Selçuk İletişim, 7, 3, 2012
188
çokuluslu bir şirket olarak bölgesel bir aktör
konumuna yükselmiştir.
Hürriyet’in 1948 yılından beri geçirdiği dönü-
şüm, birikim rejimlerinde yaşanan dönüşümle
paralel olarak ilerlemiş ve meslekten gazeteci-
lerin “zanaat benzeri” pratiklerle çıkardığı
gazete, medya dışı büyük sermayenin bünye-
sinde, profesyonel yöneticilerinin “marka”
olarak adlandırdığı, çokuluslu, bölgesel bir
“medya devine” dönüşmüştür. Esnek birikim
rejiminin belirlediği çerçeve içinde sözünü
ettiğimiz bu “medya devi”, geleneksel pratik-
lerden kazandığı deneyimi yeni medya alanına
da aktararak, güçlü olduğu seri ilan ve reklam
sektöründe hem ulusal hem de bölgesel ölçekte
oligopol bir oyuncu olma iddiasını sürdürmek-
tedir.
Bu açıdan vurgulanması gereken en önemli
nokta, geleneksel medya ilişkileriyle ilk nüve-
lerini veren ticarileşme, endüstrileşme, piyasa-
larda oligopolleşme, medya dışı sermayenin
medyaya olan ilgisi ve en nihayetinde
çokuluslaşma sürecinin, yeni medya araç ve
ortamlarının yaygınlaşmasıyla önceki dönem-
lerde hiç olmadığı kadar artmış olmasıdır. Söz
konusu gelişmeler, akçalı ilişkilerin yeni med-
yanın sağladığı yeni olanaklar aracılığıyla
giderek boyutlanmasıyla doğrudan bağlantılıdır.
Kapitalist faaliyetlerin dönüşen birikim reji-
miyle beraber yeni birikim alanları ve coğraf-
yalarına kavuşmasının nesnel zeminini yaratan
en önemli gelişme yeni medya araçları ve or-
tamının yarattığı yeni olanaklardır. Medya
endüstrilerinin giderek artan yoğunlaşmaları,
giderek genişleyen çeşitlenmeleri, artan küre-
selleşmeleri ve yayıncılık alanında kuralların
kaldırılması, birikim rejiminde yaşanan ve
somut zeminini söz konusu bağlamdan alan
dönüşümlerin bir sonucudur.
Yayın hayatına meslekten gazetecilerin aile
sahipliğiyle başlayan Hürriyet gazetesinin uzun
yıllar boyunca Türkiye’de medyanın dönüşü-
münde üstlendiği öncü rol, seri ilan ve reklam
alanında geleneksel faaliyetlerden edindiği
önemli bir deneyime kaynaklık etmiştir. Hürri-
yet’in bahsi geçen alanda sahip olduğu ticari
deneyim, ilerleyen yıllarda yeni medya araç ve
ortamları aracılığıyla ortaya çıkan yeni ticari
mecralarda da önde gelen bir kuruluş olmasına
ve dahası bu gücünün pekişmesine neden ol-
muştur.
Bir başka ifadeyle, yeni medya sektörünün
geçmişten devralınan kapitalist ilişkilerin sür-
dürülmesine yeni olanaklar sağladığı görülmüş-
tür. Hâlihazırda, geçmişte tekelci birikim reji-
minin yarattığı olanaklarla ticarileşme nokta-
sında önemli bir yol almış olan Hürriyet, esnek
birikim rejiminin temel parametrelerine yasla-
narak, yeni birikim alanları ve coğrafyalarına
yönelmiştir. Bu yönelimin en önemli dayanağı
ise önde gelen bir aktörü olduğu medya alanın-
da geçmişten beri sahip olduğu oligopol haki-
miyettir. Sonuç olarak, yeni medyanın yeni
olanakları, Hürriyet’in geçmişten gelen oligo-
pol üstünlüğünün daha da artmasına ve ulusal
sınırları aşarak, çokuluslu bir karakter kazan-
masına neden olmuştur.
SONNOTLAR
(1) Son zamanlarda enformasyon ve bilgi tek-
nolojilerine dayalı ve enformasyonun temel bir
girdi olarak üretim sistemine dahil olmasıyla
kârlılığın sağlandığı dördüncü bir sektörel
ayrımdan da bahsedilmiştir. Bu sektörel ayrım
enformasyon sektörü olarak isimlendirilmiştir.
Bu sektör, eğitimden eğlenceye kadar çok
geniş bir alanı kapsar ve temel girdisi enfor-
masyondur (Low 2000: 13-14). Ancak çalış-
manın hem kapsamı gereği hem de kolaylık
sağlaması açısından enformasyon sektörü ola-
rak yapılan ayrım hizmetler sektörü kapsamın-
da değerlendirilmiştir.
(2) Taş (2006) bu değişimi, sayısal teknolojile-
rin kullanılmasıyla içerik/araç ikiliğinin kırıl-
ması olarak tanımlamaktadır. İçerik/araç ilişki-
sinden kasıt ise her bir iletişim türü için o alana
özgü araçların kullanılmasının zorunlu olması-
dır. Örneği radyo için, radyo vericisi aracılığıy-
la yapılan radyo dalgaları yayımı yine bir radyo
alıcısını gerekli kılmaktadır. Ona göre, “ileti-
şim içeriğinin belirli altyapılar üzerinden ileti-
mi ve belirli araçlar dolayımıyla erişimi zorun-
luluğunun ortadan kalkması, geleneksel medya
ortamına özgü ‘içerik/araç ikiliği’nin kırılması
anlamına gelmektedir” (Taş 2006: 39).
