Issn: 2148-6026. Yakın Doğu Üniversitesi Adına Sahibi Owner on Behalf of Near East University
Yüklə 3,32 Kb. Pdf görüntüsü
|
“Kur’an Ve Tarihselcilik” Üzerine Bir Değerlendirme 185 içermeyen bu kavrayışın konusu, tarih üstü yani aşkın olarak ifade edilen değerler ile tarihsel değerlerdir. Önce yaşanılan tarihsel ortam- dan Kur’an’ın indirildiği zamana gitme, ayetin tarihi ortamını ve çözüm getirdiği sorunu iyice araştırıp, özel cevapları genelleştirerek ahlakî- toplumsal ilkelerin ifadesi haline getirdikten sonra, tekrar yaşanılan tarihsel ortama dönüp böylesi bir entellektüel çabayla çıkarılan ilke- leri, somut-tarihsel ortamla uyum sağlayacak şekilde birleştirme ola- rak özetlenebilecek iki hareket üzerine kurulmuş olan bu tefsir usulü, Fazlur Rahman’ın tarih ve anlamaya ilişkin görüşünün bir ifadesidir. İzlediği bu nesnelci yaklaşımla Fazlur Rahman, araştırma yapan ki- şinin tarihselliğini yani diğer bütün etkenleri ifade eden “etkin tarihi” hesaba katmanın zorunluluğundan bahseden ve böylece nesnel an- lama imkanının söz konusu olamayacağını söyleyen Gadamer’e ka- tılmamış, onu eleştirmiştir. Kotan, Fazlur Rahman’ın İslam’ın çağdaş yorumunun yapılarak hayata geçirilmesi amacıyla ortaya attığı “yaşa- yan sünnet ” görüşünden söz eder ki, bu, Fazlur Rahman’ın “içtihad” teorisinin temelini oluşturmaktadır. İlk devir müslümanlarının Nebevî Model’e bağlı kalarak serbestçe ortaya koydukları -yorum, içtihad ve toplumun örf ve adetlerini de içine alan- fikir ve tatbikatları cemaatin yaşayan sünneti olarak isimlendiren Fazlur Rahman, icmanın bizzat yaşayan sünnet olduğu görüşündedir. Şafi’ye kadar normal seyrinde ilerleyen “yaşayan sünnet”in, yerine hadisin kesin otorite olarak ika- me edilmesiyle sekteye uğradığını söyleyen Fazlur Rahman, sünnetin icmayı da içerdiği yönündeki görüşünü temellendirmek için, çeşitli ri- vayetlerden istifade etmiştir. Özü itabariyle Fazlur Rahman’ın içtihad teorisiyle varmak istediği nokta Kotan’ın ifadesiyle bir nevi “serbest içtihad ”dır. Belli bir tarihselliğe hitap etmiş olan nassın lafzının değil, Hz. Peygamber’i harekete geçiren ruhunun esas alınması gerektiğini, mesajın ruhunu kavramış ilk dönem müslümanların böyle davrandık- larını söyleyen Fazlur Rahman, Kur’an ve Nebevî Sünnet’in yorumu- na dair özgür davranışın bir çok örneğinin bulunduğu görüşündedir. Onun içtihad teorisinin en dikkat çekici noktası, nassın zahirî mana- sının aşılması olarak ifade edilebilir. Çünkü bu yaklaşım, “ahkâmın değişmesi” ile somut bir görüntü arzetmiştir. İki kadının şahitliğinin bir erkeğin şahitliğine denk olması, riba, zekat hükümleri üzerinden verdiği örneklerde bu değişimin gerekliliğini ortaya koymaya çalışan Fazlur Rahman; İslamî gelenek içindeki ulemayı, hem tarihselci olma- dıkları için gösterdikleri başarısızlık, hem de genel olarak Kur’an’ın gerçek bir biçimde anlaşılmasına engel teşkil eden, Ortaçağ ilim anla- yışıyla yazdıkları eserleri sebebiyle eleştirmiştir.(s.200) Hem klasik İslamî dönemi, hem de 18, 19 ve nihayet 20. yüzyılın başlarına kadar devam eden süreçteki İslamî düşünce hareketleri- ni eleştiren Fazlurrahman, kendisini yakın bulmakla birlikte bir kaç 186 Y akın D oğu Ü nİversİtesİ İ lahİYat F akÜltesİ D ergİsİ açıdan eleştirdiği Klasik Modernizmin bir devamı ve kusurlarından arındılması projesi olan “ Neo Modernizm”in bizzat temsilcisidir. İs- lam modernizminin en belirgin özelliğinin “İslam’ı, Batı’nın düşünsel- kültürel kodlarıyla yeni-modern bir tanıma kavuşturma” sı olduğunu belirten Kotan, bu anlayışın, Fazlur Rahman’da da görüldüğü gibi her ne kadar “Modernizm ve Tarihsellik” kavramlarına dair özel tanımlar ortaya koydukları vehimlerine sahip olunsa da, vahiy yerine aklı esas alan rasyonalist, özne –nesne ilişkisi açısından da kartezyanizm ve empirizmi esas alan pozitivist bir felsefî pozisyon içinde yer almasına, konunun sorunlulaştığı kritik nokta olarak dikkat çeker. Belirgin İs- lamî hassasiyetine rağmen modernist tezlerine bu kadar güvenmesini, Fazlur Rahman’ın, modernizmi “felsefî temelleriyle Batı’da yol açtığı zihin ve tavır değişimi” çerçevesinde yeterince sorgulamamış olması- na bağlayan Kotan’a göre o, yeniçağ rasyonalizminin “aşkın öznesi” pozisyonundan konuşmaktadır. (s.209) Onun Batı düşünce tarihini yeterince soruşturmayışının, tarihselciliğinde de kendini gösterdiğini belirten Kotan, tarih tasavvurunda da 19.yüzyıl tarihselci ekol yeri- ne, “Aydınlanmacı Protestan ilahiyatçılarının ve müsteşriklerin dahil olduğu ekolü benimsemiş olduğuna dikkat çeker. Bu çerçevede onun için tarih üstü süper özne olan müslüman aydın, emre âmâde stok malzeme kabilinden bir tasarımın parçası olan İslam Tarihi’nin üstüne çıkarak, 1400 yıllık yanlış anlaşılan Kur’an’ın doğru-nesnel anlamını ortaya koyabilecektir. Ona göre hermenötik yöntemine riayet edildiği taktirde, “Allah’ın niyetinin bilinmesi” açısından Kur’an’ın anlaşılma zorluğu bulunmamaktadır. Gadamer’in dediği gibi yönteminin varsa- yımlarına körükörüne güvenerek “kendine ait olan” tarihselliği unu- tan tarihsel objektivizm, Fazlur Rahman’ın yazılarında kendini göster- mektedir. Allah’ın sözü olan bir vahiy anlayışına yabancı Romantik hermenötiklerin ilkelerini benimseyen Fazlur Rahman, Romantizm- den itibaren geçmişi saygıyla anlamaya çalışan tarihselciliğin aksine, geçmişi kıyasıya eleştirmiştir. (s.218) Kotan, Fazlur Rahman’ın, galibiyet tarihselliğinde müslümanlar tarafından üretilmiş fıkıh, tefsir gibi zihinsel ürünleri, mağlubiyet ta- rihselliği psikolojisi içinde değerlendirmek gibi bir trajik serüven ya- şamak durumunda kaldığı tesbitinde bulunur. Modern aydının krizi, feylesofunkinden daha derindir. (s.223) Mü’minin Kur’an’la ilişkisindeki öznel tecrübesini yok sayan, imanı rasyonel-bilimsel kategori içine dahil edip, metodoloji ile irtibatlan- dırarak sonuç itibariyle Kur’an’ın semantik tahlilini iyi yapamayan insanların iyi mü’min olamayacakları noktasına uzanan modernist projenin bir temsilcisi olarak Fazlur Rahman, içtihad teorisini “gaye düşüncesiyle temellendirir. Onun “gaye” dediği şeyin, klasik İslam iç- tihad faaliyetinde göz ardı edilmediğini, bilakis İslam düşünce faali- Yüklə 3,32 Kb. Dostları ilə paylaş:
|