İSLÂM Öncesi TÜrk tariHİ

www.derscalisiyorum.com

İSLÂM ÖNCESİ TÜRK TARİHİ
Türk adının güçlü, kuvvetli ya da türeyen çoğalan anlamında olduğuna dair iki görüş yaygındır. Türklerin ilk ana yurdu Orta Asya'dır.

• 
  Hazar Denizi
  
• 
  Sibirya
  
• 
  ORTA ASYA
  
• 
  Kingan Dağlan (Çin)
  
• 
  Himalaya Dağ Sırası
  

Orta Asya'da Türkler yüksek bir uygarlık seviyesine yükselmişler, ancak göç etmek zorunda kalmışlardır.
Göç etmeyip ana yurtta kalan Türkler Hun, Göktürk ve Uygur devletlerini kurmuşlardır.

Göçlerin Nedenleri
Orta Asya iklim ve toprak koşullarının tarım ve hayvancılığa elverişsiz hâle gelmesi. Nüfus artışı ile geçim kaynaklarının yetersiz kalışı.
Türk toplulukları arasındaki anlaşmazlıklar sonucu çıkan savaşlar.
* Moğol ve Çin başta olmak üzere, dış baskılar. Dünya hakimiyeti düşüncesi, yeni ülkeler fethetme ve yurt edinme düşüncesi.
* Hayvan hastalıkları.
Başa geçmek için Han'ın çocukları arasında yaşanan mücadeleler.
Göçler milât öncesinden başlar, Milâttan sonra da sürer.
Milattan Önceki Göçler: Çin'in Kansu ve Ordos bölgelerine Mezopotamya, Anadolu ve Ege Bölgesine, Yakut ve Çuvaşlar Sibirya'ya göç ettiler. Bazı boylar Hindistan'ın indus ve Pencap bölgelerine gittiler. Türkler gittikleri yerlerin halklarını Cilâlı Taş ve Maden Devrine çıkarmış, hayvan evcilleştirmeyi, ekip biçmeyi, maden işlemeyi öğretmişlerdir. Kendi adlarıyla yerleşim yeri kuran Türk kültürü geniş bir coğrafyaya yayılmıştır.

Milâttan Sonraki Göçler: Güneye ve batıya devam etti. Batıya göç edenlerin bir kısmı Hazar Denizi ve Karadeniz'in kuzeyinden Orta Avrupa ve Balkan Yarımadası'na geldiler. XI. yy.'da ise İran üzerinden Anadolu'ya geldiler.

Türk Tarihinin Özellikleri

Atlı ve göçebe hayat yaşamışlardır.
Çoğunlukla hayvan figürleri ile eserler yapmışlardır.
Ruhban sınıfı, kölelik, sömürge ve derebeylik anlayışı ve uygulaması yoktur.
»* Değişik coğrafî alanlarda ve değişik ülkelerde devletler kurmuşlardır.
İklim şartlarının zorluğu ve atlı göçebe olmaları bağımsızlık duygusunu ortaya çıkarmış, teşkilatçılık ve savaşçı karakter kazandırmıştır.
Çoğunlukla ikili teşkilât kullanmışlardır. Bu da doğu ve batı olmak üzere ülkenin ikiye ayrılmasıdır. Doğu her zaman kutsal sayıldığından yönetimde tahta çıkma şansı yüksek velihat vardır. Batıyı askerî nitelikli kişiler yabgu unvanıyla yönetir. Merkezde hakan vardır.
İslamiyet öncesi ilk kurulan Türk Devletlerinin en büyükleri 5 tanedir.

1. ASYA HUN (BÜYÜK HUN) DEVLETİ
Merkezi Ötüken olarak Orhun ve Selenga nehirleri kenarında kuruldu. Türkler tarafından kurulduğu bilinen ilk devlettir. Bilinen ilk hükümdar, Teoman'dır. Çinliler Hun saldırılarını önlemek için Çin Seddi'ni yaptılar. Mete Döneminde devlet en güçlü dönemini yaşamıştır. Bölgedeki kavimleri bir bayrak altında toplamış ve Türk ordu teşkilatının temeli olan onlu sistemin temelini atmıştır. Toprak devletin temeli ve köküdür, milletin malıdır anlayışını getirdi ve yerleştirdi. Hunlar onun zamanında imparatorluk hâline geldiler.
Mete Han'ın ölümünden sonra Çin baskısı ve entrikaları ile İpek Yolu Çin'e kaptırılmış, taht kavgaları ve askeri bakımdan Çinlilerin Türkleri taklit etmeleri ile baş edemeyen Hunlar önce doğu - batı, sonra kuzey - güney olarak ikiye ayrılmışlardır.
Bir kısmı yerinde kaldı. Ardından Çin'e Katıldı.

