K. E. Qocayev Hüquq üzrə fəlsəfə doktoru
Yüklə 1,38 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- VIII MÖVZU VALİDEYNLƏRİN VƏ UŞAQLARIN ŞƏXSİ HÜQUQ VƏ VƏZİFƏLƏRİ
23 məhkəmə, hər şeydən əvvəl, hansı əmlakın bölünməli olmasını müəyyən etməlidir. Bu zaman üçüncü şəxslərin mənafeyinə to- xunularsa, məhkəmə əmlak bölgüsünü nikahın pozulması ilə bir icraatda həll etməlidir. Üçüncü şəxslərin mənafeyinə toxunulma- sı ilə əlaqədar, əmlak mübahisəsinin nikahın pozulması ilə bir ic- raatda baxılmasına dair qayda kredit idarələrindəki əmanətin bölünməsinə aid oluna bilməz. Belə ki, Azərbaycan Respublikası Mülki Məcəlləsinin 393-cü maddəsinə əsasən, kredit idarələrin- dəki əmanətlər yalnız ər-arvadın birgə mülkiyyəti hesab edilir. Bu, əslində, nikah ittifaqına xitam verilməsi ilə bağlı olan münasibətlərin dövlət tərəfindən hüquqi nizamlanması deməkdir. Nikahın xitamı ər-arvad münasibətlərinin pozulmasına gətirib çıxarır. Əgər ailədə yetkinlik yaşına çatmayan uşaq varsa, uşağın kimlə qalacağı, onlara hansı həcmdə maddi yardım göstəriləcəyi ciddi məsələlərdir və onların hüquqi cəhətdən düzgün həlli diqqətdən yayınmamalıdır. «Nikahın pozulmasına dair işə məh- kə mələr tərəfindən baxılması təcrübəsində meydana çıxan bəzi məsələlər haqqında» Azərbaycan Respublikası Ali Məh kəməsi Plenumunun 1979-cu il 19 aprel tarixli, 3 №-li qərarına görə, məhkəmələr nəzərə almalıdır ki, Azərbaycan Respublikası Ailə Məcəlləsinin 87-ci maddəsinə məhkəmə aşağıdakı hallarda əri (arvadı) nikah dövründə və nikah pozulduqdan sonra maddi yar- dıma ehtiyacı olan və əmək qabiliyyəti olmayan arvadı (əri) sax- lamaq vəzifəsindən azad edə və bu vəzifəni müəyyən müddətlə məhdudlaşdıra bilər: 1) maddi yardıma ehtiyacı olan ər (arvad) əmək qabiliyyətini spirtli içkilərin, narkotik vasitələrin, psixo- trop maddələrin qəbulu və qəsdən törətdiyi cinayət əməli nəticəsində itirdikdə; 2) aliment ödənilməsini tələb edən ər (ar- vad) ailədə ləyaqətsiz davrandıqda; 3) nikah çox çəkmədikdə. Bir çox hallarda nikaha xitam verilməsi zamanı boşanmanın özü ön plana çıxır, onun nəticələri bir növ ikinci plana keçir. Baş- qa sözlə, tərəflər arasında nikahın xitamının hüquqi nəticələri prinsipial münaqişəyə səbəb olmur. Yetkinlik yaşına çatmayan uşaqları olmayan ailələrdə boşanmanın hüquqi nəticələri, prakti- 24 kada göstərildiyi kimi, daha asan nizamlanır. Məhkəmənin qət- naməsindən çıxarış nikahın dövlət qeydiyyatı yeri üzrə icra hakimiyyəti orqanlarına göndərilir. Nikahın xitamı da dövlət qeydiyyatından keçirilməlidir. Boşanma ilə əlaqədar keçmiş ər- arvad arasında, eyni zamanda onların yaxın qohumları arasında düşmənçilik yox, normal münasibətlərin saxlanılması lazımdır. Boşanma aktı düşmənçiliyə gətirib çıxartmamalıdır. Çünki bu, uşaqların normal inkişafına mənfi təsir göstərir. Uşaqların nor- mal inkişafına hər iki tərəf və onların yaxın qohumları köməklik etməlidirlər. Tələbələrin nəzərinə çatdırmaq lazımdır ki, xalqın gələcəyi uşaq tərbiyəsindən xeyli asılı olduğundan valideynlər boşanma vaxtı iki «düşmən» tərəfə çevrilməməli, öz isti münasibətləri ilə uşaqlarını daxili intriqalarından uzaq tutmalıdırlar. Heç bir uşaq dünyaya gəlmək üçün öz valideynlərinə «ərizə» vermir. Məhz bu baxımdan heç bir günahsız olan xoşbəxt uşaqlıq dünyasını məhv etmək, fikrimizcə, ən ağır cinayətdir. Çünki məhkəmə təcrübələri göstərir ki, bu cür ailələr faktiki olaraq ailə münasibətləri yaratmır. Lakin «müsəlmançılıqdan» və ya adət- ənənələrdən asılılıq kimi bu ailə münasibətləri mövcud olur. Bu isə bu günün