“İsrail-Fələstin münaqişəsi Oslo prosesindən sonra: yeni problemlər

37 

 

 

qüvvələrə  qarşı  bir  xalqın  verdiyi  mübarizəyə  əvvəldən  dostları  saydıqları  Ərəb 

dövlətlərindən  belə  daha  az  maraq  gəlməsi,  hətta  Misirin  İsraillə  sülh  masasına 

oturabilmesi  Fələstinlilərin  böyük  bir  xəyal  qırıqlığı  yaratmışdır.  Bu  da 

Fələstinlilərin  öz  güclərinə  güvənərək  müstəqillik  mübarizələrini  öz  əllərinə 

almalarında  təsirli  olmuşdur.  1980-ci  illərin  sonuna  gələnə  qədər  BMT 

Təhlükəsizlik  Şurasının  işğal  etdiyi  torpaqlardan  çəkilməsini  istəyən  qərarlarına 

uymayaraq  işğalını  davam  etdirən  İsrail  isə  Fələstinlilərin  müstəqillik  istəklərinə 

qulaqlarına  tıxamış  şəkildə  hərəkət  etdi.  1976-ci  ildə  və  1978-ci  ildə  Perez  və 

Begin  tərəfindən  təqdim  edilən  muxtariyyət  bənzəri  təkliflər  Fələstinlilər 

tərəfindən  rədd  edilmişdi.

 

Bundan  sonra  da  davam  edən  bu  tutuma  İsrailin  işğal 

etdiyi torpaqlarda hökmranlıq elanetməsinə baxmayaraq tətbiq ayrı-seçkilik hərbi 

rəhbərlik siyasəti da yoldaşlıq  etdi.Bu  şərtlər altında onsuz  da partlamaq üçün  bir 

qığılcım  gözləyən  Fələstinlilər  8  dekabr  1987-ci  ildə  reallaşan  hadisə  içlərindəki 

hirsi  böyük  bir  qiyama  çevirdilər.  7  dekabr  günü  İsrail  və  Fələstinlilər  arasında 

İslami Cihad mənsubu 6 adamın Qəzzada həbsxanadan qaçması üzərinə gərginlik 

sürərkən Qəzzada bir İsrailli çökdürücü bıçaqlanaraq öldürüldü. 8 Dekabr günü bir 

İsrail hərbi kamyonunun Cebeliye qaçqın kampındaki işçiləri daşıyan bir kamyona 

toqquşması  6  fələstinlinin  ölümü  isə  İNTİFADANI  başladan  hadisə  oldu.  İsrail 

cənazələri  əvvəl  ailələrinə  təslim  etdi,  ancaq  sonra  əsgərlər  düşərgəyə  gələrək 

cənazələri zorla ailələrindən geri aldı. Bu təcavüzkar tutuma yük maşını qəzasında 

ölən  6  fələstinlinin  Qəzzada  ölən  İsrailli  məskunlaşmaçılarnın  intiqamı  üçün 

öldürüldüyü  iddiası  əlavə  sürətlə  yayılınca  reaksiya  şiddətli  bir  qiyama  çevrildi. 

İntifazənin  Fələstindəki  müstəqillik  hərəkatına  böyük  qatqıları  oldu.  Fələstin 

hərəkətində  bir  kilometr  daşı  olan  ilk  intifada  "dövlətləşmə,müstəqilləşmə" 

yolunda atılan əhəmiyyətli bir adım idı.

103

  Fələstinlilər  dünyaya,  İsrail  tanklarına, 

inkişaf  etmiş  silahlarına  qarşı  daşlar  və  Sapanlarla,  öz  başlarına  mübarizə  edə 

biləcəklərini  göstərirdilər.  Bu  qərarlı  müqavimət  dünya  ictimaiyyətinin  da  dərhal 

marağını  çəkdi.  Dünya  İsrail  işğalına  qarşı  müqavimət  göstərən  Fələstin  xalqına 

                                                           

103

 “The View from Palestine: In the Wake of the Agreement”, Journal of Palestine Studies, 23, 

---

38 

 

 

təkrar  simpatiya  duymağa  başladı.  İntifada'da  qarşıdurmaların  ön  sıralarında 

İsrailin zirehli vasitələrinə daş atan uşaqların olmasıysa marağı daha çox artırırdı. 

