Selçuk İletişim, 7, 3, 2012
198
Tablo 5. Genetiği Değiştirilmiş Organizmalara İlişkin Haberlerde Kullanılan Çerçevelerin Gazete-
lere Göre Dağılımı
ÇERÇEVELER
Toplam
GAZETE
R
is
k
F
ayd
a
P
r
ot
e
st
o
E
k
on
o
m
ik
S
on
u
ç
D
in
i/
A
h
lak
i
B
il
im
se
l
G
el
iş
m
e
P
o
li
ti
k
a
Ç
a-
tı
şm
as
ı
D
e
n
e
ti
m
Hürriyet
32
6
17
16
4
7
11
32
125
Sabah
6
2
3
2
1
0
10
34
58
Cumhuriyet
18
1
7
2
1
2
20
22
73
Zaman
16
5
9
25
0
7
4
46
112
Toplam
72
14
36
45
6
16
45
134
368
Tablo 5’te de gösterildiği gibi, tüm gazetelerde
en sık kullanılan çerçeve denetim çerçevesidir.
Hürriyet gazetesinde denetim çerçevesi dışın-
da, en sık kullanılan ikinci çerçeve risk çerçe-
vesidir. Zaman gazetesinde ise denetim çerçe-
vesinden sonra en sık kullanılan çerçeve eko-
nomik sonuçlar çerçevesi iken Cumhuriyet ve
Sabah gazetelerinde en sık kullanılan ikinci
çerçeve politika çatışması çerçevesidir.
Haber Çerçevelerinin Çözümlenmesine
İlişkin Bulgular
1. Fayda Çerçevesi
GDO’ların ekonomik ve/veya toplumsal fayda-
sını ön plana çıkaran, GDO’yu olumlayan
çerçevedir. Niceliksel analizle de ortaya konul-
duğu gibi fayda çerçevesi dini/ahlaki çerçeve-
den sonra GDO’lara ilişkin haberlerde en az
kullanılan çerçevedir. Örnekleme dahil edilen
368 haberin yalnızca 14’ünde fayda çerçevesi
başat konumdadır. Fayda çerçevesinin kulla-
nıldığı haberlerde, sıklıkla GDO’ların tarımsal
verimliliği artırdığı ve bu nedenle ilerleyen
zamanlarda ortaya çıkacağı öngörülen küresel
açlığa çare olacağı vurgulanmaktadır.
“Genetiğiyle oynanmış gıdalar zararlı de-
ğil”
“Illinois Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr.
Bruce Chassy, düşünülenin aksine genetiğiyle
oynanmış gıdaların insan sağlığına zararlı ol-
madığını söyledi. …Chassy, özellikle gıdalarda
gerçekleştirilen genetik değişikliğin insanların
yararına yapıldığını ve giderek kalabalıklaşan
dünyanın gıda ihtiyacının karşılanması için şart
olduğunu kaydetti” (Hürriyet 12.09.2005).
GDO’ların artan nüfusun ihtiyacını karşılaya-
bilmek için çare olduğu Hürriyet gazetesinde
yayımlanan “Nüfus hızlı artıyor GDO'lar kaçı-
nılmaz” başlıklı haberde de şu şekilde aktarıl-
maktadır: “TBMM Tarım, Orman ve Köyişleri
Komisyonu Başkanı Prof. Dr. Vahit Kirişçi,
biyoteknolojiyle üretilen genetiği değiştirilmiş
organizmaların (GDO) zararlı olduğu konusun-
da bilimsel bir kanıt bulunmadığını söyleyerek,
"Var olan tarım alanları artan nüfusun ihtiyaç-
larını karşılamaya yetmeyecek, üretim artışının
yolu teknolojiden geçiyor" diye konuştu” (Hür-
riyet 06.12.2004).
GDO’nun tarımsal verimlilik üzerindeki etkisi-
nin aktarıldığı haberlerde fayda çerçevesi kul-
lanılmaktadır.
Hürriyet
gazetesinin
(23.09.2005) "Transgenik tarım ürünleri dün-
yada rekabet şansımızı artırabilir" başlıklı ha-
berinde de uzman görüşlerine yer verilerek
GDO’lar olumlanmakta ve GDO’lu ürün üre-
timi, artan nüfusun açlık sorunu için çözüm
olarak sunulmakta ve çevre üzerinde olumsuz
etkisinin saptanmadığı belirtilmektedir.
2. Risk Çerçevesi
GDO’lu ürünlerin uzun vadede çeşitli açılardan
zararları olacağı yönünde oldukça yaygın bir
Genetiği Değiştirilmiş Organizmalara İlişkin Tartışmaların… (191-205)
199
eğilim bulunmaktadır. GDO’lu ürünlerin taşı-
dığı riskleri şu şekilde sıralamak mümkündür:
a. İnsan sağlığı için henüz bilinmeyen ve ileri
bir zaman diliminde ortaya çıkabilecek çok
önemli sağlık sorunlarına neden olabilme olası-
lığı
b. Besinlere karşı alerjisi olan insanlarda farklı
fakat saptanamayan, alerjisi olmayan insanlar-
da ise yeni alerjik sorunların çıkabilme riski
c. Ekolojik dengeleri bozabilme olasılığı
d. Transgenik tohumu ekmek istemeyen ya da
bunu ekonomik nedenler ile sağlayamayan
küçük tarım işletmelerinin bu durumdan zarar
görebilme olasılığı (Tiryaki ve Acar 2005:
125).
