Journal of selcuk communication

Selçuk İletişim, 7, 3, 2012 
 
200
sektörüne yönelik etkilerinin önplana çıkarıldı-
ğı haberler de bulunmaktadır. Ancak bu haber-
lerdeki  başat  çerçeve  risk  değildir,  çoğunlukla 
çevreye  yönelik  etkilerine  protesto  çerçevesi 
içinde  değinilirken,  tarım  sektörü  üzerindeki 
etkilerine  ekonomik  sonuçlar  çerçevesi  içinde 
değinilmektedir.   Yalnızca Zaman gazetesinin 
“Yerli  meyve  sebze  tohumları  tehlike  altında” 
başlıklı  haberinde  tarım  sektörü  üzerindeki 
olumsuz  etkisi  başat  olarak  risk  çerçevesi  ile 
sunulmaktadır.  
3. Denetim Çerçevesi 
Denetim  çerçevesi,  GDO’lu  ürünlerin  üretimi-
ne  ilişkin  olarak  yapılmış  yasal  düzenlemeleri 
ve  bu  ürünlerin  kontrolünü  içeren  çerçevedir. 
Çalışmanın  örneklemini  oluşturan  368  haberin 
134’ünde  denetim  çerçevesi  kullanılmıştır. 
Denetim çerçevesi örnekleme dahil edilen dört 
gazetede  de  en  sık  kullanılan  çerçevedir.  Bu-
nun  nedeni,  GDO’lu  ürünlerin  denetimi  ve 
kontrolüne dair yönetmeliğin yürürlüğe girmesi 
ve buna paralel olarak GDO’lu ürünlerin dene-
tim sorununun güncel hale gelmesidir. Nitekim 
bu  yönetmelikle  birlikte  GDO’lu  ürünlerin 
denetimine ve kontrolüne ilişkin haberler med-
yada sıklıkla yer almaya başlamıştır.  
“GDO'ya hapis geliyor”  
GDO  ve  ürünlerini,  ithal  izninde  belirlenen 
amaç ve alan dışında kullanan, satan, bu özelli-
ğini bilerek satın alan kişiler de 4 yıldan 9 yıla 
kadar  hapis  cezasına  çarptırılacak.  TBMM 
Tarım, Orman ve Köyişleri Komisyonu, Gene-
tiği  Değiştirilmiş  Organizmalar  (GDO)  ve 
ürünlerine 
ilişkin 
düzenlemeleri 
içeren 
Biyogüvenlik  Kanunu  Tasarısını  kabul  etti 
(Sabah- 12.02.2010). 
“Yönetmelik değişti 'GDO içermez' etiketine 
izin çıktı”  
Tarım  Bakanlığı,  GDO  yönetmeliğini  25  gün 
aradan sonra yeniden değiştirdi. Yeni yönetme-
likle  içeriğinde  GDO  bulunmayan  ürünlerin 
etiketine, ürünün GDO'suz olduğunun yazılma-
sı  hükmü  serbest  bırakıldı. Tarım  ve  Köyişleri 
Bakanlığı'nın dün Resmi Gazete'de yayımlanan 
yeni  yönetmeliğinde,  bir  önceki  düzenlemede 
var olan "GDO'suz ürünlerin etiketinde ürünün 
GDO'suz  olduğuna  dair  ifadeler  bulunamaz." 
