Жана тарийх1 Times doc



Yüklə 0,87 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə14/35
tarix24.12.2017
ölçüsü0,87 Mb.
#17349
1   ...   10   11   12   13   14   15   16   17   ...   35

 

29 


Revolyutsiyanin  dauam  etiui  xem  uris  dauaminda.  Koloniyalardin  siyasii 

birlespeleri.millii memleketshilik. 

Koloniyalardin  gerezsizlik  aliui  ulken  jetiskenlik  edi.  Kongresstin  isi  menen  uris 

deurinde  plantatorlar  xem  iri  burjuaziya  shugillangan,  olar  xaliktin  revolyutsiyalik 

koterilislerin  sheklegen.  1777-jili  konfiskatsiyalandi  xem  olar  jerlerinin  kopshiligi 

memleketlik karizdi toleuge jumsalgan xem alip satarlar kolina tusken. Agrar mesele 

demokratiyalik  sheshim  tappadi.  1775-whjj  berlik  shtatlarda  konstitutsiyalar  kabil 

etildi.  Xalk  massasi  siyasiy  xukuklarga  erispedi.  Rassalik  shetletiu,  negr  kulliklari 

dauam  etti.  Indeetsler  batiska  surip  taslandi.  1778-j  uris  deurinde,  batiska  Ogayo 

rayoninda Klark otryadi  irokezlar menen urisiu ushin jiberildi. AKShtin memleketlik 

birlik  algan  meselesi  de  sheshimin  tappadi.  1777-j  shtatlar  arasinda  aukam  duzilip, 

1781-j  Kongress  (Konfederatsiya  nizamin)  AKShtin  1-shi  konstitutsiyasin  duzdi 

birak oraylaskar xukumetti duze almadi. 



Angliyaga karsi klasslik urisein kusheyui . 1786-1787jj Sheys kozgalani. 

Gerezsizlik ushin uris jenisi AKSh xalki terepinen emelge asirildi. Gamil`ton xem 

Medison  konstitutsiyalik  monarxiyani  duziudi  keler  edi.  Vashington  xem  baska 

iskerler,  monarxiya  duzilse  xalk  koteriledi  dep  oylagan.  Plantatorlar  xem  burjuaziya 

revolyutsiyalik  armiyadan  kutiliudi  oylagan  xem  1783j  armiyanin  kobisi  tarkalip 

ketken. Kagazli akshanin kop mugdarda shigiui inflyatsiyaga alip keldi. 

Kreditorlar  kagazli  akshalardi  karizlari  ushin  almagan.  Uris  kop  jogaltiularga  alip 

keldi. Saliklar kobeydi, fermerler otirdi turmeler karizdarlarga toldi. N`yu-Gempshir, 

Vermonet xem Rod-Aylendte fermerler naraziligi boldi. 

Massachutesde  1786j  fermer  Daniel`  Sheys    basshiliginda  ulken  koterilis 

bolip,turmedegilerdi azat etip olardin karizlarinan keshiudi talap etken.  

 Min`lag`an  fermerler  ko`terilip  iri  jer  iyeleushiler  ha`m  kapitalistler  ko`terilisti 

bastiriu  ushin  ila`jlar  ko`rdi.  1787  j.  fevral`da  Sheys  otryadi  qorshap  alinip  basqada 

13  qatnasiushilar  menen  o`lim  jazasina  ketiu  kerek  edi,  lekin  Sheystin`  ati  halqta 

belgili bolg`anliqtan  tyur`mada otiriui  menen sheklendi. 1787  j. Bill`  nizami  1791  j. 

Sheystin`  ko`terilisinin`  bastiriuina  qaramay  plantatorlar  qorqip  qalip  vlasti 

oraylastiriug`a  kiristi.  Burjuaziyag`a  kushli  xukimet  kerek  edi.  1785  j.  Batis  jerleri 

ma`mleket  menshigine  o`tip  13  shtattin`  ha`r  biri  o`zinin`  sauda  nizami  ha`m 

qag`iydalarina  iye  bolg`an.  Ma`mlekette  har  turli  aqsha  birlikleri  aylanista  bolg`an. 

Burjuaziyanin`  Batistag`i  indeetsler  jerlerin  basip  aliu  ushin  oraylasqan  vlast  kerek 

edi. 1787 j. mayda Filadel`fiyada Konstitutsialiq konvent «Konfideratsiya» stat`yasin 

ko`rip  shiqti.  1781j.  jan`a  Konstitutsiya  islep  shig`iu  planlastirilg`an.  1787  j. 