tələb lərinə cavab verməyən uşaq tərbiyəsinə gətirib çıxarır. Nəzərə almaq lazımdır ki, ər-arvad nikahın pozulmasına dair məhkəmə qətnaməsi qanuni qüvvəyə mindikdən sonra da barışa bilərlər. Belə halda əgər nikahın pozulması icra hakimiyyəti or- qanlarında qeyd edilmişsə, məhkəmə Azərbaycan Respublikası Mülki Prosessual Məcəlləsinin 378-ci maddəsinin ikinci bəndinə müvafiq olaraq, icra işinin icraatının xitam edilməsi barədə qərar çıxara bilər. Müasir dövrdə nikaha xitam verilməsinə dair qanunvericilik ailəyə dövlət təsiri üsulu kimi əksər dövlətlərdə mövcuddur. Amma bütün ölkələr üçün ailə hüququnun əsrlər ərzində forma- laşan beynəlxalq etalonu, əsasən, eynidir. Amma ümumi cəhətlərə 25 baxmayaraq, nikaha xitam verilməsi müxtəlif ölkələrdə özünə- məxsus xüsusiyyətlərdən də xali deyildir. Nikahın etibarsız sayılması ilə onun məhkəmə yolu ilə xitamı arasında köklü fərqə xüsusi diqqət yetirilməlidir. Qeyd etmək lazımdır ki, nikahın etibarsız sayılmasının əsaslarından biri onun bağlanması şərtlərinin pozulmasıdır. Azərbaycan Respublikası Ailə Məcəlləsinin 10-12-ci maddə- lərində və 13.3-cü maddəsində nəzərdə tutulmuş şərtlər pozul- duqda, eləcə də tərəflərdən birinin və ya hər ikisinin ailə qurmaq niyyəti olmadıqda bağlanan nikah (saxta nikah) etibarsız sayılır. Belə hallarda nikahın etibarsız hesab olunması nisbətən asan yolla həllini tapır. Lakin saxta nikahların etibarsız hesab edilməsi müəyyən problemlər doğurur. Əgər nikahın bağlanmasına mane olan hallar işə baxılan vaxt aradan qaldırılmışsa, nikah etibarsız hesab edilə bilməz. Azərbay- can Respublikası Ailə Məcəlləsinin 27.1-ci maddəsinə əsasən, nikahın bağlanmasına qanuna görə mane olan hallar aradan qal- dırıldığı vaxtdan məhkəmə nikahı etibarlı hesab etməyə haqlıdır. 26 VIII MÖVZU VALİDEYNLƏRİN VƏ UŞAQLARIN ŞƏXSİ HÜQUQ VƏ VƏZİFƏLƏRİ 1. Yeni insanın formalaşması demokratiyanın və müstəqilliyin ən əsas və birinci vəzifəsidir. Həmin vəzifənin yerinə yetirilməsində ailə mühüm rol oynayır. Ailədə uşaqların tərbiyəsi üçün bütün forma və metodlardan düzgün istifadə edilməlidir. İndiki şəraitdə, hər şeyin dəyişildiyi və yenidən qurulduğu bir vaxtda dövlətin, ailənin və xalqın bütün səyi yeni nəslin mütərəqqi formada tərbiyəsinə yönəldilməlidir. Uşaqların tərbiyəsi üzrə valideynlərin vəzifələrinə qanun hü- quqi məna verir. Qeyd etdiyimiz kimi, ailə qanunvericiliyində valideynlərin bərabərliyi təsbit olunmuşdur və bu zaman diqqət ona cəlb edilmişdir ki, tərbiyəvi xarakterli bütün məsələlərin həllində onların qarşılıqlı razılığı zəruridir. Tələbələrin nəzərinə çatdırmaq lazımdır ki, bütün hüquq sahələrindən fərqli olaraq, ailə hüququna (xüsusilə valideynlərin və uşaqların şəxsi hüquq və vəzifələrinə) istər dövlət, istər qanunvericilik, istərsə də hüqu- qi ədəbiyyatda çox incə və ehtiyatla yanaşılmalıdır. Hüquqi ədəbiyyatda çox yazılsa da, lazımi qədər tədqiq edilməmiş sahələrdən biri də valideynlərin və uşaqların şəxsi hüquq və vəzifələri institutudur. Tədris prosesində onu da tələbələrin diqqətinə çatdırmaq lazımdır ki, Azərbaycan Respublikasının tarixində ilk dəfə 1998-ci il mayın 19-da 45 maddədən ibarət «Uşaq hüquqları haqqında» Qanun qəbul edilmişdir. Bu Qanu- nun 19-cu maddəsində valideynlərin hüquq və vəzifələrindən bəhs edilir. Tədris prosesində tələbələrə izah etmək lazımdır ki, bu sahədə tədqiq edilən problemlər içərisində əsas istiqamət valideynlərin hüquq və vəzifələrinə, o cümlədən onların uşaqları şəxsən tərbiyə etmək hüququna yönəlmişdir. Yüklə 1,38 Mb. Dostları ilə paylaş:
|