İsmail Taşpınar Dinler Tarihi Ders Notları Final



Yüklə 0,68 Mb.
tarix22.10.2018
ölçüsü0,68 Mb.
#75407

İsmail Taşpınar - Dinler Tarihi Ders Notları Final


Hinduizm:

  • Hinduizm tabirinin menşei, 8.yy’da Hindistan’ı fethetmeye başlayan Müslümanların bölgede oturan halkı, eski adı SİNDHU olan İNDUS nehrine nispetle SİNDHU şeklinde isimlendirmişlerdir

  • Hindus şekliyle Müslümanlardan da öncesine dayanır. M.Ö 5.yy DA0RİUS anıtlarında ve daha yeni bir form halinde (Hindus) Herodot’ta görülür. Hindu kelimesinin yaygınlaşması İslam fetihlerinin sonucudur

  • Hinduizm inancı, Sanskrit literatüründe

  1. soylu yol” anlamında gelen ARYA DHARMA = etnik hüviyetini ifade eder

  • M.Ö 2000. Yıllarından itibaren Hindistan’a göç eden Aryalardın (ÂRÎLERİN) dinidir

Veya

  1. B) “ezeli-ebedî din” anlamında SANATANA DHARMA şeklinde geçer.

  • Brahmanizm ve bazı yerli dinlerin genişlemiş hali, etkilenme söz konusudur


Not: iBRaHiMN = Hundiuzmin en önemli unsurlarından birisi de kurbandır. H. İbrahim M.Ö 1500 yılında yaşamıştır (onun da bir Brahman olduğunu iddia edenler)
Tarihi: (ihtilaflıdır)

  • Genel olarak kutsal kitapların tasnifi esas alınır



  1. BRAHMANİZM (VEDİZM) Dönemi (M.Ö 1500- M.S 3. Yy’a kadar)

  • Arilerin oluşturduğu din, yani Vedalar kültürü çerçevesinde oluşturulan din

  • Erken dönemlerde çok tanrıcı bir dindir, ancak daha sonraları Vedalarda tevhit inancı tespit edilmeye çalışılıyor. 5.yy’dan itibaren tek tanrıcılığa doğru bir meyil

  • Bu dönemde yazılan Svetasvatara Upanışad’da tek tanrıyı ifade etmek üzere kullanılan İSVARA (İSA) kelimesi bu dönüşüme işaret eder. İsvara ismi SİVA-VİŞNU-BRAHMA üçlüsünden oluşan tek bir tanrıyı kapsar1 (Teslise benzerlik???)



  • Tanrı anlayışı: Hinduizmde Şiva, Vişnu ve Brahma en önemli tanrılar olarak kabul edilir. Bir Hindu bunlardan Şiva’yı veya Vişnu’yu benimser, diğerlerini de reddetmez. Çok tanrıcılık gibi gözükmesine karşın, bu dinde de tek tanrı inancı hissedilir. Bir Rigveda cümlesinde, “Tanrı birdir. Bilgeler onu çeşitli şekilde adlandırıyorlar.” denilmektedir.
Yokedici Tanrı Şiva

Koruyucu ve destekleyici Tanrı Vişnu'nun insan şekline dönüşmüş hâli: Krişna

Krişna olarak gelmiş Tanrı Vişnu


Hinduizmde inekler uğurlu ve kutsal sayıldığı için saygı görürler.

  • Kurban ibadeti çok önemlidir

  • Artık Monotheizm’e geçişten bhsedilebilir.

  • Bu döneme ait kutsal metinler: VEDALAR, BRAHMANLAR ve UPANİŞADLAR’dır



  1. Sentez Dönemi (M.Ö 3yy’dan-M.S 1yy’a kadar)

  • Yerli ilahlar artık Hindu Mitolojisinin kahramanları olarak ortaya çıkmaktadır

  • Bu dönemde Yoga’lar oluşur

  • Budizm’in ve Jainizm’in (Ahimsa- hiçbir canlıyı öldürmeme) Brahmanizm’e etkisi olur. Budizm’in etkisi= inziva hayatı; Jainizm’in etkisi= Ahimsa denilen, hiçbir canlıyı öldürmeme

  • Yerli inançlarla Brahmanizm’in karıştığını ortaya koyan eserler vardır: MAHABHA-RATA; RAMAYANA gibi destanlarla PURAN-LAR gibi kutsal metinlerin oluşacağına işaret eder