ifadesi çıkarıldı (Zaman- 21.11.2009) 
“Taslak  Başbakanlık'ta,  genetiği  değiştiril-
miş ürüne denetim geliyor” 
Tarım  ve  Köyişleri  Bakanlığı,  tepki  çeken 
genetiği  değiştirilmiş  ürünlerle  (GDO)  ilgili 
yasal  boşluğu  ortadan  kaldırmak  için  harekete 
geçti.  Bu  konuda  hazırlanan  yasa  taslağı 
Başbakanlık'a sunuldu (Zaman- 13.06.2009). 
4. Bilimsel Gelişme 
Canlıların,  organizmaların  ya  da  ürünlerin 
genetiği 
değiştirilerek 
dönüştürülmektedir. 
Transgenik  değişim,  tıpta  ve  tarımda  kullanıl-
maktadır.  Ancak  tarım  sektöründe  daha  büyük 
kazanç  sağladığı  için  bu  alanda  daha  yaygın 
olarak  kullanılmaktadır.  Tıpta  yüzde  63  yatı-
rımla  yüzde  35  kazanç  sağlanırken,  tarımda 
yüzde  31  yatırıma  yüzde  71  kazanç  elde  edil-
mektedir  (Zaman  gazetesi-  24.01.2009).  Bu 
alandaki  rantın  büyüklüğü,  tarımsal  ürünlerin 
genetiğinin  değiştirilmesine  sebep  olmaktadır. 
Bu  yaygın kullanıma paralel olarak risk çerçe-
vesinde  de  açıklandığı  gibi  olumsuz  etkileri,  
zararları sıklıkla medyada yer bulmaktadır.  
GDO’lu  tarım  ürünlerine  yönelik  haberlerdeki 
olumsuz çerçeveye rağmen bir canlının geneti-
ğinin  modifiye  edilmesine  yönelik  bilimsel 
içerikli  haberler  ve  genetik  değişiminin  tıpta 
uygulanmasına yönelik haberler bilimsel buluş/ 
gelişme  olarak  sunulmaktadır.  Çalışmanın 
örneklemini  oluşturan  368  haberin  16’sında 
GDO’lardan  bilimsel  gelişme  ya  da  buluş  ola-
rak söz edilmiştir.  
“Bilim adamları süper havuç üretti”  
“Amerikalı uzmanlar, ekstra kalsiyum sağlayan 
genetiği  değiştirilmiş  havuç  ürettiler.  ABD'nin 
Texas  eyaletindeki  Baylor  Tıp  Fakültesi'nden 
bir  ekibin  araştırmasında  geliştirilen  süper 
havuç,  yiyenlere  normalinden  yüzde  41  fazla 
kalsiyum  sağlıyor”  (Hürriyet-  16.01.2008). 
Hürriyet gazetesinin bir başka haberinde de bir 
farenin  genetiği  ile  oynanması  sonucu  ortaya 
çıkan fareler ‘süper fareler’ olarak nitelendiril-
miştir: “Hiç durmadan 6 saat koşan fare yarattı-
lar.  Amerikalı  araştırmacılar,  hiç  durmadan  6 
saat boyunca saatte 1.2 kilometre hızla koşabi-
len  genetiği  değiştirilmiş  süper  fareler  yarattı” 
(Hürriyet- 01.11.2007).  
 