Yukarıdaki bilgiler ışığında risk çerçevesi;
GDO’ların gıda güvenliğini tehdit ettiği, çevre-
yi ve insan sağlığını olumsuz etkilediği gibi
konuların başat olduğu çerçevedir. GDO’lu
ürünler, özellikle insan sağlığı üzerindeki olası
olumsuz etkileri nedeniyle tüm kamuoyunu
ilgilendirmektedir. Bu nedenle GDO yasasının
gündeme gelmesi ile birlikte, medyada sıklıkla
GDO’lu ürünlerin insan sağlığı üzerindeki
olumsuz etkileri haber yapılmıştır. Nitekim
çalışmanın örneklemini oluşturan 368 haberin
72’sinde risk çerçevesi kullanılmıştır. Risk
çerçevesi örnekleme dahil edilen 4 gazetede de
benzer şekilde kullanılmıştır. Risk çerçevesinin
kullanıldığı haberlerden bazıları şunlardır:
“Erkekler GDO tehlikesi altında”
“GDO'lu gıdaların spermlere zarar vererek
üreme fonksiyonlarını yavaşlattığı ortaya çıktı.
Muğla Üniversitesi Eğitim Fakültesi Öğretim
Üyesi Yrd.Doç.Dr. Oğuz Özdemir, “GDO'lu
gıdalar spermlere zarar vererek üreme fonksi-
yonlarını yavaşlatıyor. GDO'lu gıdaların, az
gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerin nüfusla-
rını kontrol altına almak amacıyla geliştirildi-
ğini
düşünüyorum”
dedi”
(Hürriyet-
19.11.2009). Benzer bir haber yine Hürriyet
gazetesinin 23 Ekim 2009 tarihli haberinde bir
başka uzmanın (İstanbul Üniversitesi Tıp Fa-
kültesi
öğretim
üyesi
Prof.Dr.
Kenan
Demirkol) görüşleri referans gösterilerek “İşte
kısırlığın nedeni” başlığıyla verilmiştir. Hürri-
yet gazetesinin bir başka haberinde ise
GDO’nun kansere neden olduğu bilgisi uzman
görüşüne başvurularak verilmektedir:
“Beyin kanseri vakaları artıyor”
Günümüzde toplumda beyin kanseri görülme
oranlarının her yıl giderek arttığını söyleyen
Prof. Dr. Haluk Deda, "American Cancer
Society’nin istatistiklerine göre her yıl ABD’de
20 bin beyin kanseri vakası bildirilmekte, Bunu
Türkiye’ye uyarlarsak yılda yaklaşık 7 bin vaka
demektir" dedi. Prof. Dr. Haluk Deda, "Gerek
genetik yapısı değiştirilmiş gıdalar ve gerekse
çeşitli kimyasal maddelerle büyümeleri kontrol
edilen gıdalar aynı şekilde beyin tümörü geliş-
tirme riski taşımakta… diye konuştu” (Hürri-
yet-01.04.2008). GDO’lara ilişkin haberlerin
bir kısmı da bebek mamalarının genetiğinin
değiştirilmiş olduğu ve bunun çocukların sağlı-
ğını tehdit ettiği yönündedir.
“Bebeklerinizi GDO'lu mamalarla zehirle-
meyin"
Tüm Eczacı İşverenler Sendikası Genel Başka-
nı Nurten Saydan, 1 Mart'a kadar yapılacak
ithalatta GDO'lu bebek mamaları, devam ma-
maları, bebek ve küçük çocuk ek besinleriyle
ilgili herhangi bir yasaklama uygulanmamasıy-
la ilgili olarak uyarılarda bulundu. …Eczacılar
olarak, … mamaların GDO'lu olarak satılması-
nın derhal engellenmesini, üretim izninin Sağ-
lık Bakanlığı'na devredilmesini … istiyoruz"
diye konuştu (Cumhuriyet-23.01.2010). Cum-
huriyet gazetesinin dikkat çekici bir başka
haberinde ise GDO’nun atom bombası gibi
tehlikeli olduğu şöyle aktarılmaktadır:
“GDO atom bombası kadar tehlikeli"
Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Öğretim
Üyesi Prof. Dr. Tayfun Özkaya, Genetiği De-
ğiştirilmiş Organizmalı ürünleri (GDO) ''bilim''
diye kutsamaya çalışmanın, atom bombasını
üretip kullanılmasını savunmaktan farklı olma-
dığını söyledi (Cumhuriyet- 05.11.2009).
Yukarıda risk çerçevesine örnek olarak seçilen
haberlerde de görüldüğü gibi, GDO’lu ürünle-
rin zararlarına yönelik haberlerde sıklıkla
GDO’nun insan sağlığı üzerindeki olumsuz
etkileri vurgulanmaktadır. Daha önce de deği-
nildiği gibi GDO’lu ürünler yalnızca insan
sağlığını değil, tarım sektörünü ve çevreyi de
tehdit etmektedir. GDO’ların çevreye ve tarım
Dostları ilə paylaş: |