  1. Modern Hinduizm’in doğuşu (M.S 1yy’dan 16yy’a kadar)

  • Bu dönemde Upanişadlar ortaya çıkar

  • Reenkarnasyon inancı bu dönemde oluşur

  • Yoga ibadet şekline bürünür

  • Hinduizm yeniden değerlendirilir. Çeşitli felsefî okulları meydana getirir

Not: Hindistan Müslümanlarına MANSURÎ denilirdi. Hallac-ı Mansur Mansur İslam’ı yaymak için Hindistan’a gitmiştir…

Genel Bilgiler:

  • Herhangi bir amentüleri yok, değişik bir inanç sitemine sahipler

  • Ruhla ilgili birçok felsefî görüşlere sahipler

  • Hinduizm’in kutsal kitap dili Sanskritçedi

Kutsal kitapları:


  1. VEDALAR:

  • Vedalar, Upanişadlar ve özellikle Bhagavat Gita (Bagavat Jita) en kutsal sayılan kitaplarındandır. Kitapların dili Sanskritçedir. Genellikle bütün Veda ‘larda ilahi, niyaz, dua, hayat kaideleri, tilsim ve büyü ile ilgili konular iç içedir. Veda ‘larin tabiat üstü güçlerle temas kurduguna hakim kisilerin kalplerine dogduguna da inanilir.
    Genellikle Hinduizm ‘in mukaddes metinleri sadece Veda ‘lardan ibaret degildir. Brahma, Upanisad ve Aranyaka ‘lar da Vedalarin tamamlayicisi niteligindedirler. Upanisad ‘lara göre kainat insan ruhlarinin (Atman) dünya ruhu ile (Brahman) birlesmesinden meydana gelmistir. Ebedi saadet, Atman- Brahman birlesmesiyle gerçeklesir. Upanisad ‘lar Tanri, kainat, ruh, ölümden sonraki hayat vb. konulari islemistir. Bu sayilan kutsal metinler disinda Muhabharata Destani, 240.000 cümleden olusmakta ve dünyanin en uzun destani olma niteligini korumaktadir.

  • İlm-i ilahî, Veda ‘larin en eskisi ve en önemlisidir

  • Brahmanlar (din adamları sınıfı tarafınca) okunan metinlerdir- Kast sisteminde herkesin görevi vardır. Brahmanların görevi din işlerini yönetmek, Vedaları okumak. Diğerleri ise Brahmanlara bakmakla mükelleftir

  • Kurban ibadeti zikredilir

  • Sabahtan akşama kadar sürekli ibadet edilir, ilahiler söylenir

  • Vedaları okumak, bu alemin işleyişini anlamak için son derece önemlidir

  • Dünya dinleri içinde en eski belge özelligini tasimaktadir.




  1. Rigveda:

  • Tanrıları tazim için yazılmış on kitaptan ibarettir. 1028 ilahiyi ihtiva eder. İlahiler kafiyelidir, uzundur, ritmiktir

  1. Samaveda:

  • Kurban esnasinda söylenen ilahileri ihtiva eder. Bir çesit melodiler Vedasidir. Yüksek sesle okunur.

  1. Yajurveda:

  • Bu da kurbanla ilgili formüllerden meydana gelmistir. Bazi kesimleri nesir, bazi kesimleri manzum olmak üzere iki bölümden olusmustur. Bir özelligi de kurban esnasinda mirildanarak okunmasidir.

  1. Atharvaveda:

  • Kainat ve büyü ile ilgili dualardan ibaret olan Atharvaveda ‘yi Brahman ‘lar hayatin belirli pozisyonlarinda okumak zorundadirlar.



  • Peygamber inancı: Hinduizmde peygamber inancı yoktur. Ancak, Tanrı Vişnu’nun çeşitli devirlerde Rama, Krişna gibi insan biçimine girerek insanlara yol gösterdiğine inanılır.