(3) “DTÖ çerçevesindeki Telekomünikasyon
Anlaşması’na katılan Türkiye, önce 2003 yılın-
da sonra da 2005 yılında temel telekomünikas-
Hürriyet A.Ş. Örneğinde Yeni Medya Sektörü… (173-190)
189
yon hizmetlerinde dış oyuncuların da pazara
girmesine izin vermiştir” (Geray 2002: 149).
(4) Evrensel hizmet kavramı, telekomünikas-
yon hizmetlerinin toplumun her kesimine ve
ülkenin her bölgesine götürülmesidir.
(5) İçerik kavramıyla, geleneksel medya kuru-
luşlarının sahip olduğu enformasyonun yeni
medya ortamında kullanılması ifade edilmiştir.
OECD’nin 1998 tarihli “Büyüyen Yeni Bir
Endüstri Olarak İçerik” raporuyla yeni medya
içeriğinin istihdam ve ekonomik büyüme üze-
rindeki olumlu etkisi belirtilmiştir (Aydoğan
2005: 267).
(6) “Hürriyet İnternet Grubu Hakkında” http://
www.hurriyetinternetgrubu.com/hakkinda, eri
şim tarihi: 10.05.2011.
(7) “Hürriyet Seri İlanda Bölgesel Dev Oluyor”
http://www.radikal.com.tr/haber.php?haberno=
209148 ve “Hürriyet Trader Media East’in
%67.3’ünü Satın Aldı” http://hurarsiv. hurriyet.
com.tr/goster/haber.aspx?id=6252783&tarih=2
007-04-02, erişim tarihi: 10.05.2011.
(8)http://www.tmeast.com/index.php?option=c
om_content&view=article&id=2:about-us&ca
tid=1:company-profile&Itemid=14, erişim tari
hi: 10.05.2011.
KAYNAKÇA
Adaklı G (2006) Türkiye’de Medya Endüstrisi,
Neoliberalizm Çağında Mülkiyet ve Kontrol
İlişkileri, Ütopya Yayınları, Ankara.
Aydoğan A (2005) İnternette Geleneksel Med-
ya, F Başaran ve H Geray (der), İletişim Ağla-
rının Ekonomisi. Siyasal Kitabevi, Ankara,
259-285.
Başaran F (2005) Uzun Dalgalar ve Bilgi, İleti-
şim Teknolojileri Paradigması, F Başaran ve H
Geray (der), İletişim Ağlarının Ekonomisi,
Siyasal Kitabevi, Ankara, 59-72.
Bulut S (2009) Osmanlı’dan 1980’li Yıllara
Basının Mülkiyet Yapısı, S Bulut (der), Serma-
yenin Medyası Medyanın Sermayesi, Ütopya
Yayınları, Ankara, 61-74.
Castells M (2008) Ağ Toplumunun Yükselişi,
Enformasyon Çağı: Ekonomi Toplum ve Kül-
tür, Ebru Kılıç (çev), İstanbul Bilgi Üniversite-
si Yayınları, İstanbul.
Cohn H T (2005) Global Political Economy,
Pearson Longman, USA.
Çınar M (1993) Küresel Sermaye ve Ulus-
Devlet Üzerine Etkileri, Toplum ve Bilim Derg,
62, 78-92.
Dağtaş E ve Yıldızgörür M (2008) Sembolik
Bir Seçkin Olarak Ertuğrul Özkök’ün Düşün-
celerindeki Kırılmaların Dönemin Popüler
Kültürü Çerçevesinde Değerlendirilmesi, Le-
vent Yaylagül ve Nilüfer Korkmaz (der), Med-
ya, Popüler Kültür ve İdeoloji, Dipnot Yayıne-
vi, Ankara, 213-264.
Emiroğlu K, Danışoğlu B ve Berberoğlu B
(2006) Ekonomi Sözlüğü, Bilim ve Sanat Ya-
yınları, Ankara.
Geray H (1994) Yeni İletişim Teknolojileri,
Kılıçaslan Yayınları, Ankara.
Geray H (2002) İletişim ve Teknoloji Uluslara-
rası Birikim Düzeninde Yeni Medya Politikala-
rı, Ütopya Yayınları, Ankara.
Geray H (2005a) İktisat ve İletişim İlişkisi
Üzerine, F Başaran ve H Geray (der), İletişim
Ağlarının Ekonomisi, Siyasal Kitabevi, Ankara,
9-33.
Geray H (2005b) Birikim Düzenleri, Yeniden
Yapılanma ve Küreselleşme, Funda B ve Haluk
G (der.). İletişim Ağlarının Ekonomisi, Siyasal
Kitabevi, Ankara, 35-57.
Geray H (2005c) Telekomünikasyon Ekonomi-
si, Funda B ve H Geray (der), İletişim Ağları-
nın Ekonomisi, Siyasal Kitabevi, Ankara, 75-
106.
Gökalp İ (1984) Ekonomide Düzenleme Kav-
ramı?, Yapıt Derg, 49, 5-19.
Jessop B (2005a) Birikim Stratejileri, Devlet
Biçimleri ve Hegemonik Projeler, Betül Y ve
Alev Ö (der), Y Karahanoğulları (çev), Hege-
monya, Post-Fordizm ve Küreselleşme Ekse-
ninde Kapitalist Devlet, İletişim Yayınları,
İstanbul, 153-187.
Jessop B (2005b) Ulusal Ekonomi ve Ulusal
Devletin Geleceğini Anlatılamak? Düzenlen-
menin Yeniden Haritalandırılması ve Yöneti-
şimin Yeniden İcadı Üzerine Düşünceler,
Betül Y ve Alev Ö (der), Y Karahanoğulları
(çev), Hegemonya, Post-Fordizm ve Küresel-
Dostları ilə paylaş: |