Issn: 2148-6026. Yakın Doğu Üniversitesi Adına Sahibi Owner on Behalf of Near East University
Yüklə 3,32 Kb. Pdf görüntüsü
|
Dinin Aydınlanmacı Eleştirisi ve Hıristiyanlığın Mitolojik Karakteri 15 itibaren Felsefi düşüncede görülen insan biçimciliğin, çağdaş düşün- celerde de varlığını devam ettirdiğini gözlemlemek mümkündür. Fakat söz konusu etki çağdaş düşüncelerde görece daha muğlak formlarda kendini açığa çıkarmaktadır. Bu, insanın tanrıya benzetilmesi ve tan- rıyı kişiselleştirme şeklinde iki biçimde açığa çıkmaktadır. İnsanın tanrıya benzetilmesi ve insanın, tanrıyı insanileştirmesi şeklinde iki biçimde tezahür eden antropomorfizm, mitolojik düşün- ce ve onun etkisi altında şekillenen ilk dönem felsefesinin yanı sıra daha sonraki birçok felsefi sistemde muğlak bir biçimde varlığını sür- dürmüştür. Bu anlamda antropomorfizmi, açık bir biçimde dini gele- neklerde de görebiliyoruz. Tanrı ile insanlar arasında aracı tanrılar/ varlıklar varsayma veya tanrıyı insani özelliklerle tavsif etmeyi, insani varoluşun tüm tarihinde görmek mümkündür. Tanrı ile insan arasın- da benzerlik kurma insani düşünümün bir özelliği olarak görülmekte- dir ve büyük felsefi sistemlerden dini geleneklere kadar birçok alanda kendisini açığa çıkarmaktadır. Bu düşüncenin izleri, dini geleneklerde yüce tanrı ile insanlar arasında aracı varlık kategorileri kabulünde açıkça görülmektedir. Sahih dinler tarafından şirk olarak değerlen- dirilen bu aracı varlıklar düşüncesinin, dini geleneklere sızan antro- pomorfik kavrayıştan kaynaklandığını genel anlamda dini metinlerin manipülasyonu ve dinin tahrifi olmak üzere iki unsura dayandığını söylemek mümkündür. 36 Hıristiyanlık, antropomorfizmin dini gele- neklere sızmış biçimi için uygun bir örnek olarak değerlendirilebilir. Hıristiyanlık, hem sahih dinin tahrif edilmesi hem de kutsal metnin yanlış anlaşılmasını açığa çıkaran bir dindir. 37 Bugünkü Hıristiyanlık, Allah’ın kulu ve peygamberi Hz. İsa’ya vahyedilmiş dinin aslının bo- zulmuş biçimidir. Söz konusu tahrif, tarihsel olarak Miladi II. yüzyıl- da Hıristiyanlığın çehresinin değişerek, Yunan düşünce ve kültürüyle karşılaşmasında temellenmektedir. Yunan düşüncesinden özellikle İs- kenderiye Okulu düşünürlerinin, miladi IV. Yüzyılın sonlarından VII. Yüzyılın ortalarına kadar Yunan düşüncesi ile Hıristiyanlık inancını uzlaştırma çabaları, Hıristiyan inancının özgünlüğünü yitirerek mu- harref hale gelmesinde önemli etkiler olarak değerlendirilmektedir. 38 Hıristiyanlığın antropomorfik karakterini ortaya koyan en elverişli örnek olarak teslis inancının ele almak mümkündür. Teslis (Trinity) Türkçeye üçleme şeklinde çevrilmektedir. Kavram olarak Hıristiyan- lıkta -özellikle Katoliklik- “baba-oğul-kutsal ruh” şeklinde formüle edilmiş bir doktrini ifade etmektedir. Söz konusu doktrinin her bir 36 Keskin, İbrahim, Modernizmin Kıskacından Postmodern Dünyaya Din ve İslam, Sentez Yayıncılık, İstanbul 2014, s. 87 37 Ruhattin, Yazoğlu, “Antropomorfizm ve Hıristiyanlık”, Ekev Akademi Dergisi, c.1, S. 2 (Mayıs 1998) s. 