Jakobo Biffi

Ĉapitro 13

La gastejo de la "Kankro Ruĝa".

Aŭ

LA REVIVIĜO DE LA KONSCIENCO ESTINGITA

La vespermanĝo ĉe la gastejo de la Ruĝa Kankro, kiu be­daŭ­rinde kostis al li unu el liaj tre ŝatindaj zekinoj, neniel ĝojigas la mizerin­dan marioneton. La nesingarda promeso, ferminta lian konversacion kun la Vulpo kaj Kato, pezigas lian koron. Dum li intuicias, ke mem estas perdiĝanta unu pluan fojon, la naŭzosento, kiu tamen lin ne persvadas reĝustiĝi kaj returnen iri, lin turmentas kaj amarigas la mal­multan nutraĵon. Li petis kvaronon da nukso kaj krusteton da pano, kaj lasis ĉion sur la telero.

Leviĝinte de ĉe la tablo, li enlitiĝis.

Noktomeze, Pinokjo pretas sin damaĝi alirante tra senfunda mal­lumo la Kampon de la Mirakloj. Ĉio lin naŭzas kaj teruras; tamen, li pluiras al sia farota celitaĵo, eĉ se antaŭsentante pri siaj malpieco kaj samtempa sensenceco, same kiel kutime okazas. Li sin perceptas pre­skaŭ ligita kaj envolvita de nesuperebla destino, kaj, eĉ en kreskanta hororo sur hirta kaj obskura vojo, li rezignas fortiĝi por abstini kaj ŝanĝiĝi. Antaŭ la bono kaj malbono oni, iafoje, havas impreson esti for­­doninta la tutan koron, tiel ke la liberodecido ŝajnas esti elspez­iĝinta tute en unu sola fojo. Akute ĉirilate iuj parolis pri "fundamenta opcio". Oni povas akordiĝi pri la taŭgeco de ĉi tiu koncepto, kondiĉe, ke ĝi estu neabsolute uzita kaj ne kompromitu la kapablon revoki la antaŭajn elektojn, kiun bonŝance oni konservas kun diversa facileco ĝis la fino de la tera ekzisto. Alivorte, la fundamenta opcio aprobiĝu ja, kondiĉe, ke ĝi ne tro fundamentiĝu.
Pinokjo devas alfronti sian duan nokton perdiĝinta stratulo, la du­an nokton senigita je la patra ĉeesto.

La noktoj de lia perdiĝo inter si malsamas. Certe el obskureco di­­sfluas ĉiam obskureco; sed tiu ĉi nokto - silenta, nesulkata de ful­moj, ne­fendata de vento - teruras eĉ pli ol tiu de la ŝtormo. Ĉiuj kreaĵoj ŝaj­­nas deteni spiron antaŭ tia obstina marŝanto sur la misa vojo. La universo atendas grandan trompon aŭ grandan krimon. La percepto pri memperdiĝado - kaj tial pri la totala senia malpleno - plipikas en la plumba silento, apenaŭ trafluata de ekflustroj aŭgurantaj nekona­tajn subitajn danĝerojn: Ĉirkaŭe tra kamparo oni ne aŭdis susur­brui eĉ folion. Nur kelkaj noktaj birdaĉoj... venis svingi la flugilojn sur la nazo de Pinokjo.

Forestas atingebla rimedo, oni opinius. Sed ĝis kiam oni restas voj­­iranto - eĉ en la sulko de la malbono - tia malĉeesto neniam su­fo­kas ĝismorte kaj nerevokeble, ankaŭ se ĝi aspektas tia: la metafizika va­kuo estas pli supozo, per kiu la pekulo nekonscie sin punus, ol reale­co. Ĝis kiam la definitiva nokto kaj la eterna paralizo ĉion estingos, "Mia Patro ĝis nun laboras, kaj mi laboras (Jo 5,17)". Bonŝance en tra tia aktivado pulsas ankaŭ la stelo de ĉiu transa es­pero.
En mallumo, ŝajne nepenetrebla, oscilas iu lumeto, kvankam pala kaj nehela kiel kandeleto por nokto el lampo el travidebla porcelano; sed tio sufiĉas, por ke la nigra superpremado rompiĝu. Ankaŭ se su­su­ras nur voĉeto mallaŭteta, kiu ŝajnas venanta de la alia mondo, ĝi kapablas fendeti la hororan silenton kie, pro la morto de Dio, ĉiuj estaĵoj aspektas esti mortintaj kune kun li: Mi estas la ombro de la Grilo-Parolanta.