  • Vahye dayalı olan metinlere ŞRUTİ, vahye dayalı olmayan Destanlar, hikemî sözler ihitva eden SMİRİTİ



Upanişadlar:

  • Kader, hayatın tekâmülü, ailenin başlangıcı gibi konular ele alınır


Mahabharata:

  • 240.000 cümleden oluşan bir Destan. Dünyanın en uzun Destanı

  • Pandava’ların ve Kavurların savaşı anlatılmakta

  • Burada bir bölüm BAGAVATGİTA-Gita’nın şarkısı. Burada tanrı Vişnu bilge KRİŞNAYA hulul ediyor

Destanın kısa özeti: İki taraf amcaoğulları ve yönetimin Arjuna’ya verilmediği için. Savaş meydanına gelinir ve iki ordu karşı karşıya gelir. Arjuna savaşmaktan vazgeçer, lüzumsuz yere kan dökülsün istemez. Arjuna’Nın danışmanı KRİŞNA. Tam bu savaş arefesinde zaman içerinde zaman açılır ve uzunca bir konuşma geçer (bu ikisi arasında) Nefsin terbiyesi üzerine konuşurlar. Krişna ona sen savaşmalısın, sen Kşatriyasın der. Arjuna buna karşı direnir ancak Krişna onu ikna eder. “Yerinde savai iyidir-gereklidir”! der. Arjuna savaşı yener. “Sen hakikat için savaşıyorsun, daima galip gelirsin. ŞahsÎ değil, hakikat mücadelesi esastır”
Kast Sitemi:
Hinduizmin en belirgin yönü, toplumu kastlara bölmesi ve insanları sınıflara ayırmasıdır:

  1. BRAHMANLAR (rahipler, din adamları)

  2. KŞATRİYA (hükümdar sülâlesi ve savaşçılar)

  3. VAİSYA (tüccar, esnaf, çiftçi)

  4. SUDRA (işçiler)

Ayrıca kast sistemine dahil edilmeyen, kast dışı kabul edilen PARYALAR (dokunulmazlar) vardır.

  • Kastlar arasındaki ilişkiler sınırlıdır. Ancak aynı kasttan insanlar birbirleriyle evlenebilir veya birlikte yemek yiyebilirler. Kastlar arasında geçiş söz konusu değildir. Kast seçilmez, ailenin kastı çocuğun da kastıdır.

  • Kast siteminde herkesin belirli vazifeleri vardır.

  • Hinduizmde alçakgönüllülük, hoşgörü, cömertlik, dürüstlük, adaletli olma istenilen davranışlar iken; canlılara kıyma, yalan söyleme, hırsızlık yapma, iffetsiz olma gibi diğer dinlerin yasakladığı hususlar istenmeyen davranışlardır

  • Kastlar yaratıcı Brahmanın uzuvları olarak kabul edilir, tanrının parçalarından yaratılmıştır

  • Brahmanlar din adamları sınıfıdır ve kasttaki diğerleri onlara bakmakla mükelleftir

  • Her kastın kednine göre füğüne ve merasimleri var. Diğer kast üyelerin düğün ve merasimlerine katılmazlar

  • Kast’tan çıkmak hayatı terk etmek demektir. O kişinin pabucu dama atılır, varlığı sona erer. Büyük cezalara maruz kalır

  • Birçok ilah var, herkes kendi şahsiyetine uyan tanrı seçer. Tanrıların hepsi tek tanrının farklı tezahürleridir aslında

Belirli kavramlar:

  • AVATAR:

  • Hulul inancı

  • Tanrı Vişnu’nun kendisini insan şeklinde göstermesine denir

  • Tanrının tarihin çeşitli evrelerinde zuhur edip, kendini gösterdiğini söylerler. Mesela Hz. Muhammed ve İsa’ya da Vişnu-Avatr, olduğunu söylerler

  • Vişnu farklı kültürlere farklı şekilde gelir, orası için verdiği hükümler o bölge için geçerli olur (sadece)

  • Hinudizm’e göre son mesaj diyer bir şey yoktur. Sonsuza kadar Vişnu yeryüzüne gelir

  • Vişnu’Nun 2 önemli tezahürü: RAMA ve KRİŞNA



  • Karma:

  • Sebep-sonuç kanununa verilen isim

  • İnsan geçmişte ne yapmış ise, gelcekte onu görür

  • İyiden iyi, kötüden kötü (lük) çıkar

  • Daha önceki hayatının ceza ve mükafatı öteki hayatta gösterir kendini- kastın hangi bölümünde dünyaya gelmekle ölçülür