262 38 Behiy, a.g.e., s. 85-86 16 Y akın D oğu Ü nİversİtesİ İ lahİYat F akÜltesİ D ergİsİ esası/uknum bir öncekine bağımlı ve birbirinin nedeni olarak değer- lendirilmekle birlikte; teslis Allah’ın tek cevher olarak üç farklı formda açığa çıkması/“three persons in one substance” şeklinde de yorumlan- maktadır. Teslisin bu şekilde yorumlanmasının temelinde ise Latince “substantia” ve “persona” terimleri bulunmamaktadır. Persona, “bir oyun kahramanı veya bir rol” anlamlarına gelmektedir ki, bugün İngi- lizcedeki person kelimesine yüklenenden oldukça farklı bir anlamdır. Oğul ve kutsal ruh tanrıdan çıkmışlardır ve bu tanrıdan çıkış, onlara gerçek bir tanrı karakteri sağlamıştır. Bu yolla tanrı aslında üçlü bir şekilde çoğul tanrıya dönüştürülmesine rağmen, Hıristiyanlar bunu bir apoloji olarak mantıksal çelişkilerden arındırmak ümidiyle “birlik içinde üçleme, üçleme içindeki tek tanrı” şeklide ifade etmektedirler. 39 Teslis doktrinine yönelik kutsal metinlerden 40 birçok delil ileri sü- rülse de, metinlerde açık bir biçimde trinity ifadesine rastlanmaz. Hı- ristiyan teologları Yuhanna incilindeki,” kelam başlangıçta var idi…” ifadesinden Tanrının İsa şeklinde bedenlendiği inancını (incarnation) çıkarmışlardır. Kutsal metinlerde geçen söz konusu ifadenin teslis olarak anlaşılmasını, metni yanlış yorumlamanın ve tahrif etmenin bir örneğini olarak görmek mümkündür. Bu cümledeki “kelam” ifa- desinin tanrı şeklinde yorumlanmasının aşırı yorum olduğunu söyle- yebiliriz. “Başlangıçta” ifadesi de Allah için mümkün olamaz. Çünkü Allah’a başlangıç izafe etmek tanrının antropomorfik kavranışını açığa çıkarmaktadır. Her ne kadar muharref olsalar da, yukarıda da ifade ettiğimiz üze- re, Teslis açık bir biçimde kutsal kitapta geçmemektedir. Teslis’in bir dogma olarak Hrıstiyan teolojisine girişine neden olan unsurun Yeni Eflatunculuk olduğunu görmekteyiz. 41 İskenderiye Okulu felsefesi as- len dini felsefe olarak kabul edilmektedir. Klasik Eflatunculuğun ge- lişmiş şeklinin ifadesi olan yeni Eflatuncu okulun kurucusu olarak anılan Ammonios Sakkas önce Hıristiyan olmuş sonra tekrar Yunan paganizmine dönüş yapmış bir kişidir. 42 Onun ölümünden sonra öğ- rencisi Plotinus, Buda’nın felsefesinden de etkilenerek, evrenin yaratı- cısı, mutlak ve bir olan tanrı ile ondan çıkan akıl, akıldan da çıkan bir ruh öğretisi oluşturmuştur. 43 M II. Yy. da Yunan kültürüyle karşılaşan Hıristiyanlığın çehresi değişmiş ve Yunan felsefesiyle yüzleşmek/he- saplaşmak zorunda kalmıştır. Bu yüzleşme/karşılaşma Hıristiyanlığı köklü bir dönüşüme maruz bırakmıştır. Özellikle M.IV. Yy. sonlarıyla 39 Grant, Frederick C. “Trinity” The Encyclopedia Americana, Washington 1963, XXVII, 68 40 Mesela, Yuhanna: 1/1, Matta: 28/18-19, Matta: 3/16-17, Yuhanna: 17/21 41 Aydın, Mehmet, Müslümanların Hıristiyanlığa Karşı Yazdığı Reddiyeler ve Tartışma Konu- ları , Konya 1989, s.113 42 Gökberk, Macit, Felsefe Tarihi, İstanbul, 1990, s. 131 43 Plotinus, Enneadlar, Çev.: Zeki Özcan, Bursa 1996, s.40 Yüklə 3,32 Kb. Dostları ilə paylaş:
|