“Hüquqi dövlət və qanun”.-2010.-№6.-S.20-24.
İSLAMDA İNSAN HAQLARI
İbrahim QULİYEV,
Milli Aviasiya Akademiyasının «Hüquqşünaslıq» kafedrasının müdiri,
hüquq elmləri doktoru, professor.
Müşərrəf ƏLİYEVA,
kafedranın dissertantı.
Günümüzdə insan haqlan mövzusunda çoxsaylı fəaliyyətlərin həyata keçirilməsinə, qərar və
bəyannamələrin qəbul edilməsinə baxmayaraq, bu qərarlar tətbiq edilməməkdə, kağız üzərində qalmaqdadır.
Zənnimizcə, bütün bu fəaliyyətlərin nəticəsiz qalmasının səbəbi, axirətə və ilahi mühakiməyə əsaslan-mamasıdır.
İnsan haqlarının ilahi iradəyə əsaslanması, onların pozulmasının, toxunulmazlığının aradan qaldırılmasının qarşısını
alır. Bu haqların ilahi hikmət və ədalətlə sabitliyi, öz gücünü əqidədən alması, imanın onların qorunmasındakı
rolunu ifadə edir. Müasir bəyannamələrdən fərqli olaraq, haqq dinlərin insan haqlarını müdafiə etməsi nəticəsiz
qalmamışdır. Belə ki, səmavi kitablarda insan haqları «qul haqqı» adlandırılmaqla, insanın sahibsiz varlıq olmadığı,
Allahın qulu, mülkü, məxluğu olduğu şüurlara yerləşdirilir və insanlar qul haqqına təcavüz etmənin cəzasız
qalmayacağı ilə təhdid olunur. «İnsan haqları» ilahi iradəyə əsaslanmadan da izah olunan bir anlayış olduğu halda,
«qul haqqı» Rəbb anlayışını əhatə edən, insanın əslində yaradıcı iradənin əsəri (qul) olduğunu bildirən dini
anlayışdır. Başqa sözlə, anlayışda, insan haqlarının əsasına olan inanc, əqidədə insana verilən dəyər ortaya çıxır.
Bütün məxluqatın tək və yeganə Xaliqi olan Allah (c.c.) insana böyük əhəmiyyət vermiş və haqqına riayət
edilməsinin zəruri olduğunu insanlara əmr etmiş, qullara ediləcək haqsızlıqların da yalnız qullar tərəfindən
bağışlanacağını elan etməklə, qul haqqına hörməti ifadə etmişdir. Qul haqqına hər bir sahədə riayət edən
Allahımızın (c.c.) bu haqqa göstərdiyi həssaslıq göndərdiyi səmavi kitablarda da öz ifadəsini tapmışdır.
Qurani-Kərimdən fərqli olaraq, digər səmavi kitabların orijinallarında ifadə edilmiş qul haqqı anlayışı tarixi
hadisələr nəticəsində tədricən təhrif edilmişdir. İslam dinində haqlar haqqın sahibinə, mahiyyətinə və təmin etdiyi
mənfəətin ümumi və xüsusiliyinə əsasən, növlərə ayrılır:
Hüququllah, yəni Allah haqları dedikdə, iman və ibadət kimi yalnız Onun layiq olduğu və cəmiyyətə,
ictimai mənafeyə xidmət edən haqlar nəzərdə tutulur. Bu haqlar, hər hansı şəxs tərəfindən mənimsənilməməsi və
şəxsi mənafeyə əsasən tənzimlənməməsi üçün Allaha aid edilir. Bu haqların ləğv edilməsi və dəyişdirilməsi caiz
deyil, ictimai mənafeyə xidmət etdiyi üçün və İslamın fərd və cəmiyyətlər üçün vəzifə olaraq müəyyən etdiyi
yaxşılığı əmr edib, pis əməldən çəkindirmək (əmr bil-maruf, nəhiy anil-münkər) (Ali-İmran: 3/104,110, 114;
əl-Əraf: 7/157; ət-Tövbə: 9/67,71, 112; əl-Həcc: 22/41; Loğman: 31/17) prinsipinə əsasən, cəmiyyətin bütün
fərdləri bu haqların müdafiəsinə görə məsuliyyət daşıyırlar. Allaha aid edilən haqlar səkkiz qrupa bölünür:
1. İbadətlər: namaz, oruc, həcc, zəkat (hənəfilərə görə), cihad və s.;
2. Vergi xarakterli ibadətlər: fitr sədəqəsi və zəkat (hənəfilər xaricindəki hüquqşünaslara görə);
3. İbadət xarakterli vergilər: öşür, yeni əkinçilikdən əldə edilən məhsulun 10-da 1-i;