• Çin'e Katılmak istemeyenler Batı'ya göç ettiler.

• Kavimler Göç'üne sebep oldu.
• Avrupa Hun Devletini Kurdu.
Kuzey Hun

ASYA HUN
Güney Hun
Bir kısmı yerinde kaldı Ardından Çin'e katıldı.

Çin'e Katılmak istemeyenler Güney'e inip Ak-hun (Eftalit) Devletini Kurdu. (Afganistan'da)

KAVİMLER GÖÇÜ
Hakanları Balamir komutasındaki Kuzey Hunlarından bir kısmının Karadeniz'in kuzeyinden geçerek buradaki Barbar kavimleri göçe zorlamaları dır (375).
Sonuçları
Roma İmparatorluğu Doğu ve Batı Roma olarak ikiye ayrıldı (395).
Bugünkü Avrupa milletleri oluştu.
• Avrupa 100 yıl kadar karışıklık içinde kaldı.

İlkçağ sona erdi, Orta Çağ başladı.

Feodalite (Derebeylik) ortaya çıktı.
Avrupa Hun Devleti kuruldu.
Batı Roma İmparatorluğu yıkıldı.

2- AVRUPA HUN DEVLETİ
Kurucusu Balamir'dir. Avrupa'da kurulan ilk Türk devletidir. Kuzey Hunları tarafından Macaristan'da kurulan devlet en güçlü dönemini Attila zamanında yaşamıştır. Attila Dönemi
Doğu Roma'yı (Bizans'ı) vergiye bağlayan Attila Batı Roma seterine çıktı. Ancak Papa'nın isteği üzerine barış yaparak geri döndü. Ölümünden sonra taht kavgaları ve dış baskılar sonucu yıkıldı..

3- I. GÖKTÜRK DEVLETİ
552'de Avarlar'ı yenen Göktürklerin kökenleri Hunlara dayanıyordu. Tarihte Türk adını kullanan ilk devlettir. Asya Hunları'ndan sonra ikinci kez Orta Asya'da siyasî birliği sağlamış, devlet yönetiminde ikili teşkilâtı uygulamışlardır. Kendilerine ait alfabeleri vardır.(Göktürk Alfabesi) Türkçenin tarihte görülen ilk alfabesidir. Çin entrikaları ve taht kavgaları ile önce doğu - batı olarak ikiye ayrılıp Çin hakimiyetine girdiler. Batı Türkistan'ı Türkleştirenler. Ergenekon Destanı Göktürklere aittir, İslamiyet öncesinde kurulmuş Türk Devletleri içinde sınırları en geniş Türk Devleti'dir.
4- II. GÖKTÜRK (KUTLUK) DEVLETİ
Çin hakimiyetindeki Göktürkler Kutluk Kağan liderliğinde devlet kurdular. En güçlü devirleri Bilge Kağan, kardeşi Kültigin ve Vezir Tonyukuk zamanında yaşadılar. Bu üç devlet adamı adına dikilen Orhun Abideleri o dönemin en önemli kültür mirasıdır. Göktürklerin siyasî ve sosyal hayatı hakkında bilgi veren ilk Türkçe eseridir. Bilge Kağan'dan sonra iç çekişmelerle zayıflayan devlet Basmil, Karluk, Uygur isyanıyla yıkılmıştır.

5- UYGURLAR
Karluk, Basmil ve Uygurlar tarafından 744'de kuruldu, ipek Yolu ticareti yaparak Çin'le iyi ilişkiler kurdular. Mani dinini seçerek savaşçı özelliklerini kaybettiler. Bu yüzden varlıklarını uzun süre devam ettiremediler. Kırgızlar devlete son verince Moğolların yaşadığı bölgeye göç ettiler ve Moğolların Türkleşmesini sağladılar. Budizm'i benimseyen Uygurlar ile İslamiyet'i yaymak isteyen Kara-hanlılar mücadele ettiler. Yerleşik hayata geçen Uygurlar ilk defa kent ve kasaba kurup mimari alanda eserler vermişlerdir. Kendilerine ait alfabe oluşturmuşlardır. Yaradılış Destanı onlara aittir, ilk kez matbaa ve kağıdı kullanan Uygurlar, siyasî alandan çok kültürel alanda isimlerini duyurmuşlardır. Kırgızlar tarafından yıkılmıştır.

