65.Türkiye Jeoloji Kurultayı
2-6 Nisan/April 2012
65
th
Geological Congress of Turkey
462
İZMİR-ANKARA-ERZİNCAN OKYANUSU İÇİNDE JURA
SÜRECİNDE OKYANUSAL KABUK OLUŞUMU VE BAŞKALAŞIM
OLAYLARI: ELDİVAN (ÇANKIRI) BÖLGESİNDEN BİR ÖRNEK
Ömer Faruk Çelik
1
, Massimo Chiaradia
2
,
Andrea Marzoli
3
, Zeki Billor
4
, Robert Marschik
5
1
Kocaeli Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Jeoloji Mühendisliği Bölümü, 41380 Kocaeli
2
University of Geneva, Section des Sciences de la Terre, CH-1205 Geneva, Switzerland.
3
Dipartimento di Geoscienze, Università di Padova, 35100-Padova, Italy
4
University of Auburn, Department of Geology and
Geography 117 Petrie Hall, Auburn, Alabama, USA
5
Department of Earth and Enviromental Sciences, Ludwig-Maximilians Universität,
80333 Munich, Germany
(celikfrk@gmail.com)
ÖZ
İzmir-Ankara-Erzincan Kenet Zonu içinde yer alan Eldivan ve çevresi, ofiyolit ve ofiyolitik
melanj birimlerinin yüzlek verdiği alanlardandır. Ofiyolitik melanj genel olarak serpantinit,
serpantinize peridotitler, gabroik kayaçlar, volkanitler, çamurtaşları, radyolaryalı çörtler, ve
metamorfitlerden meydana gelir. Melanj içinde yer alan metamorfitler, amfibolitik kayaçlar
ile meta-sedimanter ve meta-volkanik kayaçlardan meydana gelir. Melanj içerisinde bir
dilim olarak yer alan Eldivan ofiyoliti başlıca peridotitler (ör. harzburjit, dünit), piroksenitler,
izotropik gabrolar, kümülat gabrolar, gabro-pegmatitler ve dolerit daykları ile temsil edilir.
Eldivan ofiyolitine ait gabroik kayaçlar arazide bantlı ve masif görünümlü olup ince kesit
görünümlerinde taneli, ofitik ve kümülat dokuları gösterirler. Plajiyoklaz ± olivin ± piroksen
± amfibol ± sfen ± opak mineral gabroik kayaçların mineral topluluğunu oluşturur. Epidot,
klorit, kuvars ve prehnit mineralleri çatlaklarda ve kayacın bünyesinde ikincil mineraller
olarak gözlemlenmiştir. Mineral kimyası çalışmalarına göre gabro ve dolerit dayklarının
amfibolleri kalsik amfiboller olup magnezyumlu-hornblend, aktinolitik-hornblend ve aktinolit
ile temsil edilirler. Klino-piroksenler diopsit ve ojit bileşimlidirler (Wo
26.2–48.5
En
43.8–58.9
Fs
7.0–
13.6
). Dolerit ve izotropik gabroların plajiyoklazları oligoklaz, andezin ve labrador bileşimleri
gösterirken, kümülat gabroların plajiyoklazları daha kalsik bileşimlidirler. Kümülat gabrolara
ait olivinlerin forsterit (Fo) içerikleri 79.0 ile 80.3 arasındadır.
Gabroların amfibollerinden
40
Ar/
39
Ar ölçümleri ile Geç Jura (~150 My) oluşum yaşları
elde edilmiştir. Tüm kaya ana, iz ve nadir toprak elementleri analizleri, Eldivan ofiyolitine
ait gabroik kayaçlar ile dolerit dayklarının toleyitik özellikte olduğunu ve yitim ile ilgili
ortam koşulları içerisinde oluştuğunu göstermektedir. Ofiyolitik melanj içersinde yer alan
ofiyolitlerle ilgili amfibolitik kayaçların başkalaşım yaşı Orta Jura olarak tespit edilmiştir.
Bu kayaçlar jeokimyasal olarak okyanus adası bazaltları (OIB), okyanus ortası sırtı bazaltları
benzeri (MORB-like) ve ada yayı toleyitleri gibi farklı manto kaynaklarından türemişlerdir.
Dolayısıyla Orta Jura’da gerçekleşen yitim süreci ofiyolitlerle ilgili amfibolitik kayaçları
oluşturmuş ve devam eden süreçlerde yitim zonu üzerinde Geç Jura yaşlı Eldivan ofiyoliti
meydana gelmiştir.
Anahtar Kelimeler:
40
Ar/
39
Ar yöntemi, başkalaşım, jeokimya, melanj, ofiyolit