4. Cəza xarakterli vergilər: xərac və cizyə;
5. Tam cəzalar: oğurluq, zina, şərab içmək, quldurluq cinayətlərinə görə tətbiq edilən hədd cəzaları;
6. Tam olmayan cəzalar: məsələn, varisi olacağı insanı öldürən insanın mirasdan məhrum edilməklə
cəzalandırılması;
7. İbadət xarakteri daşıyan cəzalar: bunlara kəffarələr aiddir. Yalandan Allaha and içmək, qəsdən orucu
pozmaq, ehtiyatsızlıqdan adam öldürmək kimi hərəkətlərə görə oruc tutmaq, kölə azad etmək, kasıbları doyurmaq
və ya geyindirmək formasında tətbiq edilən ibadət xarakterli hərəkətlərdir (ən-Nisa: 4/92 və s.);
8. İbadət, vergi və ya cəza mənası daşımamaqla, Allah haqqı olaraq alınan haqlar: qənimət və mədənlərdən
alınan beşdə bir vergisi (əl-Ənfal: 8/41; əl-Həşr: 59/7).
Hüquqi-ibad, yəni qul haqlan, fərdin mənafeyinin müdafiəsinə yönələn haqlardır. Peyğəmbərimiz (s.ə.v.)
insan haqlarına böyük əhəmiyyət verər, müsəlmanın, üzərində qul haqqı olduğu halda Allahın hüzuruna
çıxmamasını tövsiyə edərdi. Qul haqqı, həmçinin başqalarının haqlarını pozmağın fərd üzərindəki günahını ifadə
edir.
Qarışıq (müştərək) haqlar, həm Allah, həm də qul haqlarının eyni səviyyədə olduğu haqlardır. Qarışıq
(müştərək) haqlar, fəqihlər tərəfindən Allah haqqının üstünlük təşkil etdiyi haqlar və qul haqqının üstünlük təşkil
etdiyi haqlar kimi iki yerə ayrılırlar. Allah haqqının üstünlük təşkil etdiyi haqlarda qulun səlahiyyəti məhduddur.
İnsanın toxunulmazlığını qoruması, əsas hüquq və azadlıqlarından istifadə etməsi, malını qoruması və qeyri-məşru
(halal olmayan) şəkildə xərcləməməsi, israf etməməsi (ən-Nisa: 4/5,29; əl-Ənam: 6/141; əl-Əraf: 7/31; əl-İsra:
17/26-27) ilk baxışda insanın şəxsi hüququ kimi görünsə də, qeyd olunanlarla əlaqədar Allah qarşısında məsuliyyət
yarandığı və şəxsin bu haqlardan istifadə etməsi cəmiyyətdəki asayişin təmininə yönəldiyi üçün bu haqlar Allah
haqqının üstünlük təşkil etdiyi haqlar adlandırılır. Həmçinin, boşanmış və ya əri ölmüş qadınların yenidən
evlənməzdən əvvəl, müəyyən edilmiş müddəti gözləmələri (əl-Bəqərə: 2/228,234); zina böhtanına görə tətbiq edilən
cəza (ən-Nur: 24/4) əslində böhtana məruz qalan tərəfin şəxsi mənfəətinin qorunmasına yönəlsə də, ictimai asayişin
təmin edilməsi ilə bilavasitə əlaqədardır. Qul haqqının üstünlük təşkil etdiyi haqlarda Allah haqqı olmaqla yanaşı,
qulun səlahiyyəti daha genişdir. Məsələn, qəsdən adam öldürmə cinayətinə görə tətbiq edilən qisas cəzası ictimai
asayişin təmininə yönəlsə də, şəxslərin yaşamaq və toxunulmazlıq hüquqlarını pozduğu üçün qul haqqı olaraq
qiymətləndirilir və zərərçəkmiş tərəf istəmədiyi müddətcə qatilə qisas cəzası tətbiq edilə bilməz, həmçinin dövlətin
qisası bağışlamaq hüququ yoxdur. İnsan haqları, məna və anlayış etibarilə yer üzündə ilk insan və peyğəmbər olan
Hz. Adəmlə başlayır. Belə ki, Adəmin oğullarından olan Qabil qardaşı Habili öldürmək istədikdə, Habil, aləmlərin
Rəbbi olan Allahdan qorxduğu üçün qardaşına əl qaldırmayacağını demiş və bu ifadəsi ilə insanın toxunulmaz
olduğunu qeyd etmişdir (2, s.134). İslamda insan haqlarının əsasını Hz. Peyğəmbər (s.ə.v.) hicrətin 10-cu ili,
zilhiccə ayında (m. 632, fevral) Ərəfatda həcc ibadətini yerinə yetirən, sayı təxminən 120 minə yaxın olan
