İŞEMİK İnsultun diaqnostika və MÜALİCƏSİ ÜZRƏ

 

6

İxtisarların siyahısı 

 

AF 

 –   atrial fibrillyasiya (qulaqcıqların fibrillyasiyası) 

AÇF 

 –   angiotenzin çevirici ferment 

APC 

 –   aktivləşdirilmiş protein C  

ARB 

 –   angiotenzin reseptorlarının blokatorları 

ASL 

 –   aşağı sıxlıqlı lipoproteidlər 

AT 

 –   arterial təzyiq  

BQDKP   –   beyin qan dövranının kəskin pozulması 

BKİ 

 –   bədən kütləsi indeksi 

EKQ 

 –   elektrokardioqrafiya 

EUSI 

 –   İnsult üzrə Avropa Təşəbbüsü (European Stroke  

  

Initiative) 

HT 

 –   hemorragik transformasiya 

XBT-10   –   Xəstəliklərin Beynəlxalq Təsnifatı (10-cu baxış) 

INR 

 –   beynəlxalq normallaşdırılmış nisbət (International  

  

Normalized 

Ratio) 

KDT 

 –   kəllədaxili təzyiq 

KT 

 –   kompüter tomoqrafiyası 

Mİ 

 –   miokard infarktı 

MRT 

 –   maqnit rezonans tomoqrafiyası 

OBA 

 –   orta beyin arteriyası 

PEG 

 –   perkutan endoskopik qastrostomiya (percutaneous  

  

endoscopic 

gastrostomy) 

PTA 

 –   plazminogenin toxuma aktivatoru  

RKT 

 –   randomizasiya olunmuş klinik tədqiqatlar 

rtPA 

 –   plazminogenin rekombinant toxuma aktivatoru  

 

 

(Recombinant Tissue Plasminogen Activator) 

STA 

 –   süni tənəffüs aparatı 

TİH 

 –   tranzitor işemik həmlə 

TOAST   –   insultun ABŞ Nevroloji xəstəliklər və İnsult Milli  

 

 

İnstitutu (NINDS) tərəfindən təklif edilmiş təsnifatı 

(Trial  of Org 10172 in Acute Stroke Treatment) 

YSL 

 –   yüksək sıxlıqlı lipoproteidlər 

 

Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin

İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır.

---

 

7

                                                

Protokol ilkin səhiyyə xidmətləri səviyyəsində  və stasionarlarda 

çalışan nevropatoloqlar, neyrocərrahlar, reanimatoloqlar, təcili 

yardım həkimləri, ailə həkimləri üçün nəzərdə tutulmuşdur. 

 

Pasiyent qrupu: işemik insult xəstəliyi olan böyük yaşlı şəxslər. 

 

Protokolun məqsədləri:  

►

 

Sübutlu təbabət prinsiplərinə əsaslanmış müasir metodlar tətbiq 

etməklə işemik insultun diaqnostika, müalicə və profilaktikasının 

təkmilləşdirilməsi 

►

 

İşemik insultla xəstələnmə və ölüm hallarının azaldılması 

ÜMUMİ MÜDDƏALAR 

İNSULT – beyin qan dövranının kəskin pozulmasıdır.  İnsultun 

iki tipi fərqləndirilir: işemik və hemorragik.

∗

  

İşemik insult qan təchizatının çatışmazlığı  nəticəsində beynin 

ocaqlı (fokal) zədələnməsindən əmələ gələn,  24 saatdan çox çəkən  

və ya bir sutka ərzində ölümə gətirib çıxaran nevrolojı simptomların 

kəskin inkişafı ilə xarakterizə olunan sindromdur. 

Bütün halların 80%-də  işemik insult karotid hövzədə, 20%-də isə 

vertebrobazilyar hövzədə baş verir. 

Kəskin serebral işemiya nəticəsində yaranan ocaqlı nevroloji defisit 

və ya retinal işemiya nəticəsində yaranan görmənin monokulyar 

pisləşməsi (amaurosis fugax) 24 saat ərzində tam keçib gedirsə, bu 

sindrom tranzitor işemik həmlə (TİH) kimi təsnifata daxil edilir. 

Hemorragik insult – serebral arteriyanın travmatik genezli 

olmayan partlaması və qanın intrakranial sahəyə – intraventrikulyar, 

intraserebral, subaraxnoidal, subdural və ya epidural olaraq axması 

nəticəsində beyin qan dövranının kəskin pozulmasıdır. 

 

∗

 

Bu protokolda işemik insultun profilaktika, diaqnostika və müalicəsi nəzərdən 

keçiriləcəkdir. Hemorragik insult haqda məlumatlar yalnız bəzi parametrlərin 

müqayisəsi və onun işemik insultla differensial diaqnostikası nöqteyi-nəzərindən 

təqdim olunacaqdır.

 

Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin

İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır.

---

 

8

Bəzən intraserebral hemorragiya beyin infarktı sahəsində inkişaf 

edir, bu, işemik insultun hemorragik transformasiyası adlanır. 

Yaşlı  əhali arasında  əlilliyin aparıcı  səbəbi və ölümün əsas 

səbəblərindən biri olan serebral insult əvvəlki kimi səhiyyənin  əsas 

problemlərindən biri olaraq qalmaqdadır. İnsult həyat üçün təhlükəli 

olan kəskin miokard infarktı  və ya kəskin kəllə-beyin travması ilə 

eyni dərəcədə təxirəsalınmaz vəziyyət kimi qiymətləndirilməlidir. 

 

İŞEMİK İNSULTUN RİSK AMİLLƏR 

Modifikasiya edilə bilən risk amilləri: 

 

Arterial hipertenziya 

 

Siqaret çəkmə 

 

Şəkərli diabet 

 

Ürək xəstəlikləri, xüsusən də atrial fibrillyasiya 

(qulaqcıqların səyriməsi) 

 

Dislipidemiya 

 

Keçirilmiş insult və ya TİH 

 

Yuxu  arteriyalarının stenozu 

 

Hiperkoaqulyasiya ilə müşayiət olunan hallar  

 

Azhərəkətli həyat tərzi 

 

Alkoqolun həddən ziyadə qəbulu 

 

Oral kontraseptivlərin qəbulu  

 

Digərləri 

Modifikasiya edilə bilinməyən risk amilləri: 

 

Yaş  

 

Kişi cinsinə mənsubluq 

 

İrq (afro-amerikanlara mənsubluq) 

 

Genetik meyllilik 

 

 

Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin

İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır.

---