Bu səfər reallaşan sadə bir qarşıdurma deyil bir xalqın zalımlara qarşı qiyamı kimi 

qəbul  edilirdi.  Işğal  siyasətləriylə  onsuz  da  tənqid  İsrail  isə  beynəlxalq 

ictimaiyyətin çox böyük reaksiyasıyla qarşılaşdı. Avropa Birliyinin 12 dövləti Mart 

1988-ci ildə İsraili ağır tənqidlərə məruz buraxan və İsraillə ediləcək bir sıra ticarət 

müqaviləsinə  qarşı  mənfi  rəftar  sərgiləyən  bir  qərar  aldı.  Fələstin  Hüquqları 

Komitəsinin 21 Sentyabrda BMT Baş katibinə təqdim etdiyi hesabatda İntifadanin 

başlanğıcından 1988 Avqustuna qədər İsrail gücləri tərəfindən öldürülən Fələstinli 

sayının  714-ə  çatdığı  bildirilirdi.19  Oktyabr  1989-cu  ildə  BMT-nin  Baş 

Assambleyasının  44/2  saylı  qərarında  9  dekabr  1987-ci  ildən  bəri  davam  edən 

İntifadənin beynəlxalq ictimaiyyətin simpatiyasını qazandığının vurğulayır, İsraili 

işğalçı güc olaraq təyin edir, İsrail ordusu və mühacirlər vətəndaşları öldürməsini, 

şikəst  buraxacaq  şəkildə  döymələrini  və  Fələstinli  vətəndaşlara  yönələn  hər  cür 

hücumu  şiddətlə  qınayırdu.

104

  İntifada  ərzində  Fələstin  xalqının  böyük  bir 

müqavimət  göstərməsinə  baxmayaraq  beynəlxalq  ictimaiyyətin  simpatiyasını 

qazanmaqdan  başqa  siyasi  arenada  hər  hansı  bir  nəticə  əldə  edilə  bilmədi.  İsrail 

beynəlxalq 

ictimaiyyətin 

təzyiqinə 

baxmayaraq 

mühasirə, 

təcrid, 

pis 

rəftar,vətəndaşlara  həyata  keçirilən  hücumlar  kimi  mövqelərini  davam  etdirir, 

Fələstin  Qurtuluş  Təşkilatı  (FAT)  bir  tərəfdən  İNTİFADANI  davam  etdirməyə 

çalışarkən  bir  tərəfdən  sülhə  istciqamətli  bir  siyasətə  yöneliyordu.  İntifada'ya 

qatılan xalq İsrailə qarşı heç də dostluq olmayan duyğularla və böyük bir nifrətlə 

hərəkət  edərkən  Arafat  dekabr  1988-ci  ildə  BMT-nin  İsveçrədəki  konfransında 

BMT-nin  242  və  338  saylı  qərarlarını  qəbul  etdi.  Bunlar  isə  İsrailin  işğal  edilən 

torpaqlar xaricində sülh və güvən içində yaşamasını ehtiva edirdi. Bu sırada FAT 

Fələstin  Dövlətini  elan  etmiş  olsa  da  bir  tərəfdən  Gilbert  Achcar  tərəfindən 

"xəyanət  uzlaşması"

105

  olaraq  adlandırdığı  güzəştlər  verərək  sülh  təmin  səyi  da 

                                                           

104

 Marwan Bishara, Fələstin/İsrail: Barış veya Irkçılık, İstanbul, Kitap Yayınevi, 2003, s. 53. 

105

 Marwan Bishara, Fələstin/İsrail: Barış veya Irkçılık, İstanbul, Kitap Yayınevi, 2003, s. 58. 

---

39 

 

 

davam edirdi. Bunlara xalqın illər davam edən qarşıdurma mühitindən yorulması, 

İntifada'yla  gələn  iqtisadi  təzyiqlər  da  əlavə  olununca  Fələstin  tərəfinin  da  sülh 

masasına oturmaqdan başqa çarəsi qalmadı. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---