İslamda Uşaq Tərbiyəsinin Əsasları

Bu  Quran  mənə  vəhy  olundu  ki,  onunla  sizi  və  onun 
çatacağı hər kəsi xəbərdar edim. 
(Ənam 19)
 
“Onun  çatacağı  hər  kəsi”  yəni  “Quranın  çatacağı  hər  kəsi 
xəbərdar edim” deməkdir. Hər kimə Quran çatıb və onu başa 
düşübsə, həmin şəxs Quranla xəbərdar edilmiş sayılır. Uşaqla-
rın,  ruhi  xəstələrin  və  fitrət
230
  dönəmində  yaşayıb  vəfat  etmiş 
kəslərin imtahan olunmaları ilə bağlı nəql olunan hədislər isə, 
yalnız İslamı qavraya bilməyən kəslərin imtahan olunacaqları-
na  dəlalət  edir.  Onlar  qiyamət  günündə  özlərinə  dəvətin  çat-
madığını və İslamı dərk etmədiklərini höccət olaraq gətirəcək-
lər. Dünyada ikən özünə İslam yetişən, sənətlərin və digər el-
mi  sahələrin  incəliklərini  anladığı  halda  İslama  qarşı  laqeyid 
                                                 
230
 Fitrət əhli dedikdə İslam dəvəti çatmadan dünyasını dəyişən şəxslər  nə-
zərdə tutulur. Buna əsasən İslam dəvəti çatmayan ölkələrin əhalisi, kafirlə-
rin uşaq ikən ölən övladları, kafirlərin dəli olan övladları, İslam dəvəti ona 
çox qoca olduğu zaman çatan və bununla da nəyə dəvət olunduğunu anla-
mayan şəxslər aiddir. Onlar axirətdə özlərinə göndərilən peyğəmbər  vasi-
təsilə  imtahan  olunacaq,  yalnız  bundan  sonra  Cənnətə  və  ya  Cəhənnəmə 
gedəcəkləri  bəlli  olacaq.  Bu,  onların  axirət  hökmünə  aiddir.  Dünyəvi 
hökmlərinə gəldikdə isə onlarla küfür əhli kimi rəftar olunur. (Tər.) 

---

271 
 
qalanlar  isə  bu  bəhanələrlə  Allah`ın 

  qarşısına  çıxa  bilməyə-
cək.  Həmçinin  həddi-büluğa  çatmadıqları  üçün  dünyəvi 
hökmlərin  tətbiq  edilməməsi  axirətdə  onlara  layiq  olduqları 
hökmlərin tətbiq edilməyəcəyinə dəlalət etməz. Bu görüş Əbu 
Hənifə  və  onun  davamçıları  tərəfindən  nəql  olunmuş  görüş-
dür ki, onun da çox güclü əsasları vardır.  
Fəsil 
Uşaq artıq on yaşından sonra həddi-büluğ vaxtına yetişdiyi 
zaman o, yeniyetmə və ya gənc adlanır. On beş yaşına çatdığı 
zaman isə artıq ihtilam olmağa (yuxu görməyə) başlayır və on-
da öncəkindən daha fərqli hallar yaranır. Övrət yerlərində cod 
tüklər  bitir  və  səsi  qalınlaşır,  burnunun  pərələri  genişlənir. 
Onun həddi-büluğa yetişmə vaxtı şəriət tərəfindən iki əlamətlə 
təyin olunur. Birincisi ihtilam olması, ikincisi isə müəyyən yer-
lərdə  tüklərin  bitməsi.  İhtilam  olmağa  gəldikdə  isə  Allah 

 
buyurur: 
اَهُّيَأََٰٓي
 
َء َنيِذهلٱ
 َتۡسَيِل ْاوُنَما
ۡ  
 ۡمَل َنيِذهلٱَو ۡمُكُنََٰمۡيَأ ۡتَكَلَم َنيِذهلٱ ُمُكنِذ
تَٰهرَم َثََٰلَث ۡمُكنِم َمُلُحۡلٱ ْاوُغُلۡبَي
ٗ
ٗ
ِۚٗ