Kafedra: Mehmanxana və Restoran biznesi

YOLDAŞLIQ VƏ CƏMİYYƏT MÜƏSSİSƏLƏRİNDƏ SERVİS FƏALİYYƏTİ

Servis fəaliyyəti insan fəaliyyəti sahəsi və cəmiyyətin iqtisadi həyatının nisbətən müstəqil hissəsi kimi xidmət sahəsinin mahiyyətini, yaranma qanunauyğunluqlarını və fəaliyyətini öyrənən elmi sahə və tədris intizamıdır. Servis fəaliyyətinin predmeti bilik və tədris intizamı sahəsi kimi insanların mütəşəkkil xidmət sahəsində, yəni təşkilatlarda, müəssisələrdə, istehsalda, təbliğatda, reallaşdırmaqda və xidmət göstərməkdə qarşılıqlı əlaqəsidir. Bu tədris intizamının ən vacib vəzifəsi-servis qarşılıqlı fəaliyyəti prosesinin daha səmərəli olacağı optimal təşkilati və metodiki şəraitin üzə çıxarılmasıdır. Bu sahədə fəaliyyət göstərən qanunauyğunluqların müəyyən edilməsi, Xidmət müəssisələrinin əməkdaşları və istehlakçılar üçün tövsiyələrin hazırlanması servis təşkilatlarının imkanlarından istehlakçıların ehtiyaclarını ödəmək üçün daha yaxşı istifadə etməyə imkan verəcəkdir. Hər bir elmin, təhsil intizamının öz anlayış sistemi, öz peşəkar dili var. Anlayışlar sistemində fenomenin mahiyyəti əks olunur. Servis fəaliyyətinin kursunun əsas anlayışları — fəaliyyət, xidmət, ehtiyac, xidmət fəaliyyəti, xidmət, xidmət mədəniyyəti. Əvvəlcə "fəaliyyət" anlayışına müraciət edək.

"Fəaliyyət — ətraf dünyaya xüsusi insan münasibət formasıdır, onun məzmunu insanların maraqlarına uyğun şəkildə dəyişdirilir".

Müəyyəndən görünür ki, fəaliyyət insan fəallığının təzahürü forması, subyektin (insanın) və fəaliyyət obyektinin (ətraf aləmin) qarşılıqlı fəaliyyətinin məqsədyönlü prosesi kimi çıxış edir.

İstehlakçı xidmət fəaliyyətinin subyekti kimi çıxış edir. Xidmət sahəsi üzrə mütəxəssis, işçi xidmət göstərməklə elə fəaliyyət göstərir ki, servis fəaliyyəti prosesində istehlakçının fəal iştirakını təmin etsin. Xidmət fəaliyyəti, son nəticədə, subyekt-subyekt münasibətləri ilə nəticələnir. Xidmət istehsalçısı-köməkçi, məsləhətçi, məlumat və təcrübə mənbəyi, istehlakçıları birgə fəaliyyət prosesində aktivliyə və qarşılıqlı fəaliyyətə təşviq edən xüsusi bacarıq və vərdişlərin daşıyıcısıdır. Bu işdə vasitəçi, qarşılıqlı fəaliyyət xidmətdir. Beləliklə, servis fəaliyyəti-qarşılıqlı fəaliyyət göstərən fərdlərin xidmət prosesinin məqsədyönlü həyata keçirilməsinə yönəlmiş mütəşəkkil fəaliyyət sistemidir. Xidmət fəaliyyətinin fərqləndirici əlamətləri aşağıdakılardır:

1) iştirakçılar arasında birbaşa şəxsi əlaqə, o cümlədən qarşılıqlı qavrayış, informasiya və hərəkət mübadiləsi imkanı yaradan məkan və müvəqqəti birləşmə;

2) ümumi məqsədin olması-servis fəaliyyətinə daxil olan fərdlərin hər birinin ehtiyaclarının reallaşmasına imkan verən, ümumi maraqlara cavab verən xidmət fəaliyyətinin qabaqcadan müəyyən edilmiş nəticəsidir;

3) mütəxəssis, mütəxəssis, sənətkar kimi xüsusi səlahiyyətlərə malik olan servis fəaliyyətinin iştirakçılarından birinin şəxsində təcəssüm etdirilən rəhbər başlanğıcın olması, bu da istehlakçı tərəfindən fəal başlanğıcın və təşəbbüsün təzahürlərini istisna etmir;

4) fərdlərin qarşılıqlı asılılığı xidmət fəaliyyətinin son məhsulunda və onun həyata keçirilməsi prosesində də özünü göstərir. Fərdi hərəkətlər qarşılıqlı şərtləndirilmişdir, çünki eyni zamanda və ya müəyyən texnoloji ardıcıllıqla istehlakçının ehtiyaclarını ödəmək üçün kompleks əməliyyatın müxtəlif komponentləri kimi həyata keçirilməlidir;