müsəlmana etdiyi Vida Xütbəsi ilə qoymuşdur. Peyğəmbərimiz bu xütbəsində insanların can, mal, şərəf və
namuslarının hər cür təcavüzdən qorunmalı olduğunu, heç bir irqin digər irqdən üstün olmadığını, insanların
bərabər olduğunu bütün dünyaya elan etmişdir. İslama görə, qorunması zəruri olan, həmçinin insanın həyatının,
cəmiyyətin mövcudluğunun asılı olduğu beş nemət bunlardır: can, mal, namus, din və ağıl. Bunların müdafiəsi
təmin olunmadığı müddətcə insana layiq həyatdan və insani dəyərlərin qorunduğu cəmiyyətdən danışmaq olmaz.
Peyğəmbərimiz (s.ə.v.) Vida Xütbəsində bu nemətlərin əhəmiyyətini qeyd etmişdir: «Ey insanlar, sizin qanlarınız
və mallarınız, Allaha qovuşan zamana qədər, bu gün necə müqəddəs bir gündürsə, bu ay necə müqəddəs bir aydırsa
və olduğunuz yer necə mübarək bir yerdirsə, eləcə müqəddəsdir. Hər birinizin malı və qanı o birisinə haramdır...»
Həmçinin bir-birinə qılınc çəkən iki möminin ikisinə də əzab veriləcəyini elan etmişdir. Belə ki, ölən də, öldürülən
də günahkardır.
Canın qorunması (şəxsi toxunulmazlıq), şəxsiyyətə hər hansı şəxs tərəfindən istənilən qəsd edilməsinə yol
verilməməsini ifadə edir. Allah tərəfindən insana bəxş edilən həyat, insanın sahib olduğu ən müqəddəs nemətlərdən
biri və birincisidir. Allahın verdiyi canı yalnız O ala bilər. Məşru (halal) səbəb olmadığı müddətcə heç kim
başqasının cannıa qıya bilməz: «...hər kəs bir kimsəni öldürməmiş (bununla da özündən qisas alnımağa yer
qoymamış) və yer üzündə fitnə-fəsad törətməmiş bir şəxsi öldürərsə, o, bütün insanları öldürmüş kimi olur. Hər kəs
belə bir kimsəni diriltsə (ölümdən qurtarsa), o, bütün insanları diriltmiş kimi olur...» əl-Maidə: 5/32 (1, s. 182).
İslamda bir insanı haqsız yerə öldürmək, şirk və küfrdən sonra en böyük günah hesab olunur: «Hər kəs bir mömin
şəxsi qəsdən öldürərsə, onun cəzası əbədi qalacağı Cəhənnəmdir. Allah ona qəzəb və lənət edər, (axirətdə) onun
üçün böyük əzab hazırlar!» ən-Nisa: 4/93 (1, s.170). İslam hüququna görə, bir cana haqsız yerə qıymannı dünyəvi
cəzası qisasdır (əl-Bəqərə: 2/178; əl-İsra: 17/33; əl-Maidə: 5/45). İslam dini, intiharı və intihara səbəb olacaq hər bir
hərəkəti qadağan etmişdir: «...özünüzü öldürməyin!..» ən-Nisa: 4/29 (1, s.164). Can yalnız özündən daha dəyərli
olan Allah uğrunda cihad yolu ilə fəda edilə bilər: «Zərər çəkmədən (üzrsüz səbəbə görə evlərində) əyləşən
möminlərlə Allah yolunda öz malları və canları ilə cihad edən (vuruşan) kimsələr bir olmazlar. Allah malları və
canları ilə vuruşanları (evlərində) əyləşənlərdən (cihada getməyənlərdən) dərəcə etibarilə üstün tutdu...» ən-Nisa:
4/95 (1, s.170). Qurani-Kərim, insana törətmədiyi cinayətə görə əziyyət verilməsindən çəkindirir: «Mömin kişiləri
və qadınları etmədikləri işdən (günahdan) ötrü incidənlər, şübhəsiz ki, öz üzərlərinə böhtan və açıq-aydın bir günah
götürmüşlər!» əl-Əhzab: 33/58 (1, s.444). Buna görə Peyğəmbər (s.ə.v.), Vida Xütbəsində bütün qan davalarını
aradan qaldırdığını elan etmişdir: «Cahillik adətlərini ayağının altına alıb əzirəm. Bütün qan davaları tamamilə
aradan qaldırılmışdır. Ortadan qaldırılan ilk qan davası Əbdülmütəllib oğullarından Harisin qan davasıdır».
