“İsrail-Fələstin münaqişəsi Oslo prosesindən sonra: yeni problemlər
Yüklə 0,82 Mb. Pdf görüntüsü
|
19
böyük Yəhudi köçü daha yaşanmışdır. Bu köçlərlə yəhudi əhalisinin nisbəti 30%-a
50 yüksələrkən Yəhudilərin Fələstində sahib olduqları torpaq nisbəti 5,7% olmuştur. 51 Burada diqqət yetirilməsi lazım olan əhəmiyyətli bir xüsus, Yəhudi köçü Fələstində yəhudilərin nisbəti sürətlə artarkən, Yəhudilərin sahib olduğu torpaqların əhaliləri qədər sürətli artmadığı həqiqətidir. Lakin Yəhudi torpaqlarının artım sürəti nisbəti yüksəkdir, çünki bu Yəhudilərin sahib olduğu torpaqların başlarda az oluşundan qaynaqlanmaqdadır. Bu vəziyyətdə göstərir ki; Yəhudilərin, Fələstinlilərdən torpaq satın alaraq sərhədlərini genişlədib, dövlət qurduğu inancı tam olaraq doğru deyil. Fələstində yəhudi əhalisinin gedərək artması Ərəblərlə Yəhudilər arasında isti qarşıdurmaların başlamasına səbəb olmuşdur. Xüsusilə Fələstində artan Yəhudi əhalisinə reaksiyalı olan Ərəblər, Yəhudilərin olduğu köhnə məskunlaşmalara hücum və Ərəb hücumlarına qarşı Yəhudilər də cavab verincə iki tərəfdən əhəmiyyətli itkilər yaşanmıştır 52 .1921 və 1929-ci ildə meydana gələn hadisələrdə 385 Yəhudi və 116 Fələstinli ölmüş, yüzlərlə adam yaralanmışdır. 1929-ci ildə meydana gələn qarşıdurmaların səbəbi, 53 Ağlama Divarının paylaşmasında qaynaqlanmışdır. Buna görə Ağlama Divarı üçün bir həll tapmaq məqsədiylə Qüdsdə bir konfrans düzenlenmiştir. Ayrıca artan Ərəb reaksiyasının qiyama çevrilməsi üzərinə İngiltərə Fələstində yeni bir həll axtarışına girmişdir. Fələstində araşdırmalar aparmaq üzrə biri "Hüquqşünaslar Komitəsi" digəri "İktisatçılar" Komitəsi olmaq üzrə iki fərqli komitə qurularaq Fələstinə göndərilmişdir. İki Komitənin də Fələstində üç ay davam edən araşdırmaları sonunda hazırladıqları hesabatda bölgəyə edilən yəhudi köçünün dayandırılması və Yəhudilərə torpaq satışının qadağan edilməsini tövsiyə etmiştir. 54 1930-ci ildə İngilislər tərəfindən hazırlatılan bir hesabat, Ərəbləri ilk dəfə dəstəkləməsi baxımından çox əhəmiyyətlidir. Sionizmi imperializm olaraq görən və sosialist olan Lord Passfield, "Ağ Kitab" adı verilən hesabatında, Ərəb və Yəhudi
50 Armaoğlu, Fələstin Meselesi …, s. 46. 51 Armaoğlu, Fələstin Meselesi …, s. 51. 52 Bülent Aras, Fələstin-İsrail Barış Süreci ve Türkiye, 1. Baskı (İstanbul: Bağlam Yayıncılık, 1997), s. 15 53 Bülent Aras, Fələstin-İsrail Barış Süreci ve Türkiye, 1. Baskı (İstanbul: Bağlam Yayıncılık, 1997), s. 18 54 Bülent Aras, Fələstin-İsrail Barış Süreci ve Türkiye, 1. Baskı (İstanbul: Bağlam Yayıncılık, 1997), s. 19 20
əməkdaşlığa söykənən bir rəhbərlik təklif etmişdir. Ayrıca Kitabda, Yəhudilərin yaxşı bir təşkilatlanma və siyasətlə 1 milyon kv.m torpağa sahibkən Ərəblərin üçdə birinin torpaqsız olduğu ifadə edilmişdir. Bölgəyə edilən yəhudi köçünün həm torpaq qeyri-kafiliyinə həm də Ərəblərdə işsizliyə səbəb olduğu ifadə edilərək, həm köçün həm də Yəhudilərə torpaq satışının məhdudlaşdırılması lazım olduğu vurğulanmışdır. Bu sənəd Yəhudilərdə böyük reaksiyaya səbəb olmuş, Chaim Weizman, Dünya Sionist Təşkilatı Başçılığından istefa etmişdir. Ağ Kitab, dünyanın bir çox yerində Yəhudilər tərəfindən etirazlara səbəb olmuşdur. Etirazların şiddəti, İngilisləri geri addım atmağa məcbur etmiş və İngilis baş naziri McDonald, 13 Fevral 1931-ci ildə Weizman'a bir məktub yazaraq, İngiltərənin 1917 Balfor Bəyannaməsi ilə mənimsədiyi siyasəti davam etdirdiklərini ifadə etmişdir. Bu şərhlə Ağ Kitabın Ərəblər baxımından məmnuniyyət 55 yaradacaq bir yanı qalmamışdır. Bunun üzərinə başlayan Ərəb etirazları, Manda Rəhbərliyi tərəfindən çox sərt tədbirlərlə bastırılmaya çalışılmıştır. Bölgədə başlayan şiddət Yəhudiləri bir sıra təşkilatlar qurmağa sövq etmişdir. Təşkilatlar, Ərəb hücumlarına qarşı mübarizə aparmaq üçün qurulmuştur.Lakin qurulan təşkilatlar müstəqillik sonrası İsrailin hərbi gücü baxımından son dərəcə əhəmiyyətli olmuşdur. 1921-ci ildə müstəqilliyin reallaşacağı 1948-ci qədər hərbi təşkilatlanmanın onurğasını meydana gətirən Haganah, Vladimir Jabotinsky tərəfindən kurulmuştur. Haganah gizli bir təşkilat deyil. Bu baxımdan öz başına hərəkət etməmiş, siyasi orqanların əmri ilə hərəkətlərini reallaşdırmışdır. Təşkilat, verdiyi mübarizədə çox uğurlu olmuşdur. Haganah'a qarşı İngiltərə və İngilis zabitlər da müsbət baxmışdır. Hətta təşkilat üzvlərinə İngilis zabitlər hərbi təhsil vermişdir. İsrailin 1948dəki müstəqilliyindən sonra təşkilat, İsrail Müdafiə Qüvvələri (ZHL) adını almışdır. Bugünkü İsrail Silahlı Qüvvələri (IDF) də Haganah təşkilat yapılanmasının bir sonucudur. 56 1929 Ərəb ayaklanmasında 55 Selahattin İbas, Arap-İsrail Sorunu, Türel Yılmaz, Mehmet Şahin ve Mesut Taştekin (der.), Ortadoğu Siyasetinde İsrail, (Ankara 2005), s. 65. 56 Selahattin İbas, Arap-İsrail Sorunu, Türel Yılmaz, Mehmet Şahin ve Mesut Taştekin (der.), Ortadoğu Siyasetinde İsrail, (Ankara 2005), s. 69 Yüklə 0,82 Mb. Dostları ilə paylaş:
|