5) obyektiv verilmiş funksional-rol qarşılıqlı təsirlər əsasında formalaşan və zaman keçdikcə nisbətən müstəqil xarakter alan şəxslərarası münasibətlərin servis fəaliyyəti prosesində yaranması. Servis fəaliyyətinin məzmunu ilə ilkin şərtləşdirilmiş şəxslərarası münasibətlər öz növbəsində onun prosesinə və nəticələrinə təsir göstərir. Xidmət göstərən və istehsal edən subyektin fəaliyyəti insanın tələbatının ödənilməsinə, onun gözləntilərinə uyğun olaraq və bu fəaliyyətdə onun fəal iştirakı ilə yönəldilir. Bu proses ümumilikdə ümumi olaraq xidmətdir.

"Xidmət" anlayışı geniş və dar mənada istifadə edilə bilər. Xidmət — (sözün geniş mənasında) — cəmiyyətin, sosial qrupun, ayrı-ayrı insanın tələbatını ödəyən nemətlərin istehsalı, yayılması və istehlakı zamanı subyektin və obyektin qarşılıqlı təsirinin məqsədyönlü sosial prosesidir; dar mənada-ödəniş qabiliyyətli tələb əsasında xidmətlərin göstərilməsi, insanların gündəlik həyatın müxtəlif sahələrində xidmət göstərilməsi. Ehtiyac — orqanizmin, insan şəxsiyyətinin, sosial qrupun, bütövlükdə cəmiyyətin həyat fəaliyyətinin və inkişafının dəstəklənməsi üçün obyektiv zəruri olan nəyəsə ehtiyac; aktivliyin daxili həvəskarı. Başqa sözlə desək, bizim halda tələbat insanın həyat fəaliyyəti prosesində yaranan ehtiyac, zərurətdir. Ehtiyac məmnunluq tələb edir və insanın fəaliyyətinin daxili stimulu kimi, fəallığın mənbəyi kimi çıxış edir. İnsanın ehtiyacları-diqqətin birinci dərəcəli obyekti və ifaçının əməli hərəkətlərinin əsasıdır. Xidmət fəaliyyəti yalnız tədris intizamının adı deyil, həm də kursun əsas anlayışlarından biridir.

Servis fəaliyyəti-bütövlükdə insanın, sosial qrupun və ya cəmiyyətin tələbatını ödəyən xidmətlərin istehsalı, yayılması, satışı, təqdim edilməsi ilə bağlı fəaliyyətdir. Hər bir peşə kimi, hər bir iş kimi, xidmət fəaliyyəti öz texnologiyasına malikdir. Amma hər bir peşə, hər bir iş öz ideologiyasına da malikdir, özü də peşə ideologiyası çox cəhətdən texnologiyanı da müəyyənləşdirir. Burada ideologiya ideya, baxış, prinsipial yanaşma sistemidir ki, burada ona cəlb olunmuş insanların fenomeninə münasibət cəmləşir. Texnologiya - həyatda fenomeni həyata keçirən metodların, praktiki fəaliyyət üsullarının məcmusudur. Xidmət fəaliyyətinin ideologiyası və texnologiyası. İngilis dilində "xidmət" anlayışı, bunun baş verdiyi yer çoxmənalı, məna çalarları ilə zəngin bir anlayışdır. Konsepsiyanın istehsal edildiyi serve üçün verbinin dəyərlərini nəzərə alsaq, bu sözdə, bu müddət ərzində hiss olunan məna çalarlarından 20-dən çox müxtəlif məna var. Məlum olduğu kimi, dildə nəsillərin yaratdığı şeylərin qavranılması, bir növ, fenomenin bütöv fəlsəfəsi əks olunur. Xidmət ingilis dili sözlərinin mənaları sistemində sosial-mədəni xidmət və turizmə tətbiq olunan çalarları və xidmət fəaliyyətinin müasir başa düşülməsi üçün əhəmiyyətli olan mənaları serve-ə açmağa çalışaq. Hər şeydən əvvəl, bütün leksik dəyərləri iki qrupa böləcəyik və xidmət fəaliyyətinin ideologiyası ilə başlayacağıq. Sözü servis ilk növbədə xidmət, xidmət, mülki xidmət, kilsə xidmət, ibadət deməkdir. Sözün bu mənası, məna bu kölgəsi sosial-mədəni xidmətlə birbaşa əlaqələndirilir. Xidmət və turizm üzrə mütəxəssis hansı Xidməti həyata keçirir? Belə görünür ki, o, öz vətəninin, mədəniyyətinin, insanın həyatın ali dəyərləri kimi faydasına xidmət edir.