DİĞER TÜRK BOYLARI

Avarlar: İstanbul'u kuşatan ilk Türk boyudur.
Oğuzlar: İslâmiyet'i topyekun seçmiş Selçuklu ve Osmanlı Devleti'ni kurmuşlardır.
Türgişler: Emevîler'le mücadelelerinin ana nedeni Orta Asya'yı İslâm hakimiyetine sokmamak içindir. Türk tarihinde ilk parayı kullandılar.
Peçenekler: Balkanlar'a geldiler. Malazgirt Savaşı'nda Selçuklulara yardım ettiler.
Kartuklar: İslâmiyet’i topyekûn seçen ilk Türk boyudur. Talaş Savaşı'nın kazanılmasında ve Karahanlı Devleti'nin kurulmasında önemli rol oynadılar.
Kumanlar (Kıpçak): X. yy.da Doğu Avrupa'ya gelen Kumanlar Ruslarla mücadele ettiler. Oğuz -Kıpçak savaşları Dede Korkut Destanı'nda yer alır.
Bulgarlar: Tuna Bulgarları Hıristiyanlığı, Volga (İtil) Bulgarları İslâmiyet’i seçtiler.

Hazar: Yöneticileri Türk, din bakımdan Musevî’dirler. Bölgede sağladıkları huzur ve güvenden "Hazar Barış Çağı" olarak adlandırılmıştır.

Sibirler: Sibirya ve Kafkasya'da yaşayıp Sibirya'ya adlarını vermişlerdir.
Kırgızlar: Ötügen'de kurdukları devletlerini Moğollar yıkınca bölge Moğolların eline geçti. Türk edebiyatının en uzun destanı Manas Destanı onlara aittir.
Akhunlar: Afganistan ve Kuzey Hindistan'da etkili oldular.
Macarlar: Doğu Avrupa'da devlet kurdular. Hıristiyanlığı seçtiler.

KÜLTÜR VE MEDENİYET
Hükümdarlık: Han, Hakan, Kağan, Sanyü unvanlarını kullandılar. Hükümdarlığın Gök Tanrı tarafından verildiğine inanırlardı. Devlet yönetme yetkisi olan Kut, kan yoluyla babadan oğla geçerdi. "Ülke,
hanedanının ortak malıdır anlayışı Türk devletlerinin taht kavgalarıyla kısa sürede yıkılmasına neden olmuştur.
Aileler obaları, obalar boyları, boylar devleti (il, oluştururdu. Bu sayede kolaylıkla devlet kurulabiliyordu. Kurultay (toy ya da kengeş meclisi) adlı danışma meclisi vardı. Üyeleri boy beyleriydi. Siyasî askerî, ekonomik kararlar alırdı. Hükümdarın yetkileri kısıtlı idi. Yönetimde hükümdar eşi olan hatunlar da söz sahibi idi. Devlet meclisine katılır, elç kabul ederdi.
Devlet ve toplum yaşayışında kullanılan baz terimler şunlardır:
Tarkan: Hakan'a idarî ve askerî işlerde yardımcı olan üst düzey memur.
Tudun: Vergi memuru
Bitikçi: Dış işleri yürüten kişi
Yuğ: Dini tören (yas ayini)
Kurgan: Mezarlar
Balbal: Ölen kişinin savaşta öldürdüğü kişi kadar dikilen heykel
Ayukı: Hükümet
Aygucı: Başbakan
Buyruk: Bakan
Şad: Boylara gönderilen yönetici Yabgu: Hükümdarın kardeşi

HUKUK
Yazılı hukuk yoktur. Devlet ve toplum işleri düzenleyen kurallara töre denilirdi.

ORDU
Türk Ordusunu Çin, Roma, Bizans, Rus, Moğollar örnek almışlardır. Ordu onlu sisteme gc düzenlenirdi. Kadın erkek herkes asker sayılın Genellikle atlı birliklerden oluşurdu. Savaşlar hilâl taktiği (Turan taktiği) uygulanırdı.
DİN VE İNANIŞ
Gök tanrı inancı Türkler arasında en yaygın olan dindir. Mani dini, Hıristiyanlık, Şamanizm, Totemizm, Budizm, Musevilikle kabul ettikleri dinlerdi. Avrupa'ya göç eden Türk boyları Hıristiyanlığı kabul ederek Türklük özelliklerini yitirmişlerdir. Avrupa'ya göç eden Türkler;
Hıristiyanlığı kabul etmeleri
Orta Asya ile bağlarının kesilmesi
* Nüfus azlığı
* Bizans entrikaları sonucu Türklük özelliklerini yitirdiler.

EDEBİYAT
Daha çok sözlü edebiyat gelişmiştir. En eski edebiyat ürünü destanlardır, ilk alfabeler Göktürk ve Uygur alfabesidir.

www.derscalisiyorum.com

Konu Anlatımlı Videolar, Ders Notları, Çözümlü Sorular, Çıkmış Sorular,Denemeler ve daha fazlası

Türkiye'nin En Büyük ve Güncel Eğitim Sitesinde

www.derscalisiyorum.com