Issn: 2148-6026. Yakın Doğu Üniversitesi Adına Sahibi Owner on Behalf of Near East University



Yüklə 3,32 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə37/92
tarix17.09.2017
ölçüsü3,32 Kb.
#205
1   ...   33   34   35   36   37   38   39   40   ...   92

82
 
Y
akın
 D
oğu
 Ü
nİversİtesİ
 İ
lahİYat
 F
akÜltesİ
 D
ergİsİ
ve  hizmetçi  olacağını  ifade  eden  mektuplar  yazarlardı.
152
  Kur’ân,  Hz. 
Süleyman’ın Sebe’ melikesine yazmış olduğu “bana başkaldırmayın tes-
limiyet gösterip gelin” muhtevalı mektubuna, “biz güçlü kuvvetli kimse-
leriz, zorlu savaş erbabıyız” şeklinde krallığın ileri gelenlerinin aldıkları 
tavıra, “Krallar bir memlekete girdi mi orayı harap ederler ve halkının 
ileri gelenlerini zelil hale getirirler” tarzında Belkıs’ın verdiği cevaba atıf 
yapmak suretiyle Arap toplumunun bu ahval ve şeraitini resmetmiştir.
153
 
Cahiliye döneminde Şam, Irak, Fars ve Rum beldelerinden gelip de 
Mekke’de kalan tüccarlar, Mekkelilerin kendi can ve mal emniyetlerini 
sağlamaları karşılığında Mekkelilere cizye öderlerdi.
154
 Güney Arabis-
tanda, Arap reislerinin idaresinde Fars ve Romalılar aracılığıyla kuru-
lan tampon devletler de Fars ve Roma devletlerinin koymuş oldukları 
vergileri tanırlardı.
155
 Nitekim Bizans devletinin himayesinde bir Arap 
devleti olan Ducumluların, Yemen’de me’rib seddinin yıkılması üzerine 
Kuzeye göç eden Gassanlılardan, mağlup olmaları üzerine her fertten 
yıllık 1/1, 1/1,5 yahut 2/2 dinar oranlarında değişen baş vergisi ha-
raç (cizye) aldıkları
156
 benzer şekilde Mısır ve Filistin bölgesine hâkim 
olan Amâlika kralı Câlût’un, İsrail oğullarına galip gelip onlardan cizye 
aldığı
157
 tarihî rivayetler arasında yer alır. Aynı şekilde benzeri cizye 
uygulamalarının Gassan, Sebe’
158
 ve Himyerilerde, Gataban
159
 Nabat, 
Roma
160
  ve  Asurlularda,  Pers  ve  Tedmürlülerde,
161
  Habeş
162
  Fars  ve 
Yemenlilerde
163
 ve diğer Arap kabilelerinde de yer aldığını görüyoruz. 
Cizye ve haracın, Farslarda, Romalılarda, Mısır ve Aramilerde de mev-
cut olduğu, Mısırlılarda “câliya”, Aramilerde de “haraga” adını aldığı, 
bunun  Kur’ân’da  ise  “harc/harâc”  şeklinde  Arapçalaştığı  ifade  edil-
mektedir.
164
  Hatta  tarihte  Âdem  oğulları  arasında  bilinen  ve  ilk  ola-
152 Cevad Ali, a.g.e., c. V, s. 84.
153 Neml, 27/23-37.
154 Cevad Ali, a.g.e., c. VII, s. 115; Berrû, Târîhu’l-‘Arab, s. 241; Dellû, Cezîretu’l-Arab, s. 
149.
155 Erkal, Vergi Hukuku, s. 31; Bakkal, a.g.e., s. 206-207.
156 İbn Habîb, el-Muhabber, s. 370-371; Salih Tuğa.g.e., s. 10; Bakkal, a.g.e., s. 207.
157 Taberî, Târîh, c. I, s. 467; Nüveyrî, Nihâyetu’l-Erab, c. XIV, s. 31; İbnu’l-Esîr, el-Kâmil, c. 
I, s. 189.
158 Cevad Ali, a.g.e., c. III, s. 288, 293-294.
159 Cevad Ali, a.g.e., c. IV, s. 170.
160 Cevad Ali, a.g.e., c. V, s. 36.
161 Cevad Ali, a.g.e., c. II, s. 276, 196, 226, 628-631; Corcî Zeydân, Târîhu’l-Arab Kable’l-
İslâm
,  Dâru  Mektebeti’l-Hayât,  Beyrut-Lübnan  ty.,  s.  160;  Asurlularla  ilgili  ele  geçen 
kitabelerde  M.Ö.  VIII.  asırlarda  Asur  krallarının  Sebelilerden  cizye  aldıkları  yer  alır. 
Bkz. Berrû, Târîhu’l-‘Arab, s. 72; Muhammed Beyûmî Mehrân, Dırâsât fî Târîhi’l-Arabi’l-
Kadîm
, Dâru’l-Ma’rifeti’l-Câmiiyye, 2. Bsk., yy. ty., s. 115, 127, 238, 244-245, 433.
162 Cevad Ali, a.g.e., c. VI, s. 142, 162, 181.
163 Cevad Ali, a.g.e., c. VI, s. 213; İslamiyet’ten önce Fars kral ve Kisrâlarının belli sınıftan 
olan insanlardan belli bir oranda cizye aldıkları hususunda ayrıca bkz. Taberî, Târîh, c. 
II, s. 151; İbn Kuteybe, el-Ahbâru’t-Tıvâl, s. 71; İbnu’l-Esîr, el-Kâmil, c. I, s. 413; Mis-
keveyh, Tecârubü’l-Ümem, c. I, s. 187; İbnu’l-Cevzî, el-Muntazam, c. II, s. 135.
164 Mü’minûn, 23/72; Becker, “Cizye”, İA, c. III, s. 200-201.


