Journal of selcuk communication

Selçuk İletişim, 7, 3, 2012 
 
156
journalists report news about conflict and how much they abide to the peace journalism approach. 
In  the  theoretical  part  of  this  study;  ethnic  structure  of  Mersin,  ethnic  groups  in  society,  peace 
journalism and quantitative structure of Mersin’s local press and news discourse are discussed. In 
the applied part of this study news of events in Mersin between 18-24 May 2011 in local press are 
analysed  with  “discourse  analysis”  technique.  12  days  of  newspapers,  published  in  Mersin, 
constitutes the sample of this study. News about ethnic dimensional conflicts wich are published in 
newspapers  that  constitute  the  sample  of  this  study,  are  examined  in  terms  of  peace  journalism 
with Teun van Dijk’s discourse analysis technique. 
Keywords: Peace journalism, discourse analysis, local press, ethnic-conflicts 
GİRİŞ 
Medya  kuruluşlarının,  toplumumuzda  kültürel 
çeşitlilik olarak nitelendirilen, ırk, etnik köken, 
dini inanç  gibi  farklılıklara  sahip gruplara  iliş-
kin  haberlerinde  özellikle  toplumsal  barışa 
katkı  sağlamak  birincil  hedefi  olmalıdır.  Oysa 
medya  ile  ilgili  yapılan  birçok  bilimsel  çalış-
mada farklı toplumsal grupların medyada sorun 
odaklı temsil edildiğini ortaya koymaktadır.  
Toplumdaki  çoğunluk  grubu  üyelerinin  doğru-
dan çok az bilgi sahibi olduğu sosyal gruplar ve 
olaylar hakkında, medya  elitleri,  kamusal  bilgi 
ve  açık  veya  gizli  kanılar  yaymakla  kalmaz, 
daha da önemlisi etnik olayların yorumlanması 
konusunda, azınlık gruplarına ilişkin önyargıla-
ra  ve  ayrımcılığa  meşruluk  da  sağlayabilecek 
ideolojik bir çerçeve sunmaktadırlar (Köker ve 
Doğanay  2010:  4).  Mevcut  durumun  aksine, 
çatışma  haberlerinin,  barış  odaklı  gazetecilik 
ilkeleri  dahilinde  kamuoyuna  sunulması,  top-
lumsal sorumluluk işlevinin yerine getirilmesi-
ni sağlayacaktır. 
Farklı etnik grupların bir arada yaşadığı Türki-
ye genelini en iyi şekilde temsil eden ve tarih-
sel  süreç  içinde  değişik nedenlere  bağlı  olarak 
göç  alan,  halen  de  göç  almaya  devam  eden 
önemli  illerimizden  birisi  de  Mersin’dir.  Mer-
sin  ili’nde  temelini  etnik  çatışmaların  oluştur-
duğu  olayların  son  zamanlarda  yoğunlukla 
yaşandığı  ve  haber  söylemlerine  yansıdığı 
gözlemlenmektedir.  Bu  bağlamda,  21  Mayıs 
2011  tarihinde  Mersin  ili  Çilek  Mahallesi’nde 
Kürt  kökenli  vatandaşlarla,  Cono  aşiretine 
mensup  vatandaşlar  arasındaki  etnik  temele 
dayalı  ve  sonuçları  bakımından  da  dikkate 
değer olan çatışmanın barış gazeteciliği ilkeleri 
doğrultusunda yerel basın tarafından kamuoyu-
nu niceliksel/niteliksel  olarak nasıl  bilgilendir-
diği/yönlendirdiğini  ortaya  koymak  çalışmanın 
sorunsalını oluşturmaktadır. 
Çalışmanın  kuramsal  bölümünde  toplumsal 
yaşamda  etnik  gruplar,  Mersin  ili  etnik  yapısı 
ve  barış  gazeteciliği  konuları  ele  alınmıştır. 
Uygulama  bölümünde  ise  farklı  okur  kitleleri, 
sermaye  yapıları, tirajları  olan, resmi ilan alan 
ve  düzenli  olarak  yayınlanan  Mersin  ilindeki 
12 günlük gazete çalışmanın örneklemini oluş-
turmaktadır.  Bu  çalışmada;  örneklemi  oluştu-
ran  gazetelerde  yayınlanan  söz  konusu  etnik 
boyutlu  çatışma  ile  ilgili  haberler,  Teun  van 
Dijk’ın  söylem  analizi  tekniğiyle  değerlendi-
rilmiştir.  
1. TOPLUMSAL YAŞAMDA ETNİK 
GRUPLAR  
Etnik, kökeni ortaçağlara dayanan ve günümü-
ze  dek  yaygın  olarak  kullanılan  bir  terim  ol-
makla birlikte Klasik Yunanca’da Hristiyan ve 
Yahudi  olmayan  kişi  anlamına  gelen  “ethnos” 
sözcüğünden  türemiştir  (Hutchinson  ve  Smith 
1996: 4). Günümüzde genel olarak benimsedik-
leri  soy  (köken),  dil,  din  ve  sahip  oldukları 
kültür  itibariyle  diğer  gruplardan  farklı  olan 
gruplar  etnik  olarak  nitelenir.  Etnik  kimlik; 
temelde,  başta  dil  ve  dini  inanç  olmak  üzere, 
töre,  gelenek  ve  benzeri  öğelerin  belirlediği 
kültürel bir olgudur  (Önder 2007: 1). 
Etniklik kavramı son derece esnek ve girift bir 
oluşumdur. Ancak etniklik kavramı veya olgu-
su  tek  bir  unsurla  belirlenemez.  Bu  nedenle, 
modern  sosyoloji  açısından  etniklik  anlayışı, 
yeni ve deneyime dayalı görüşleri taşımaktadır. 
Zanden, etnikliği tanımlarken taşıdıkları kültü-
rel  farklılıklara  dikkat  çekmiştir:  “Dünyanın 
birçok kısmında insanlar deri rengi, saç doku-
su,  çeşitli yüz  şekilleri,  kafa  biçimleri  gibi  ırki 
özellikleriyle  farklılıklar  gösterirler.  Bu  tür 
doğuştan gelen özellikleri biz soy olarak belir-
liyoruz.  Buna  karşılık  dil,  din,  iktisadi  düzen-
lemeler,  hükümet,  beslenme  alışkanlıkları, 
elbise  şekilleri  ve  aile  kalıplarıyla  dünya  üze-