Peyğəmbər (s.ə.v.) hüquqi baxımdan mümkün olduğu müddətcə cəzaların tətbiq edilməməsini, əsaslı səbəb olduğu
təqdirdə təqsirləndirilən şəxsin azad edilməsini bildirmişdir. Çünki səhvən bağışlamaq, səhvən cəza verməkdən
daha yaxşıdır. Buna görə də şübhəli hallarda həd cəzaları tətbiq edilməməlidir (9). Müasir bəyannamələrdə təsbit
edilən «yaşamaq hüququ» Peyğəmbərimiz (s.ə.v.) tərəfindən 14 əsr əvvəl elan edilmişdir. İslam dininin hakim
olduğu ərazilərdə qeyri-müsəlmanlar «zimmi» adı altında hər cür təcavüzdən müdafiə olunurlar. Bu hüquqa təminat
verən isə kamil insan, yəni həqiqi mömindir.
Dinin qorunması dedikdə, din və vicdan sahəsində insanları Haqq Dindən uzaqlaşdıracaq vəziyyətlərin
olmadığı şəraitin yaradılması nəzərdə tutulur. Vicdan azadlığının pozulması, insanı Allah yolundan uzaqlaşdıran
(əl-Bəqərə: 2/114) və insanların mənəviyyatını yaralayan hərəkət (fitnə) olduğu üçün, Quran müvafiq ayələrlə
bunun qarşısının alınmasını nəzərdə tutur: «Zülmə məruz qaldıqlarına görə vuruşanlara (kafirlərə qarşı Allah
yolunda döyüşməyə) izin verilmişdir...» əl-Həcc: 22/39, 22, 40 (1, s.364, 362). Peyğəmbərimiz (s.ə.v.) Vida
Xütbəsində dinin qorunması məsələsinə də münasibət bildirmişdir: «Ey xalq, şeytan sizin bu yurdunuzda yenidən
hakimiyyət qurmaqdan ümidini kəsmişdir. Lakin siz kiçik gördüyünüz şeylərdə də ona uysanız, bu, onu məmnun
edəcək. Dininizi qorumaq üçün bunlardan uzaq durun. Ey xalq, sizə elə bir şey verirəm ki, ondan möhkəm
yapışdığınız müddətcə səhv yola düşməzsiniz. O da Allahın Kitabı və Rəsulunun sünnəsidir. Ey insanlar, həddi
aşmaqdan, ifratdan çəkinin. Əvvəlkilərin məhv olmasına səbəb dində hədlərini aşmaq idi.»
Dinin qorunması, dinin hər cür batil inanc, bidət (yenilik) və nifaq salacaq ünsürlərdən qorunması və hər
şeydən əvvəl inananların yaradılışın məqsədini təşkil edən ibadəti yerinə yetirmək yolu ilə həyata keçirilir. Zariyat
surəsinin 56-cı ayəsində deyildiyi kimi: «Mən cinləri və insanları yalnız Mənə ibadət etmək üçün yaratdım!» (1,
s.535). Qurani-Kərim, Rəsullullahın sadəcə təbliğatçı olub, insanları din mövzusunda xəbərdar etməkdən başqa
vəzifəsinin olmadığını (əl-Maidə: 5/99; Yunus: 10/99; əl-Ğaşiyə: 88/21-22) qeyd edərək, dində məcburiyyətin
olmadığını elan edir (əl-Bəqərə: 2/256), insanların din və vicdan azadlıqlarının tanınmasına təşviq edir.
