Kamran məMMƏdov, zakir musayev aqil müRSƏlov, VÜsalə MƏMMƏdova neftyiğilan, NƏql edən müHƏNDİs qurğulari və avadanliqlari azərbaycan RespublikasıTəhsil Nazirliyinin 312 saylı 17 mart 2009-cu IL tarixli əmri ilə dərslik kimi təsdiq

3.10.Nasosun işçi çarxının zəruri yonulma dərəcəsinin (faizinin) təyini
Mərkəzdənqaçma nasosunun işçi çarxının zəruri yonulma dərəcəsi, nasos stansiyasında yerləşən bir nasosun hmn=a-bQ2xarakteristikasına əsasən bu əyridən istifadə etməklə təyin edilir. Bu zaman hər bir nasosun işçi çarxları elə yonulmalıdır çarxlar yonulduqda nasosun sərfi və yaratdığı basqı azalır (şəkil 3.12). hmn və h′ – nasosun işçi çarxının yonulmadan mn əvvəlki və sonrakı vəziyyətlərində, sərfin uyğun olaraq Q və Q′ qiymətləri ilə (Q > Q′ ) təyin olunan basqılardır.
Şəkil 3.12. İşçi çarxının yonulmadan əvvəlki və sonrakı vəziyyətlərində mərkəzdənqaçma nasosunun hmn=f(Q) xarakteristikaları Nasosun işçi çarxının zəruri yonulma dərəcəsi aşağıdakı ifadələrlə təyin edilir:
burada: d2 və d′ – uyğun olaraq işçi çarxın yonmadan 2 əvvəlki və sonrakı diametrləri;
Qvə Q′ – işçi çarxın yonulmadan əvvəl və sonrakı vəziyyətlərində nasosun sərfləridir.
Mərkəzdənqaçma nasoslarının yonulmadan əvvəl və sonrakı xarakteristikaları aşağıdakı tənliklərlə ifadə edilir:
Yonulmaya kimi nasosun xarakteristika əyrisində iki nöqtəni qeyd etməklə (3.21) düsturundan a və b sabitlərinin qiymətini tapmaq üçün aşağadakı ifadələr alınır:
hmn – in (3.25) ifadəsi ilə tapılmış qiymətini (3.20) düsturunda nəzərə alsaq, nasosun işçi çarxının yonulma dərəcəsini tapmaq üçün aşağıdakı ifadəni alarıq:
burada: Q – seçilmiş bir nasosun məlumat cədvəlindən götürülən sərfi (m3/san ilə);
h′ – nasosun bu sərfinə uyğun olan yonmadan mn basqı olub aşağıdakı kimi tapılır: (3.26) Sonrakı (3.27)
Hstfak – bir nasosun stansiyasında faktiki basqı olub, məlumat cədvəlindən götürülür;
Htamfak – faktiki tam basqı:
Htam –neftin boru kəməri ilə bütün uzunluğu boyunca nəqlinə tələb olunan basqı;
n– nasos stansiyalarının sayıdır. (3.28)- i (3.27) – də yerinə yazsaq, alarıq: n
Nasosun işçi çarxının yonulma dərəcəsini (3.26) düsturu ilə tapdıqdan sonra (3.20) düsturunun ikincisinə əsasən işçi çarxının yonulmadan sonrakı sərfi halında aşağıdakı kimi tapmaq olar:
Neft nəql edən mərkəzdənqaçma nasoslarının işçi çarxının yonulma faizi isə aşağıdakı düsturla təyin edilir:
Neft və neft məhsulları nəql edən mərkəzdənqaçma nasoslarının işçi çarxının diametrinə 10% - ə qədər yonulmaya icazə verilir. Belə ki, yonulma 10% - dən çox olduqda nasosun faydalı iş əmsalı azalır.