---

Yerel Basında Etnik Çatışma Söylemi: Mersin İli Örneği (155-172) 
 
157 
rindeki  insanlar  kültürel  ayrılıklar  sergilerler. 
Kültürel uygulamadaki bu farklılıklardan dola-
yı  bu  insanlara  etnik  gruplar  diyoruz”  (akta-
ran: Türkdoğan 2006: 1). Benzer şekilde Erkal 
da (2005: 134) etnikliği farklı kültürel değerler 
ve yaşam tarzları ekseninde açıklamıştır. Etnik-
lik  biyolojik  olmaktan  çok;  kültürel  değerlere 
göre  bütünden  veya  hâkim  gruptan  birçok 
alanda  yaşama  tarzı  farklılığını  ifade  eder. 
Etniklik,  ırki  değil;  kültüreldir.  Etniklik  kültü-
rel  olduğuna  göre;  kültürün  bütün  unsurlarını 
kapsar. Sadece dine, dile, örf ve adetlere, sana-
ta; kısaca  kültürün  bütün  unsurlarından  sadece 
birine göre etniklik belirlenemez  
Etnik  gruplar  büyük  kurumlara  ve  sınıflara 
(kastlar  hariç)  nazaran  çok  daha  iç  gruplardır 
ve toplumsal hayatta “onlar” ve “biz” ayrımını 
muhafaza ederler. Bir cemaat içindeki her etnik 
grubun  üyeleri,  diğer  grupların  belli  ölçülerde 
dışlamalarına,  kendilerini  kabul  etmemelerine, 
önyargılı  yaklaşımlarına  ya  da  baskılarına 
maruz  kalabilirler.  Bu  ayrımcılık,  davranışları 
sadece  bir  farkın mevcudiyetini  tanımak  düze-
yinden,  yoğun  nefret  ve  tepki  gösterilerine 
kadar gidebilmektedir;  bu davranışlar basit bir 
grup birliği ruhunu yansıtabilecekleri gibi, aynı 
zamanda  kör  olmuş  ve  kör  edici  bir  grup  ego-
izmini  de  ele  verebilirler  (Türkdoğan  2006: 
41). Farklı etnik gruplar arasındaki çatışmalara 
temel  teşkil  eden  onlar  ve  biz  ayrımı,  kültürel 
özellikleri bakımından farklı değerlere sahip bu 
gruplar arasındaki kaynaşmayı ve bütünleşmeyi 
engelleyici bir rol oynamaktadır.  
2. MERSİN İLİ ETNİK YAPISI 
Mersin,  tarihsel  süreç  içinde  birçok  etnik  gru-
bu,  kültürü  içinde  barındıran  hoşgörü  ve  barış 
kenti  olarak  karşımıza  çıkmaktadır.  Mersin’e 
ilk  gelenler  Hristiyanlardır.  Demirtaş  (1996), 
Mersin’e ilk yerleşenlerin Adalar ve Kapadok-
ya’dan gelen Rum Ortodokslar olduğunu belir-
tir.  Yine  Demirtaş’a  göre,  Suriye  ve  Lüb-
nan’dan gelen ticaretle uğraşan Arap Ortodoks-
lar  da  Mersin’e  ilk  yerleşenler  arasında  sayılır 
(Oğuz  2006:  27).  Farklı  dinlere  mensup  Müs-
lüman,  Yahudi  ve  Hristiyanların  kiliselerini, 
sinagoglarını,  camilerini  kurdukları  Mersin’de 
ayrıca Arap, Ermeni, Türk, Süryani gibi çeşitli 
halkların  birlikte  yaşamayı  başardığı  ender 
kentlerden birisi olmuştur (Erjem 2009: 33).  
Toplumsal  hayat  içinde  tarih  boyunca  değişik 
nedenlerden  dolayı  göç  olgusu  hep  var  olmuş-