---

Genetiği Değiştirilmiş Organizmalara İlişkin Tartışmaların… (191-205) 
 
201 
Bilimsel gelişme çerçevesi içinde genetik deği-
şimi  aracılığıyla  bazı  hastalıkların  üstesinden 
gelinebileceği  bilgisi  verilmektedir.  Örneğin 
Zaman  gazetesinin  “Nezle  olabilen  fare  geliş-
tirildi” başlıklı haberinde: “İngiliz bilim insan-
ları,  soğuk  algınlığına  yakalanabilen  bir  fare 
geliştirerek,  solunum  yolları  hastalıkları  ve 
astım  tedavisinde  yeni  yöntemler  geliştirilmesi 
konusunda 
umutları 
arttırdılar” 
(Zaman-
04.02.2008).  Hürriyet  gazetesinin  18.09.2003 
tarihli “Rahim kanserine karşı patates” habe-
ri  ile  Alman  bilim  adamlarının  rahim  boynu 
kanserine karşı aşı içeren genetik yapısı değiş-
tirilmiş  patates  geliştirdikleri  bilgisi  aktarıl-
maktadır. 
5. Protesto Çerçevesi 
GDO’ların  insan  sağlığını,  gıda  güvenliğini 
tehdit etmesi, çevreye zarar vermesi gibi olum-
suz etkilerini ve risklerini önplana çıkararak bu 
süreci  protesto  eden  gösterileri,  eylemleri  ve 
toplantıları  kapsayan  çerçevedir.  GDO’lara 
ilişkin  368 haberin  36’sında  protesto  çerçevesi 
kullanılmıştır. Bu haberlerin 17’si Hürriyet, 9’u 
Zaman,  7’si  Cumhuriyet  ve  3’ü  Sabah  gazete-
sinde  yer  almaktadır.  Protesto  çerçevesine 
ilişkin haber örneklerinden bazıları şunlardır: 
“Frankenstein gıdalara hayır” 
“Genetiği  ile  oynanan  gıda  ürünlerinin üretimi 
ve ithalatını serbest bırakan Tarım ve Köyişleri 
Bakanlığı'na  duyulan  tepki  sürüyor.  GDO'ya 
Hayır  Platformu  İzmir  Üyeleri  de  GDO'ların 
sakıncalarını  anlatan  bir  toplantı  düzenledi” 
(Hürriyet- 03.11.2009). 
“Genetiği değiştirilmiş ürünlere boykot oru-
cu”  
“Fikir  Sahibi  Damaklar  adlı  genetiği  değişti-
rilmiş organizmalar (GDO) karşıtı bir grup, 30 
gün  boyunca  genetiğiyle  oynanmış  ürün tüket-
meyerek  farklı  bir tür  oruç  başlattı.  İkinci haf-
tasını  dolduran  oruç  boyunca,  genetiğiyle  oy-
nanmış  mısır  ve  soya,  mısır nişastasından  üre-
tilmiş  şeker  ile  yapılmış  hiçbir  ürün tüketilmi-
yor" (Sabah- 01.09.2009).  
 “GDO karşıtları 100 bine ulaştı” 
Başta  ABD  olmak  üzere  tüm  dünyada  en  bü-
yük  sosyal  iletişim  ve  arkadaşlık  sitesi  olan 
Facebook,  GDO  karşıtlarının  da  buluşma  yeri 
oldu.  Tarım  ve  Köyişleri  Bakanlığı'nca  çıkarı-
lan  Genetiği  Değiştirilmiş  ürünlerin  üretim  ve 
tüketimini  meşrulaştıran  yönetmeliğe  karşı 
büyüyen  tepkiler  Facebook'a  da  yansıdı.  GDO 
karşıtları,  facebook'ta  "Genetiği  Değiştirilmiş 
Organizmalar'a  (GDO)  HAYIR  Diyenler" 
başlıklı  bir  grup  kurdu.  Grubun  üye  sayısı  ise 
birkaç  günde  100  bine  yaklaştı”  (Cumhuriyet- 
05.11.2009).  
“'Mısır Balonu' Türkiye turuna çıkıyor” 
TMMOB  Ziraat  Mühendisleri  Odası  (ZMO) 
Başkanı  Gökhan  Günaydın,  GDO  konusuna 
dikkat  çekmek  ve  Biyogüvenlik  Yasası'nın 
çıkarılması  konusunda  kamuoyu  baskısı  oluş-
turmak  için  genetiği  değiştirilmiş  mısır  tohu-
munu  simgeleyen  ''mısır  balonu''nu  Türkiye 
Turuna  çıkaracaklarını  bildirdi.  Günaydın, 
ZMO'da  düzenlediği  basın  toplantısında,  her-
kesi,  ''Biyogüvenlik  Hemen  Şimdi,  Gıda  To-
hum  Haktır  Kampanyası''na  davet  etti”  (Za-
man,  30.03.2008).  Zaman  gazetesinde  yayım-
lanan  “TÜKODER,  genetiği  değiştirilmiş 
gıdalara  karşı  imza  kampanyası  başlattı” 
başlıklı haberde de  protesto  çerçevesi  kullanıl-
mıştır (Zaman- 26.10.2004).  
6. Dini/Ahlaki Çerçeve 
GDO,  bilimsel  bir  konu  olmakla  birlikte,  dini 
ve ahlaki boyutta da tartışılmaktadır. GDO’lara 
ilişkin dini tartışmalar, GDO’lu ürünlerin helal 
mi yoksa haram mı olduğu konusuna odaklan-
makta ya da fetva alınıp alınmadığı tartışılmak-
tadır.  
“Etikette  ‘genetik’  bilgisi  olan  ürüne  helal 
vizesi çıktı”  
“İslam Konferansı Teşkilatı (İKT) üyesi ülkele-
rin  helal  gıdada  standartları  belirlemek  için 
oluşturduğu  kurul,  genetiği  değiştirilmiş  orga-
nizmaların  (GDO)  da helal  olabileceğine  karar 
verdi.  Buradaki iki  şart,  değişiklikte  kullanılan 
organizmanın  da  helal  olması  ve  ürünlerin 
üzerinde  ‘Genetiği  değiştirilmiştir’  yazılma-
sı”(Hürriyet- 07.11.2009).  
Bir  başka  haberde  ise  helal  gıda  standardı  ve 
buna  paralel  olarak  GDO’lu  ürünler  eleştiril-
mektedir:  

---