Qurani-Kərimə görə, insanı insan edən, onun bütün davranışlarına məna qazandıran, onun ilahi əmrlər
qarşısında məsuliyyət daşımasını təmin edən şey ağıldır. Ağlın qorunmasına verilən əhəmiyyət baxımından, İslam
dini, insanın düşünmə qabiliyyətini və ağlını itirməyə səbəb olduğu üçün içki və uyuşdurucu maddələri haram
buyurmuşdur (əl-Maidə: 5/90). Rəsulullah (s.ə.v.) «Allah Təalanın ilk yaratdığı şey ağıldır» buyuraraq, ağlın
əhəmiyyətini ifadə etmişdir (3, s.75). Başqa bir hədisində: «Allah-Təala ağıldan daha qiymətli bir şey
yaratmamışdır» buyurmuşdur (3, s.75).
İnsanın bu dünyadakı dolanışığını təmin etmək məqsədilə mal (mülkiyyət), hər cür təcavüzdən
qorunmuşdur. Hz. Peyğəmbər (s.ə.v.) Vida Xütbəsində: «Bir kimsəyə qardaşının malı halal olmaz, könül rizası ilə
verərsə, bu, onun öz işidir» buyurmuşdur. İnsanın malı öz razılığı və ya məşru səbəblər olmadan əlindən alına
bilməz. Qurani-Kərim, insanların mallarının batil səbəblərlə əllərindən alınmayacağını elan edir: «Bir-birinizin
mallarını haqqınız olmadığı halda yeməyin. Xalqın malının bir qismini (onun sizə haram olduğunu) bilə-bilə, günah
yolu ilə yeməyiniz üçün onu (malınızı) hakimlərə (rüşvət) verməyin!» əl-Bəqərə: 2/188 (1, s.129). Ayədən rüşvətin
qadağan olunduğu anlaşılır. Həmçinin mal, Allah yolunda cihadın vasitələrindən biridir. Belə ki, zəkat və sədəqə
kimi ibadətlər malla həyata keçirilir. Zəkat əmri, faizin haram buyurulması, hiyləli satış kimi əməllərin qadağan
edilməsi, malın qorunmasının təmininə yönəlmişdir.
İman, namusun qorunması üçün ən mühüm əsasdır. Gözün haramdan qorunması, yəni harama baxmağın
qadağan edilməsi namusun qorunmasının təmininə yönəlmişdir. Qurani-Kərim də ehtiva etdiyi normalarla
insanların namusunu hər cür təcavüzdən qorumuşdur: «Mömin kişilərə de ki, gözlərini haram edilmiş şeylərdən
çevirsinlər (naməhrəmə baxmasınlar), ayıb yerlərini zinadan qorusunlar... Mömin qadınlara de ki, gözlərini haram
buyurulmuş şeylərdən çevirsinlər (naməhrəmə baxmasınlar), iffətlərini qorusunlar...; gizlətdikləri bəzək şeylərini
(xal-xallarını) göstərmək üçün ayaqlarını (yerə və ya bir-birinə) vurmasınlar. Hamınız Allaha tövbə edin ki, nicat
tapasınız!» ən-Nur: 24/30-31 (1, s.379). Allah-Təala, namusu qoruyan digər tədbir kimi zinanı da qadağan edir:
«Zinaya da yaxın düşməyin. Çünki o, çox çirkin bir əməl və pis bir yoldur!» əl-İsra: 17/32 (1, s.315). Zina
cinayətinin cəzası Nur surəsinin 2-ci ayəsində müəyyən edilməklə, subay qadın və kişinin hər birinə yüz çubuq
vurmaqla cəzalandırılmalarını, evli qadın və kişinin daş-qalaq edilərək öldürülmələrini nə-zərdə tutur (1, s.376).
Peyğəmbərimiz (s.ə.v.) Vida Xütbəsində namusun qorunması məsələsinə toxunmuşdur: «Uşaq kimin
yatağında doğulmuşdursa, ona aiddir. Zina edənlərin görəcəkləri şey cəzadır, onların hesabı Allaha aiddir.
Atasından qeyrisinə aid olduğunu iddia edən övlad, sahiblərindən başqalarına üz tutan kölələr, Allahın lənətini
qazanarlar».
Namusun qorunması baxımından əhəmiyyət kəsb edən digər tədbir evlilikdir. Hz. Peyğəmbər (s.ə.v.) də
evlənməyə təşviq etmişdir: «Nikah mənim sünnətimdir. Sünnətimdən üz çevirən, məndən üz çevirmiş hesab
olunur»; «İçinizdən evlənməyə gücü yetən evlənsin. Belə ki, evlənmək gözləri haramdan daha çox qoruyar, zinadan
daha çox mühafizə edər. Gücü çatmayan kəs isə oruc tutsun» (3, s.69).
Həmçinin, Məkkədən Mədinəyə hicrətin 1-ci ilində (m.622) Peyğəmbər (s.ə.v.) müsəlman ənsarla (yerli
əhali) mühacirləri (hicrət edənləri) tək bir zümrə (əhali) olaraq, «mənəvi qardaşlıq» formasında birləşdirmiş,
müsəlman, yəhudi və müşrik əhalinin haqlarını ehtiva edən və beləliklə, əhali arasında sülhü və siyasi birliyi təmin
edən, dünyada ilk konstitusiya hesab olunan 47 maddədən ibarət Mədinə Konstitusiyasını qəbul etmişdir. «İslam
Peyğəmbəri» adlı əsərində Muhəmməd Həmidullah, İslamdan əvvəl yaşayan Aristotelin, Konfutsinin və
Kavtilyanın əsərlərinin konstitusiyaya oxşar cəhətlərinin olduğunu qeyd etsə də, bu əsərlərin şahzadələr və tələbələr
üçün nəzərdə tutulmuş dərs vəsaiti olduğunu, Mədinə müqaviləsinin isə ilk yazılı dövlət konstitusiyası olduğunu
qeyd edir (4, s.122).
Avropa «mədəniyyəti»ni təqlid nəticəsində cəmiyyətimizin xüsusilə mənəvi baxımdan gerilədiyinin, mənəvi
və əxlaqi dəyərlərin böyük sürətlə aradan qalxdığının hamımız şahidiyik. Mənəvi dəyərləri məhv olmağa üz tutan
cəmiyyətdə də insan haqlarının müdafiəsindən söhbət gedə bilməz. Günümüzün reallıqları bu qənaətə gəlməyə əsas
verir. Cəmiyyət üzvlərinin, yaradılmışların ən şərəflisi olan insana və onun haqlarına hörmət və riayət etməsi
məqsədilə İslam dininin əsas mənbəyi və konstitusiyası olan Qurani-Kərimin insan haqları və onların müdafiəsi ilə
əlaqədar təsbit etdiyi, həm dünyəvi, həm də axirət cəzalarını nəzərdə tutan normaların insanlara həm orta, həm də
ali təhsil müəssisələrində «İslamda insan hüquqları» fənni adı altında tədris olunmasını, milli və islami dəyərlərin
gələcək nəslin nümayəndələrinə aşılanmasını məqsədəmüvafiq hesab edirik.
Ədəbiyyat siyahıs ı:
1. Z.M.Bünyadov, V.M.Məmmədəliyev. Qurani-Kərim, Çıraq, 2005.
2. Osman Eskicioğlu, Hukuk ve İnsan Hakları. İzmir, 1996.
3. Haydar Baş. Veda hutbesinde insan hakları. İstanbul, 1992.
4. Muhəmməd Həmidullah. İslam Peyğəmbəri.
5. Hüseyin Tekin Gökmenoğlu. İslamda şahsiyet hakları. Ankara, 1996.
6. Hayreddin Karaman. Anahatlanyla İslam Hukuku. İstanbul, 2006.
7. Servet Armağan. İslam hukukunda temel hak ve hürriyetler. Ankara, 1987.
8. Ahmet Tekin. Kuran ile ilan edilen insan hakları. İstanbul, 2006.
9. Tirmizi. Hüdud 2.
ПРАВА ЧЕЛОВЕКА В ИСЛАМЕ
Ибрагим ГУЛИЕВ,
заведующий кафедрой юриспруденции Национальной Академии Авиации,
доктор юридических наук, профессор,
Мушарраф АЛИЕВА,
диссертант кафедры.
В статье показаны виды прав человека по обладателю, значению и формам предоставляемых благ.
Изучаются формы защиты в Исламе таких основных прав человека, как право на жизнь, право
собственности, свобода совести, право на защиту чести и достоинства на основании источников Исламского
права.
Dostları ilə paylaş: |