tur.  Göç;  birçok  değişimleri  ve  sorunları  bera-
berinde  getiren  bir  sosyal  konu  olarak,  irde-
lenmesi ve işlenmesi gereken önemli bir husus 
olarak  sürekli  gündemde  yer  almaktadır. 
(Erjem  2009:  1) Türkiye’nin  yakın  tarihi ince-
lendiğinde  toplumdaki  politik,  ideolojik  ve 
ekonomik  alanda  değişimlerin  başlangıcı  ola-
rak  kabul  edilen  1980’li  yıllar  bu  anlamda  bir 
milat  olarak  kabul  edilmektedir.  Dolayısıyla 
göç olgusu incelenirken 1980 öncesi ve sonrası 
olarak iki dönemde incelenmektedir. İlk olarak, 
1950-1980  döneminde  Türkiye’de  uygulanan 
kalkınmacı  politikaların  hayata  geçirilmesiyle 
ortaya çıkan iç göç ile sanayileşme ve kentleş-
menin hız kazanmasıdır (Saraçoğlu 2011: 1). 
İkinci  olarak  ise;  kaynağını  1980  öncesinden 
alan  ve  1990’lı  yıllarda  tırmanışa  geçen  Doğu 
ve  Güneydoğu  Anadolu  Bölgelerindeki  bölücü 
terör olaylarının halkı tehdit etmesi ve zorunlu 
göçün başlamasıdır. Bu noktada da bir taraftan 
köylerden  kent  merkezlerine  ve  bölgenin  ge-
lişmiş  illerine  yoğun  göç  yaşanırken;  bir  yan-
dan da daha yoğun olarak ülkenin diğer bölge-
lerine ve gelişmiş, sanayi tarım yerleşim yerle-
rine  de  göç  dalgası  başlamıştır.  (Türkyılmaz 
1998:  11)  Genel  itibariyle  Mersin’deki  nüfus 
artışında bu iki farklı göç olgusunun çok önem-
li  etkisi  vardır.  Bu  sebeple  nüfus  kökeni  de 
değişmektedir. Mersin’de farklı kültürde insan-
lar bir arada yaşamaktadır. Farklı kültürleri bir 
araya  getiren,  Mersin’in  kentsel  çekiciliği  ve 
göçtür.  Nüfus  göçünde  ve  artışında  Mersin  ve 
bölgenin  sahip  olduğu  istihdam  imkânları  ya-
nında  tarım  ticaret  ve  diğer  hizmet  sektörleri 
öteden  beri  çekici  bir  rol  oynamaktadır  (Çakır 
ve Sarı 2009: 1570). 
Başta  Güneydoğu  ve  Doğu  Anadolu  olmak 
üzere  ekonomik  ve  sosyal  nedenlerden  dolayı 
çeşitli nedenlerle Mersin’e göç edilmiştir. Mer-
sin’in göçte cazibe merkezi olmasının başında, 
tarım  ve  ticaret  imkânlarının  yanı  sıra,  coğrafi 
yapısı,  iklimsel  avantajı  ve  hemşehrilik  bütün-
leşmesi gelmektedir (Erjem 2009: 1).  Saraçoğ-
lu  (2011:  2),  bu  dönemde  kente  göç  edenlerin 
etnik  olarak  amorf  bir  yapı  sergilediklerini  ve 
göç  etmelerinin  arkasındaki  motivasyonun 
genellikle her bölge için benzer özellikler taşı-
dığını  vurgulamaktadır.  Ayrıca  eskiden  göç-
men  kitlesinin  hemşehrilik  temelinde  belirli 
mekânsal  ayrışmalar  içerisinde  olduklarını, 
ama  bu  ayrışmaların  keskin  etnik  ayrımlara 
denk düşmediğini belirtmektedir. 

---