Ne facilas estingi la konsciencon kaj ĝin silentigi per unufoja sufoko. Pli bone, tio tre facilas ĉar oni jam vidis, ke la Griloj Paro­lantoj estas kreaĵoj je ŝanceliĝema sano kaj febla vivo, kaj oni povas ilin mortigi ankaŭ per unusola arte aranĝita bato. Sed ili posedas nesuspekteblajn reviviĝojn, eĉ se en kondiĉoj de spektra duonapere­mo, en la plej neantaŭviditaj momentoj.

La Grila interveno ne atingas tamen rezultojn konsiderindajn: ol ĉio, kio povus endubigi la jam faritajn fundamentajn elektojn kaj a­gigi ankoraŭ la tedan kaj penan praktikadon de la libero, Pi­nokjo pre­feras la malsanigan trankvilecon de la senpripensa ka­pi­tulacio. En la konfuza logiko de pekulo elstaras pli la ripo­ziga kaj plena obskuro malebliganta ĉiun pluan dubon ol la eta lumo sub­voĉe resugestanta la penegan serĉadon pri iu vojo nova kaj celinflua.

La Grilo vicigas longajn serion de argumentoj por deteni Pinokjon de la obstino en la malklera entrepreno. La konscienco - kiu aspektas foje simpla interna krio, senmotiva naŭzo, repuŝo sen komprenebleco - tamen ĉiam sorbiĝas el racieco kaj, per siaj imperativoj, kiuj ŝajnas blindaj kaj pretendemaj, entenas briligojn de vero. En la vero eĉ ek­estas ĝia forto, des pli ke la komencanto aŭskulti la konscienco-voĉon kaj ekzameni la ties rezonadojn finfine kapitulacias kaj estigas ĝin sia gvidanto.

La nuntempa kulturo, kiu iom post iom anstataŭigas la konce­pton de "konsciencoriproĉo aŭ rimorso", kredeble por subkom­pre­nigi la ties nepruvitan blindecon kaj senkritikecon, per tiu de “komplekso pri sinkulpiĝo”, elplenumas evidentan falsaĵon kaj premisas kuriozan trom­pon, en kiu homo ludas la rolon de pro­tagonisto kaj samtempe de viktimo.
Frenezas la rezolucio favora al la malbono, kaj precize pro tio ofte ĝi vestiĝas je senŝanĝebleco. Mi volas iri antaŭen: jen la unusona kaj o­b­sedanta reago de Pinokjo fronte al la multaj dedu­ktoj de la Grilo. Li, kaprica, kaj eĉ interne senkonsista, simiumas la firmecon de de­ci­de­ma homo, kaj male li montriĝas nur malsprita kaj obstina. Al ĉiu re­­zonado li kontraŭmetas nur la agan volon, kiu rifuzas sin lasi prilu­mi.

La kutimaj historioj: sentencas la lasta vorto de Pinokjo kaj de ĉiu el ni, kiun li simbolas. Al ni neniom interesas scipovi ĉu konce­pto strukturiĝas el vero aŭ falso, ĉu ĝi marŝas sur justo aŭ maljusto: su­fiĉas, ke ĝin onidiras, kaj subite ĝi akiras aŭ perdas valoron. Elstarus jam komenca saĝo por la homaro el la kutimo kritike pririgardi la kutimajn historiojn kaj ties vivinstruojn.

La finalo melankolias. Ĉar al neniu, finfine, oni povas malper­mesi stultuliĝo, la Grilo-Parolanta respektas niajn originalajn rajtojn: estin­g­iĝis subite, kiel estingiĝas lamplumo surblovata, kaj la strato restis pli malluma ol antaŭe.