Konstitutsiya soyuzliq  federal  ma`mleket duzdi. Nizamli  vlast  Kongresske tapsirildi. 

Bul  Konstitutsiya  demokratiyaliq  emes  edi.  Ol  qul  iyeleushiler  ham  burjuaziya 

ma`pin  oylag`an.  Konstitutsiyanin`  antidemokratiyaliq  ta`repi  halq  narazilig`in 

keltirip  shig`ardi.  Federalistler  basshisi  Gamil`ton  ham  Medison  Vashington 

qollag`an.  Antifederalistler  Tomas  Djeferson  Konstitutsiyaga  o`zgertiuler  kirgiziuin 

talap  etken.  Shtatlarda  xareketler  baslandi.  1789  j.  Kongress  saylanip  birinshi 

prezidenti Dj. Vashington bolip ol Konstitutsiya 10 o`zgeris kirgizip xam bul jag`day 

AKSh tariyxinda Bill` nizami degen at qaldirdi.  




 

30 


Arqa  Amerika  koloniyalari  ham  AKSh  payda  boliyinin`,  azatliq  uristin` 

tariyhiy axmiyeti. 

Uris  kapitalizimnin`  ozinshe  rauajlaniuin  toktatti.  Vlast  plantatorlarga  ham 

Arkadag`i  burjuaziyag`a  o`tti.  Dvoryanliq  titullar  biykarlandi,  iri  latifundiyalar 

konfiskatsiyalandi.  1787  j.  Konstitutsiya  qabil  etilgennen  son`  ham  koloniyalar 

jen`isinen  keyin  burjuaziyalik  tiykar  menen  ozinde  kulshilikti  saklagan  AKSh  iri 

respublikasi  payda  boldi.  Bul  uris  Amerika  xalkinin  karakshi  anglichanlarga  karsi 

urisi  bolip  bul  uris  1783  j.  Burjuaziyalik  uris  edi.  Oni  xareketke  keltiriushi  kushleri 

xalk  massasi:  fermerler,  onermentler  xam  baskalar.  Revolyutsiya  burjuaziya-

demokratiyalik emes, al burjuaziyalik edi. 

Klasslik shekleniuge karamay garezlik ushin uris revolyutsiyalik gures dauaminda 

belgili  uakiya  bolip  tariyxta  kalip  xalk  aralik  axmiyetke  iye  boldi.  Amerika 

agartiushilari  (XVIII  asir)  Arka  Amerika  revolyutsiyasinin  askeri  XVII  asirdegi 

Angliya burjuaziyalik revolyutsiyasinin ideyalari ta`siri astinda Amerika koloniyalari 

ushin  uris  xam  alga  koygan  ideyalar,  Evropa  burjuaziya  revolyutsiyasinin 

tayarlaniuina  tasir  etti.  Bul  urista  frantsuz  ofitserleri  misali  Markiz  Lafayet, 

Pol`shalik  patriot  Kostyushko,  Angliya  revolyutsioneri  Pen  sotsialist  utopist  Sen 

Simon  xam  baskalar  katnasti.  Rus  jaziushilari  Radishev,  Novikov,  Arka  Amerika 

xalkinin  demokratiyalik  ilgerileuin  jaksi  baxaladi,  birak  kulshilik  xam  AKSh  iri 

kapitalin kritikaladi. Radishev  indeetslerdin kirip taslaularin kulshilik  xam  baylardin 

jarlilarga kilgan zulimlarga kritikalik baxa berdi. 

 

Tayanish so`zler: 

Virginiya,  «erkinlik  ulari»,  Loyalistler,  Dj.Vashington,  Tomas  Djeferson,  Patrik 

Genri, N`yu-Gempshir, Vermonet, Daniel` Sheys, Konstitutsiya. 

Paydalaniwg`a usinilatug`in a`debiyat 

1.

 



Istoriya SShA v 4-x tomax Nauka 1987 g.  

2.

 



Diplomaticheskiy slovar` v 3 tomax. Moskva 1986 g.  

3.

 



Vsemirnaya istoriya 5. 6. 7. chasti Moskva. Izd. Nauka.  

4.

 



Istoriya diplomatii v pyati tomax. Moskva 1959-1979 godi.  

5.

 



Novaya istoriya stran Evropi i Ameriki. Perviy period A. V. ADO.  Moskva 

1986 g.  

6.

 

Jahan tarixi. S.I.Gavrilyan, A.T.Xalliev. Toshkent, 2002. 




Yüklə 0,87 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   10   11   12   13   14   15   16   17   ...   35




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə