Józef Stalin o materializmie dialektycznym I historycznym

---

Józef Stalin 

O materializmie dialektycznym i 

historycznym 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

2 

 

http://maopd.wordpress.com/

 

 

 

 

 

 

Praca  „O  materializmie  dialektycznym  i  historycznym”  została  napisana  we 

wrześniu  1938.  Po  raz  pierwszy  została  opublikowana  jako  rozdział  w  książce 

„Historia Wszechzwiązkowej Komunistycznej Partii (Bolszewików) – Krótki Kurs”. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Maoistowski Projekt Dokumentacyjny 

2012 

---

3 

 

Materializm  dialektyczny  jest  to  światopogląd  partii  marksistowsko-

leninowskiej.  Nazywa  się  materializmem  dialektycznym  dlatego,  że  stosunek 

jego  do  zjawisk  przyrody,  jego  metoda  badania  zjawisk  przyrody,  jego  metoda 

poznawania  tych  zjawisk  jest  dialektyczna,  a  objaśnianie  przezeo  zjawisk 

przyrody, jego pojmowanie zjawisk przyrody, jego teoria jest materialistyczna. 

Materializm historyczny jest to rozciągnięcie zasad materializmu dialektycznego 

na  badanie  życia  społecznego,  jest  to  zastosowanie  zasad  materializmu 

dialektycznego  do  zjawisk  życia  społecznego,  do  badania  społeczeostwa,  do 

badania historii społeczeostwa. 

Marks i Engels charakteryzując swoją metodę dialektyczną powołują się zwykle 

na Hegla jako na filozofa, który sformułował podstawowe cechy dialektyki. Nie 

oznacza  to  jednak,  że  dialektyka  Marksa  i  Engelsa  jest  identyczna  z  dialektyka 

Hegla.  W  rzeczywistości  Marks  i  Engels  wyłuskali  z  dialektyki  Hegla  tylko  jej 

«racjonalne jądro» odrzucając heglowską idealistyczną skorupę i rozwinęli dalej 

dialektykę, by nadad jej współczesny charakter naukowy. 

«Moja metoda dialektyczna, mówi Marks, jest nie tylko w swym założeniu różna 

od  heglowskiej,  lecz  jest  jej  wprost  przeciwstawna.  Według  Hegla  proces 

myślenia, który on nawet przekształca w podmiot samodzielny pod nazwą idei, 

jest  demiurgiem  (twórcą)  rzeczywistości,  stanowiącej  jedynie  jego  przejaw  ze-

wnętrzny. Według mnie zaś, przeciwnie, idea nie jest niczym innym jak materią, 

przeniesioną  do  głowy  ludzkiej  i  w  niej  przetworzoną»  (K.  Marks,  Posłowie  do 

drugiego niemieckiego wydania I tomu «Kapitału»). 

Marks  i  Engels  charakteryzując  swój  materializm  powołują  się  zwykle  na 

Feuerbacha jako na filozofa, który przywrócił materializmowi jego znaczenie. Nie 

oznacza  to  jednak,  że  materializm  Marksa  i  Engelsa  jest  identyczny  z 

materializmem  Feuerbacha.  W  rzeczywistości  Marks  i  Engels  wzięli  z 

materializmu  Feuerbacha  jego  «zasadnicze  jądro»  i  rozwinęli  je  dalej  w 

naukowo-filozoficzną  teorię  materializmu  odrzuciwszy  jego  idealistyczne  i 

religijno-etyczne  nawarstwienia.  Jak  wiadomo,  Feuerbach  będąc  w  zasadzie 

materialistą  sprzeciwiał  się  nazwie  —  materializm.  Engels  niejednokrotnie 

oświadczał, że Feuerbach «mimo swej podstawy materialistycznej nie wyzwolił 

się  jeszcze  ze  starych  idealistycznych  więzów»,  że  «prawdziwy  idealizm 

---

4 

 

Feuerbacha ujawnia się już z chwilą zapoznania się z jego filozofią religii i etyką»   

(F. Engels, «Ludwik Feuerbacha). 

Dialektyka  pochodzi  od  greckiego  słowa  «dialego»,  co  oznacza  prowadzid 

rozmowę,  prowadzid  polemikę.  Przez  dialektykę  rozumiano  w  starożytności 

sztukę  dochodzenia  prawdy  przez  ujawnienie  sprzeczności  w  rozumowaniu 

przeciwnika  oraz  przezwyciężenie  tych  sprzeczności.  W  starożytności  niektórzy 

filozofowie  uważali,  że  ujawnienie  sprzeczności  w  myśleniu  i  ścieranie  się 

przeciwnych poglądów  jest  najlepszym  środkiem  do wykrycia  prawdy.  Ten dia-

lektyczny  sposób  myślenia  został  potem  rozciągnięty  na  zjawiska  przyrody  i 

przeobraził  się  w  dialektyczną  metodę  poznawania  przyrody,  metodę,  która 

rozpatrywała  zjawiska  przyrody  jako  będące  w  wiecznym  ruchu  i  wiecznie  się 

zmieniające,  rozwój  zaś  przyrody  —  jako  wynik  rozwoju  sprzeczności  w 

przyrodzie,  jako  wynik  wzajemnego  oddziaływania  przeciwstawnych  sił  w 

przyrodzie. 

Dialektyka jest w swoich podstawach wręcz przeciwstawna metafizyce. 

 

I 

Marksistowska metoda dialektyczna  

 

Marksistowska  metoda  dialektyczna  odznacza  się  następującymi  cechami 

podstawowymi: 

a)    W  przeciwieostwie  do  metafizyki  dialektyka  traktuje  przyrodę  nie  jako 

przypadkowe nagromadzenie  rzeczy, zjawisk wzajemnie od siebie oderwanych, 

wzajemnie  od  siebie  izolowanych  i  niezależnych  od  siebie  —  lecz  jako  jedną 

spoistą  całośd,  w  której  rzeczy,  zjawiska  są  organicznie  ze  sobą  powiązane, 

zależne od siebie i wzajemnie przez siebie uwarunkowane. 

Dlatego  też,  w  myśl  metody  dialektycznej,  nie  można  zrozumied  żadnego 

zjawiska  w  przyrodzie  rozpatrując  je  w  postaci  izolowanej,  poza  łącznością  z 

otaczającymi  je  zjawiskami,  każde  bowiem  zjawisko  z  tej  czy  innej  dziedziny 

---