  • Hindular ölmekten korkmazlar, başka şekilde reenkarne olacaklarına inanırlar

  • “ne ekersen onu biçersin”



  • Samsara:

  • Karma doktrinine bağlı, ruhun bedenden bedene geçmesi



  • Yoga:

  • Sanskritçe = “bağlamak”

  • İnsanın enerjisini belirli gayeye yöneltmeyi hedefleyen disiplin

  • İnsan iradesini eğitir

  • Kurtuluşa götüren ibadet

  • Hem bedenî hem de manevî gücü bir araya getirir vearttırır

  • Yoga yapana YOGİ denir

  • Derunî bir tecrübedir, aşırı konsantra olma, odaklanma

Hindu Mezhepleri:

Genelde kadim ve yeni mezhepler olmak üzere 2 çeşittir.



  1. Kadim:

  • Felsefî göretiler:

  1. Şivacılık:

- tanrı şiva üzerine odaklanma- asketik özellikerl

Evrende tek gerçek Brahmandır

Kurtuluş bilgi ile olur

Yoga bunu kolaylaştırır

Alınlarına 3 yatay işaretle kendilerini VİŞNUCULARDAN ayırırlar


  1. Vişnuculuk:

- Vedalarda Vişnu’ya yönelik ilahiler var

Vişnu teslisi oluşturan üç tanrıdan birisidir

Alınlarına DİKEY çizgiler yerleştirirler


  1. Şaktizim:

- Şakti'ye (İlahi Anne diye de adlandırılır) değer veren ve ona tapan gelenek

- insanın kadına duyduğu ilgi nedeniyle daha fazla Şaktiye dua ederler




  1. Yeni/modern akımlar:

Uzunmzaman Müslüman hakimiyeti altında kaldılar, sonra İngiliz sömürüsüne maruz kaldılar. Bundan dolayı hepsinin de etkisinde kalmıştır. EKLEKTİK yapıya sahiptir

İngiliz işgali farkli tepkilere yol açmıştır:



  1. Rasyonalizme tam teslimiyet

- Bu harekatı başlatan ROY. Kast sistemine karşıdır, kadın haklarını savunur

  1. Ariam Şarkaş harekati

    • Hinduizm’in reform’a ihtiyacı vardır demiştir. Bu daha sonra militan Hinduzim’e yol açmıştır

  1. Gandi:

- eklektik savunmacı din anlayışı

Gandi Hindistanın batı tarafından bozulduğunu söyler ve Hindistanın bağımsızlığı için mücadele eder




  1. Bütün dinlerin aynı olduğunu söyleyenler var:

  2. RADA KRİŞNA

- Hinduizm’de dini çoğulculuk vardır der
Not:

  • Sembolleri : Om diye telâffuz edilen en kutsal sözcüktür.


İbadet yerleri : Mandir. Her köyde bir Hindu mabedi vardır.
İbadet: Bir Hindu sabah erkenden kalkar, yıkanır, tanrısının adını anar, onun putuna yakarır, hediye sunar ve ilâhi okur. Yönünü doğuya döner, çevresine su serper. Öğle ve akşam da aynı işlemleri tekrarlar. Evlerde tanrıların putlarına ayrılmış bir köşe bulunur. Tanrının putuna saygı gösterme, ona zaman zaman yiyecekler sunma, o putu güzel kokularla tütsüleme, çiçeklerle süsleme bir ibadettir. Ayrıca onlara kurbanlar sunma gibi işler ibadet olarak görülür.
Hinduizmde ruhun başka bir veya birçok bedende yeniden dünyaya gelmesi diye bilinen tenasüh (reenkarnasyon) inancı vardır. Ölen insanların bedenleri yakılır. Böylece ruh yeni bir bedende yeniden doğma olanağı bulmuş olur.
Dine giriş: Millî bir din olan Hinduizm, yayılmacı değildir. Ancak son yıllarda Hare Krişnacılar denilen bir Hindu mezhebi bütün dünyada yayılmak için çaba harcamaktadır.
Mensuplarının sayısı: Dünyada 800 milyon civarında Hindu bulunduğu sanılmaktadır. Hindular çoğunlukla Hindistan’da yaşamaktadır

…………………………………



JAİNİZM:

Bu dinî hareket, aslında Hindu toplumu içinde ortaya çıkan reformcu mezheplerden birisidir ki, M.Ö. VI. yüzyılda Hinduizm’de iki temel reform hareketi görülmüştür; her ikisi de daha sonraları farklı dinler olarak telakki edilmiştir: Bunlar Jainizm ve Budizm’dir. Her ikisi de alışılmış anlamda mevcut tanrı kavramına karşı bir reaksiyon özelliğine sahiptir

Jainizm’de temel tartışma noktası: (Mezhepleri)

Mehzepleri

1- Digambara (Göksel giysili):

Bir ermişin, elbise dahil hiçbir şeye sahip olmaması gerektiğine savunur. Bu yüzden sadece bele kadar çıkan bir giysileri vardır. Bu doğuşta kurtuluşun kadınlar için mümkün olmadığına inanırlar.

2- Svetambara (Beyaz cübbeli)


  • GANDİ ASLINDA BİR JAİNİST İDİ



  • Müntesipleri yaklaşık üç veya dört milyon kadardır. Bunların büyük çoğunluğu, Hindistan’da

  • Batılılara göre Jainizmin kurucusu MAHAVİRA. Kendisi dünya hayatından el etek çekmiştir ve kendisini ibadete adamıştır. Uzun perhiz yapar-yemek yemez. 100 yaşında ölür

  • Vardi Hamana bu harekatı genişletir. 30 yaşında karısını ve çocuklarını terk eder ve rahip olur. Rahiplik elbisesini giyinmesinin sembolü olarak saçından 5 tel çeker, sonra kıyafetlerini çıkarır. 13 sene riyazet yapar. Bundan dolayı, nefisni yendiğinden dolağı ona MAHAVİRA denir. Bu Jainzim’in başlangıcı olarak telakki edilir

  • Budda’nın zamanına da yetişmiştir

Budizm’den farkları:

  • Daha fazla zühd; Dünyadan el etek çekme daha çok ön planda

  • Plotheizme karşılar

  • Kurbana karşılar (hepsi vejeteryandır)

  • Nefse işkencede aşırıya giderler

  • Ziraatle uğraşırlar

  • Heykel traşları insanları tamamen çıplak resmederler

  • AHİMSAH PRENSİBİ= öldürme, şiddete başvurma easası

  • Ağzı kapalı ve süpürge ile yürürler ki yanlışlıkla sinek yutmasın ayağı ile hayvan ezmesinler diyer…

Ekstra (Ders notları değil)

Jainizm insana ait en yüce mükemmelliğin ortaya çıkarılmasına uğraşır. Bu mükemmellik, orijinal saflığı içinde bütün ıstıraplardan, doğum ve ölüm engelinden bağımsızdır. "Jain" terimi Sanskritçe "Jina" (fatih) kelimesinden çıkarılmıştır ve bu fenomen dünyasında empoze edilen bu sınırların üstüne çıkmayı ima eder.

Jainizm, mükemmel olan insandan daha yüksek bir varlığı ya da bir Tanrı'yı tanımayı gerekli görmez. Varlıkların ne başlangıcı ne de sonları vardır, hepsi ölümsüzdür. Varlıkları üç ana sınıfa ayırır: Henüz gelişmemiş olanlar; gelişme yolunda olanlar ve tekrar doğuş sürecinden kurtulup özgür hale gelenler.

Jainizm çok güçlü keşişlik ve çilecilik eğilimlerine sahiptir. En yüksekteki ideal Ahimsa'dır, yani her varlığa eşit saygı ve şefkat göstermektir. Jain Agamaları her yaşam biçimine büyük saygı gösterilmesini katı vejetaryen kurallarını, çileciliği, kendini savunurken bile şiddet uygulamamayı ve savaşa karşı olmayı öğretir. Hepsinden önemlisi de, Jainizm bir sevgi ve merhamet dinidir.



Jainizm, yaklaşık 2500 yıl önce Hindistan'da başlamıştır. Kurucusu, Nataputta Vardamana ya da diğer adıyla Manavira'dır. Kutsal metinleri. Jain Agamaları Sidantalar'dır.


1 http://www.filozof.net/Turkce/dinler-tarihi/13395-hinduizm-nedir-tarihi-donemleri-hakkinda-bilgi.html?showall=1&limitstart=

www.ti-enertainment.com Sayfa


Yüklə 0,68 Mb.

Dostları ilə paylaş:




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə