İDEAL ƏR
(Dördpərdəli komediya)
İstedadlı, həssas, alicənab və xeyirxah dostum Frank Harrisə xırda bir ithaf
İŞTİRAKÇILAR:
Qraf Kaverşem – Qarter
ordenli kavaler
Vikont lord Qorinq – onun oğlu
Ser Robert Çiltern – baron, xarici işlər nazirinin müşaviri
Vikont de Nanjak – Londonda fransız səfirliyinin attaşesi
Mister Monford
Meyson – ser Robert Çilternin eşikağası
Fipps – lord Qorinqin eşikağası
Ceyms, Harold – nökərlər
Ledi Çiltern
Ledi Markbi
Qrafinya Bezildon
Missis Marçmont
Miss Meybl Çiltern – ser Robert Çilternin bacısı
Missis ÇİVLİ
Birinci pərdə. Ser Robert Çilternin Qrosvenor meydanındakı evi. Səkkizguşəli zal
İkinci pərdə. Ser Robert Çilternin qonaq otağı
Üçüncü pərdə. Lord Qorinqin Kurzon stritdəki evinin kitabxanası
Dördüncü pərdə. İkinci pərdədəki şərait
Hadisələr bizim günlərdə Londonda cərəyan edir.
Pyesin bütün hadisələri 24 saat ərzində baş verir.
BİRİNCİ PƏRDƏ
Ser Robert Çilternin Qrosvenor meydanındakı evi. Səkkizguşəli zal. Otaq
işıqlıdır, qonaqlarla doludur. Yuxarıda pilləkəndə ledi Çiltern durub. İyirmi yeddi
yaşı olar. Gözəldir, klassik gözəlliyi olan bir qadın tipi. O, yuxarı qalxan
qonaqları salamlayır. Tavandan pilləkənin üstüylə şamdanlı çilçıraq sallanır.
Pilləkənin divarından XVIII əsr iri fransız xalçası asılıb; üstündə Buşernin
“Məhəbbətin təntənəsi” təsvirləri var. Sağ tərəfdəki qapıdan zəif musiqi səsi gəlir,
simli kvartet səsidir. Sol tərəfdəki qapılar o biri otaqlara açılır. Missis Marçmont
və ledi Bezildon XVI Lüdovik üslublu divanda yan-yana oturublar. Hər ikisi çox
qəşəngdir, incə və zərif görünür. İncə cazibədarlıq onların maneralarına bir qədər
də füsunkarlıq gətirir. Vatto bu vəziyyətdə onların portretlərini məmnuniyyətlə
çəkərdi.
MİSSİS MARÇMONT. Marqaret, bü gün Hartloksa gedəcəksiniz?
LEDİ BAZİLDON. Yəqin ki! Bəs siz?
MİSSİS MARÇMONT. Mən də gedəcəyəm. Onlar darıxdırıcı ziyafətlər verirlər,
eləmi?
LEDİ BAZİLDON. Daha deməyin, dəhşətdir! Özüm də məəttəl qalıram ki, mən
ora niyə gedirəm. Heç anlaya bilmirəm: ümumiyyətlə, axı mən belə yerlərə nə
üçün gedirəm?
MİSSİS MARÇMONT. Məsələn, mən bura gəlirəm ki, maraqlı və faydalı bir şey
öyrənim.
LEDİ BAZİLDON. Ah! Mənim öyrənməkdən zəhləm gedir!
MİSSİS MARÇMONT. Elə mənim də. Həm də axı belə yerlər adamı işgüzar
dairələrlə bir səviyyədə qoyur, elə deyil? Lakin əziz Gertruda Çiltern həmişə deyir
ki, guya, mənim gərək həyatda ciddi məqsədim olsun. Bura da onu tapmaq
ümidiylə gəldim.
LEDİ BAZİLDON (qonaqlara dəstəli gözlüyü ilə baxır). Axı mən burada həyatın
ciddi məqsədi ola biləcək elə bir adam görmürəm. Bax, o cənab var e, məni stola
dəvət edən, elə bütün günü mənə öz arvadından danışdı.
MİSSİS MARÇMONT. Nə bayağı adammış!
LEDİ BAZİLDON. Çox bayağı və duzsuz! Bəs sənin kavalerin nə danışırdı?
MİSSİS MARÇMONT. Mənim haqqımda danışırdı.
LEDİ BAZİLDON (süzgün-süzgün). Maraqlıydı sizə?
MİSSİS MARÇMONT (başını bulayaraq). Bir damcı belə maraqlı deyildi.
LEDİ BAZİLDON. Ah, əzizim Marqaret, biz sizinlə necə də əzabkeşik!
MİSSİS MARÇMONT (durur). Bu, bizə necə də yaraşır, Oliviya!
Hər ikisi durub musiqi çalınan zala tərəf gedir. Cavan attaşe, öz qalstukları və
ingilispərəstliyi ilə tanınan vikont de Nanjak yaxınlaşır, yüngülvari təzim edir və
söhbətə qoşulur.
MEYSON (pilləkənin yuxarısından təzə qonaqların gəldiyini elan edir). Mister və
ledi Ceyn Barford. Lord Kaverşam.
Lord Kaverşam, görünür, yaşlı bir centlmendir, təxminən, yetmiş yaşı var; qırmızı
lent və Qarter ordeni taxıb, lap köhnə liberalların bir tipidir, Lorensin
rəsmlərindəki adamlara bənzəyir.
LORD KAVERŞAM. Axşamınız xeyir, ledi Çiltern! Mənim avara oğlum hələ
gəlməyib?
LEDİ ÇİLTERN (gülür). Yox, lord Qorinq hələ gəlib çıxmayıb, deyəsən!
MEYBL ÇİLTERN (lord Kaverşama yaxınlaşır). Nə üçün siz lord Qorinqə avara
deyirsiniz?
Meybl Çiltern alma ağacının çiçəkləri kimi ağ-çəhrayı rəngdə olan ingilis qadın
gözəlliyinin
mükəmməl nümunəsidir; ondan təzə-tər yaz güllərinin ətri gəlir.
Saçlarından zər tökülür, elə bil, günəşin şüalarıdır, bərq vurur; xırda ağzında
dodaqları azca aralıdır, uşaq kimi, elə bil, nəsə gözləyir. O, gəncliyinin və
bakirəliyinin son dərəcə cazibədar amansızlıq, heyranedici ərköyünlük çağındadır.
Sağlamdüşüncəli adamlar üçün o heç bir incəsənət əsərini xatırlatmır; lakin o,
həqiqətən, Tanaqra heykəlciyinə bənzəyir: belə bir kompliment, yəqin ki, bu
xanımın heç xoşuna gəlməzdi.
LORD KAVERŞAM. Çünki o, avara həyat tərzi keçirir.
MEYBL ÇİLTERN. Bunu necə dilinizə gətirirsiniz? Hər
səhər saat onda mən
görürəm ki, o, Haydparkda at sürür, həftədə üç dəfə operaya gedir, gündə, heç
olmasa, yeddi dəfə paltarını dəyişir, demək olar ki, hər axşam ziyafətlərə gedir…
Bunun harası avara həyat oldu?
LORD KAVERŞAM (qadına baxır, gözlərində minnətdar bir təbəssüm var). Siz,
doğrudan da, füsunkar gənc ledisiniz!
MEYBL ÇİLTERN. Oh, lord Kaverşam, siz necə də mərhəmətli və
nəzakətlisiniz! Xahiş edirəm bizə tez-tez gəlin. Bilirsiniz ki, biz hər çərşənbə evdə
oluruq. Oh, orden sizə necə də yaraşır!
LORD KAVERŞAM. Mən heç yerə getmirəm! Düzü, London cəmiyyətindən
bezmişəm. Əgər məni öz şəxsi dərzimə təqdim etsələr, etiraz etmərəm; çünki o,
həmişə bilir kimə səs vermək lazımdır. Amma heç vaxt arvadımın şlyapasını tikən
dərzisinin stolunda oturmaram. Çünki ledi Kaverşamın bütün şlyapaları çox pis
gündədir.
MEYBL ÇİLTERN. Ah, belə deməyin, lord Kaverşam! London cəmiyyətinə nə
olub axı, mən onu sevirəm! Düşünürəm ki, son zamanlar o, yaxşılığa doğru xeyli
dəyişib. Məncə, indi bizim cəmiyyət gözəl sarsaqlardan və parlaq lunatiklərdən
ibarətdir. Elə cəmiyyət bunlardan ibarət olmalıdır da!