Cahileye Döneminde Malî Yükümlülükler ve Bunların Kur’ân’daki Yansımaları
 
83
rak alınan cizyenin Nuh’un oğulları arasında gerçekleştiği ve Nuh’un 
Hâm’dan olan oğullarının Kûtata b. Yâfes’in oğullarından cizye aldığı 
ve bunun Âdem oğlu tarihinde bilinen ilk cizye olduğu da kaydedil-
miştir.
165
Cahiliye dönemi savaş teamülleri ve kavramlarından olan cizyenin, 
kendi  çağının  kültüründen  bağımsız  olmayan  Kur’ân’da  terim  anla-
mıyla teşekkül ve tecessüm ettiği görülmektedir. Kur’ân’da, “Kendileri-
ne kitap verilenlerden Allah’a ve ahiret gününe iman etmeyen, Allah’ın 
ve Resûlünün haram kıldığını haram saymayan ve hak din İslam’ı din 
edinmeyen kimselerle, küçülerek (boyun eğerek) kendi elleriyle cizyeyi 
verinceye kadar savaşın.”
166
 ayetiyle gayri müslimlerin ya Müslüman 
olmaları veya cizye ödemeleri gerektiği şeklinde yer almıştır.
Hz.  Peygamber’in  de  içinde  bulunduğu  çağın  savaş  kültürü  ola-
rak  gayri  müslim  kabilelerden  cizye  aldığı,  emirlere  cizye  almalarını 
önerdiği,
167
 Eyle, Ezruh, Cerbâ, Dûmetülcendel ve Necran Hristiyan-
larından, Teymâ ve Maknâ Yahudilerinden, halkı her iki dine mensup 
kısmen de Mecusî olan Bahreyn, Hecer ve Yemenlilerden cizye vergisi-
ni tahsil ettiği,
168
 Yemen Mecusilerine gönderdiği Muaz’a, her akil baliğ 
olandan bir dinar yahut onun tutarı maâfir kumaş almasını emrettiği
169
 
bilinen  bir  durumdur.  Benzer  şekilde  Yemen  ve  Yesrib’den  kovulup 
da  gelip  ticaret  için  Tâif’e  yerleşmiş  olan  Yahudilere  cizye  vergisinin 
konulduğu da tarihî rivayetler arasında yer alıyor.
170
 
165 Süheylî, er-Ravdu’l-Ünf, c. I, s. 51.
166 Tevbe, 9/29.
167 Muhammed  b.  Ömer  Vâkıd  es-Sehmî  el-Eslemî  el-Medenî  Ebû  Abdillâh  el-Vâkidî,  el-
Meğâzî
, (Tah. Marsden Jones), Dâru’l-A’lemî, 3. Bsk., Beyrut 1989, c. II, s. 757; Ahmed b. 
Alî b. Abdilkâdir Ebu’l-Abbâs el-Huseynî el-Ubeydî Takyuddîn el-Makrîzî, İmtâu’l-Esmâ’
(Tah.  Muhammed  Abdulhamîd  en-Nümeysî),  Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye,  1.  Bsk.,  Beyrut 
1999, c. I, s. 338; Bakkal, a.g.e., s. 207.
168 Bkz. Vâkidî, el-Meğâzî, c. III, s. 1030-1031; İbn Hişâm, es-Sîre, c. II, s. 525-526; Ahmed 
b. el-Huseyin b. Alî b. Mûsâ el-Husrevcirdî el-Horâsânî Ebû Bekr el-Beyhakî, Delâilu’n-
Nübüvve
,  Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye,  1.  Bsk.,  Beyrut  1405,  c.  V,  s.  247-251;  Süheylî,  er-
Ravdu’l-Ünf
, c. VII, s. 394-397; el-Makrîzî, İmtâu’l-Esmâ’, c. II, s. 64-67; Ebû Muhammed 
Abdullâh b. Müslim b. Kuteybe ed-Dîneverî, el-Meârif, (Tah. Servet Ukkâşe), el-Hey’etu’l-
Mısriyyetu’l-Âmme,  2.  Bsk.,  Kahire  1992,  s.  570;  İbn  Kesîr,  el-Bidâye,  c.  V,  s.  15-17; 
Ahmed  b.  Yahyâ  b.  Câbir  b.  Dâvûd  el-Belâzurî,  Futûhu’l-Büldân,  Dâru  ve  Mektebeti’l-
Hilâl, Beyrut 1988, s. 44, 67, 75, 78-79; Ebû Bekr Muhammed b. Yahyâ es-Sûlî, Edebu’l-
Kitâb
,  (Tas  ve  Ta’lik.  Muhammed  Behçet  el-Eserî,  Gözden  Geçiren.  Mahmûd  Şükrî  el-
Âlûsî), el-Matbaatu’s-Selefiyye Mısır, el-Mektebetu’l-Arabiyye Bağdâd 1341, s. 214; Ebû 
Ubeyd  Abdullâh  b.  Abdilazîz  b.  Muhammed  el-Bekrî  el-Endülüsî,  Mu’cem  mâ  İsta’cem 
min Esmâi’l-Bilâd ve’l-Mevâdi’
, Âlemu’l-Kütüb, 3. Bsk., Beyrut 1403, c. I, s. 130; Mehmet 
Erkal, “Cizye”, DİA, İstanbul 1993, c. VIII, s. 42. 
169 Belâzurî, Futûhu’l-Büldân, s. 78-79; İbn Kesîr, el-Bidâye, c. V, s. 101; Ebû Muhammed 
el-Hüseyin  b.  Mesûd  el-Beğavî,  Meâlimu’t-Tenzîl,  (Tah.  Abdurrezzâk  el-Mehdî),  Dâru 
İhyâi’t-Türâsi’l-Arabiyyi, 1. Bsk., Beyrut 1420, c. II, s. 337; Kurtubî, Ahkâmu’l-Kur’ân, c. 
VIII, s. 111-112.
170 Belâzurî,  Futûhu’l-Büldân,  s.  63-64;  Cevad  Ali,  a.g.e.,  c.  XII,  s.  106;  Efğânî,  Esvâku’l-
Arab
, s. 61.


Yüklə 3,32 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   33   34   35   36   37   38   39   40   ...   92




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə