stroke Association. Stroke 2007;38;1655-1711 http://stroke.ahajournals.org/cgi/content/full/38/5/1655 5.
Initiative Recommendations 2006 6.
Larry B. Goldstein, Robert Adams, Mark J. Alberts and others. Primary Prevention of Ischemic Stroke: A Guideline from the American Heart Association/American Stroke Association Stroke Council. Stroke 2006; 37;1583-1633 7.
Management of Complications, and Discharge Planning. A national clinical guideline 64, Scottish Intercollegiate Guidelines Network, November 2002 http://www.sign.ac.uk 8.
Ralph L. Sacco, Robert Adams, Greg Albers, Mark J. Alberts, Oscar Benavente, Karen Furie, Larry B. Goldstain, Philip Gorelick, Jonathan Halperin, Robert Harbaugh, S. Claiborne Johnston, Irene Katzan, Margaret Kelly-Hayes, Edgar J. Kenton, Michael Marks, Lee H. Schwamm and Thomas Tomsic. Guidelines for Prevention of Stroke in Patients with Ischemic Stroke or Transient Ischemic Attack. Stroke 2006;37;577-617 9.
Stroke – Diagnosis and initial management of acute stroke and transient ischaemic attack (TIA). NICE clinical guideline 68, Developed by the National Collaborating Centre for Chronic Conditions, July 2008 Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır. Yüklə 288,72 Kb. Dostları ilə paylaş:
|