İŞEMİK İnsultun diaqnostika və MÜALİCƏSİ ÜZRƏ
Yüklə 288,72 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- XBT-10 üzrə təsnifat I63
- İşemik insultun patofiziologiyası
- İŞEMİK İNSULTUN BİRİNCİLİ (İLKİN) PROFİLAKTİKASI
9
I63 Beyin infarktı I63.0 Preserebral (ekstrakranial) arteriyanın trombozu səbəbli beyin infarktı
Preserebral (ekstrakranial) arteriyanın emboliyası səbəbli beyin infarktı
Preserebral (ekstrakranial) arteriyanın dəqiqləşdirilməmiş tıxanması yaxud stenozu səbəbli beyin infarktı
arteriyalarının trombozu səbəbli beyin infarktı I63.4 Beyin arteriyalarının emboliyası səbəbli beyin infarktı I63.5 Beyin arteriyalarının dəqiqləşdirilməmiş tıxanması və yaxud stenozu
venalarının qeyri-piogen trombozu səbəbli beyin infarktı
Dəqiqləşdirilməmiş beyin infarktı I64 Qanaxma və ya infarkt kimi dəqiqləşdirilməmiş insult I65 Preserebral (ekstrakranial) arteriyaların infarkta səbəb olmayan trombozu və ya stenozu
arteriyalarının beyin infarktına səbəb olmayan trombozu və ya stenozu
Keçici (tranzitor) serebral işemik həmlə G46 Serebrovaskulyar xəstəliklərdə damar mənşəli beyin sindromları
Etiopatogenetik cəhətdən işemik insultun 5 əsas yarımtipini fərqləndirirlər (TOAST təsnifatına görə): 1.
İri arteriyaların aterosklerozu nəticəsində baş verən insult. 2.
Kardioembolik insult. 3.
Kiçik çaplı (kalibrli) arteriyaların okklüziyası nəticəsində baş verən insult (lakunar insult), hansı ki, ən çox arterial hipertenziya nəticəsində yaranır. 4.
Digər məlum etiologiyalı insult (qeyri-aterosklerotik vaskulopatiyalar və arteriitlər – serebral damarların disseksiyası, Moya-moya xəstəliyi, fibroz-əzələ displaziyası və s., infeksion, Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır. 10 autoimmun, dərman arteriitləri; hematolojı xəstəliklər – antifosfolipid anticisimlər sindromu, C, S proteinlərinin defisiti, antitrombin 3 defisiti, leykemiya, polisitemiya, trombositoz, trombositopenik purpura, oraqvari-hüceyrə anemiyası, miyelom xəstəliyi, Valdenstrem makroqlobulinemiyası, krioqlobulinemiya; peroral kontraseptivlərin, antifibrinolitik preparatların, K vitamininin, simpatomimetiklərin qəbulu nəticəsində; digərləri – venoz sinusların trombozu, miqren, hemodinamik insult və s.). 5.
Naməlum etiologiyalı insult.
Beyin qan axımı həcminin azalması beyin toxumasına oksigen və qlükoza daxil olmasının xeyli məhdudlaşmasına gətirib çıxarır. Qan axımının daha qabarıq şəkildə azaldığı beyin hissəsi çox tezliklə, 6-8 dəqiqə ərzində dönməz (sağalmaz) dərəcədə zədələnir (“özək” və ya işemiyanın “nüvə” zonası). Bir neçə saat ərzində işemiyanın nüvə zonası işemiyalaşmış, lakın canlı (qan axınının səviyyəsi 20 ml/100q/dəq) toxuma ilə – “yarımkölgə” və ya “penumbra” adlanan zona ilə əhatə olunur. Penumbra sahəsində bütövlükdə energetik metabolizm qorunub saxlanılır və struktur dəyişikliklər yox, funksional dəyişikliklər müşahidə olunur. Penumbra zonasının hesabına infarktın ölçülərinin tədricən böyüməsi baş verir. “İşemik yarımkölgə” zonasında sinir hüceyrələrinin bərpa olunmasının mümkün olduğu vaxtın müddəti dəqiq müəyyən edilməmişdir. Hərçənd ki, sinir hüceyrələrinin əksəriyyəti üçün bu müddət bir neçə saatla (və ya 2-3 sutka ilə) məhdudlaşır. İnsultun inkişafından sonrakı ilk saatlar və günlərdə terapiyanın başlıca hədəfi məhz penumbradır.
Birincili profilaktikanın məqsədi asimptomatik insanlarda insult keçirmə riskinin azaldılmasından ibarətdir.
►
Hipertoniya xəstəliyi Antihipertenziv müalicə həm işemik insult, həm də digər damar Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır. 11 xəstəliklərinin profilaktikası üçün tövsiyə edilir (A). Qan təzyiqi normal səviyyəyə (<140/90 mm c.s. və ya <130/80 mm c.s. – diabetik xəstələrdə) endirilməlidir. Bəzi həyat tərzi dəyişiklikləri də (fiziki fəallıq, arıqlama, pəhriz) qan təzyiqinin normallaşdırılmasında faydalıdır və antihipertenziv dərmanların tətbiqi ilə birlikdə düşünülməlidir (A). ►
Şəkərli diabet Diabetik xəstələrdə qanda şəkərin miqdarının normoqlikemik səviyyəyə yaxın ölçülərdə saxlanmasına nəzarət olunması tövsiyə edilir. Baxmayaraq ki, şəkərli diabet zamanı qan şəkərinə ciddi nəzarət (normoqlikemik səviyyələrdə) insult keçirmə riskini azaltmır, bu digər diabetik damar fəsadlarının profilaktikası üçün uyğundur. Ayrıca, hemoqlobin A1c hədəfi <7% olmalıdır (B). Diabetiklərdə insult riskinin azaldılması məqsədilə qan təzyiqi (hədəf ölçü <130/80 mm c.s.) və lipid səviyyələrinə də ciddi şəkildə nəzarət olunmalıdır (C). ►
Hiperlipidemiya Yüksək xolesterin səviyyələrinə malik xəstələrdə lipid hədəfinə çatma tədbirləri ümumi qəbul edilmiş qaydalara əsasən aparılmalıdır. Ürəyin işemik xəstəliyi, şəkərli diabet və ya aterosklerotik karotid arteriya stenozu olan xüsusi xəstə qrupunda lipid paneli ciddi şəkildə nəzarət altında saxlanmalıdır (A). Bu məqsədlə statin qrupu preparatlarından istifadə edilməsi uyğundur (A). Bundan başqa, yalnız YSL səviyyəsi aşağı olan xəstələrdə fibrat qrupu preparatlarından və ya niasindən istifadə edilə bilər (B). ►
Siqaret çəkmə Siqaret çəkmə işemik insult riskini 2 dəfə artırır və başlıca risk faktorlarından biridir. Tütün istifadəsindən imtina edən xəstələrdə isə bu risk 50% azalmaqdadır. Ona görə də həm ümumi sağlamlıq üçün, həm də insult riskini azaltmaq məqsədilə tütün istifadəsini dayandırmaq tövsiyə edilir (B). ►
Yüksək miqdarlarda ( ≥ 60 q/sut) alkoqol istifadəsi tövsiyə edilməməkdədir (A). ►
Piylənmə aterosklerotik işemik insultun risk faktorlarından biri olduğundan, normadan yüksək BKİ olan pasiyentlər çəki azaldan Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır. Yüklə 288,72 Kb. Dostları ilə paylaş:
|