KapitaliZMƏ
Yüklə 192,44 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Yeni iqtisadiyyat nədir
Kapitalizm Kapitalizmə Bənzəməz lel olaraq davam etmişdir, daha bu müzakirələrə nöqtə qoya bilmədiyimiz halda informasiya texnologiyalarındakı inkişafla birlikdə iqtisadiyyatda paradiqmaların dəyişməsinin zəruriliyi mövzusu əhəmiyyət qazanmağa başlamışdır. 16 İnformasiya texnologiyalarının iqtisadiyyata olan təsirləri‐ nə tamamən skeptik prizmadan yanaşan elm adamları olduğu kimi, daha ehtiyatlı bir görüşü mənimsəyənlərlə yeni bir “Rö‐ nesans” çağının başladığı və iqtisadda başlıca qanunları da eh‐ tiva edən önəmli bir transformasiyanın yaşandığını irəli sürən‐ lər də mövcuddur. Shapiro və Varian isə texnologiyanın dəyiş‐ diyini amma iqtisadi qanunların eyni qaldığını vurğulayırlar. 17 Əslində, yeni iqtisadiyyatı tərif edərkən “new economics” deyil də, “new economy” ifadəsindən istifadə edilməsinin sə‐ bəbi; əsas iqtisadi qanunların dəyişmədiyini, amma bunun əvəzində, metodların, prinsiplərin, biznes strategiyalarının və qurumların dəyişdiyinin önə sürülməsidir. Bu mövzuda mü‐ zakirələrin daha uzun zamana yayılacağını söyləmək müm‐ kündür. Belə görünür ki, bu müzakirələr davam etdiyi və yeni paradiqmalar formalaşdıra bilmədiyimiz müddətcə iqtisadı da “köhnə” və “yeni” iqtisad olaraq sinifləşdirmək məcburiyyə‐ tində qalacağıq... 16 İlkin Sabiroğlu, “İqtisadi paradiqmalar dəyişir?!”, IqtisadNet, 25 mart 2004, http://www.iqtisad.net/is010.htm, (01.03.2006). 17 Carl Shapiro and Hal R. Varian, Information Rules, Harvard Business School Press, Cambridge, 1999, səh.2. ‐ 15 ‐ İlkin Sabiroğlu ‐ 16 ‐ Kapitalizm Kapitalizmə Bənzəməz Yeni iqtisadiyyat nədir? Artıq Bakıda da informasiya və kommunikasiya texnologi‐ yaları üzrə universitet açılacaq. İsveçin Göteburg Universiteti Azərbaycanda bununla bağlı təkliflərin hazırlanması üçün qrant da ayırıb. Rabitə və informasiya texnologiyaları naziri deyib ki, hazırlanacaq təkliflər hökumət tərəfindən qəbul olu‐ narsa, 2008‐ci ildən belə bir universitet artıq Azərbaycanda da fəaliyyət göstərə bilər. 18 Azərbaycanda bir çox əhəmiyyətli məsələlər kimi informa‐ siya və kommunikasiya texnologiyaları (İKT) üzrə universitet layihəsinin də sadəcə bir qrant layihəsi olaraq qalacağından narahatlıq keçirməyə bilmirsən. Bütün dünyada iqtisadi para‐ diqmaların dəyişdiyinə və yeni iqtisadiyyatın ortaya çıxmaqda olduğuna dair müzakirələr gedir. Məhz yeni iqtisadiyyat İKT üzrə universiteti zəruri edən başlıca səbəblərdəndir. Bəs nədir bu yeni iqtisadiyyat? Ümumiləşdirilmiş formada rəqəmsəl iqtisadiyyat ya da tekonomi olaraq da adlandırılan 19 yeni iqtisadiyyatın dörd əsas xüsusiyyətindən bəhs etmək mümkündür: rəqəmsəlləşmə (internet iqtisadiyyatını, başda da e‐ticarəti bu çərçivədə dəyərləndirmək mümkündür), inno‐ vasiya fəaliyyətlərinin artması, qloballaşma və insan ehtiyat‐ ları profilində yaşanan radikal dəyişmə (qurumların insan eh‐ tiyatlarını əsas alaraq yenidən qurulması). 20 18 “Azərbaycanda İnformasiya Texnologiyaları Universitetinin yaradılması ilə bağlı müzakirələr aparılıb”, APA, 1 dekabr 2005. 19 Doug Aldrich və Patrick Mc Hugh, “Content Crisis” Information Strategy, Sentyabr 1997, səh.18. 20 İlkin Sabiroğlu, “Yeni iqtisadiyyat ilə “köhnə iqtisadiyyat”ın fərqi”, IqtisadNet, 4 aprel 2004, http://www.iqtisad.net/is011.htm, (01.03.2006). ‐ 17 ‐ İlkin Sabiroğlu William D. Nordhaus isə yeni iqtisadiyyatı, informasiyanı hazırlayan hardware (avadanlıq), informasiyanı əldə edən və paylaşdırılmasını həyata keçirən kommunikasiya sistemləri və insan yardımı ilə bütün sistemi idarə edən software (proqram təminatı) olmaqla üç başlıca komponent şəklində ələ almaqda‐ dır. 21 Digər tanınmış iqtisadçı Don Tapscott, yeni iqtisadiyyatı aşağıdakı 12 maddə şəklində xarakterizə edir: 22 ‐ Yeni iqtisadiyyat informasiya iqtisadiyyatıdır: İnformasi‐ ya texnologiyaları bir iqtisadiyyatın informasiya əsaslı olması‐ na imkan yaratmaqdadır. İnformasiya iqtisadiyyatında infor‐ masiyanın yaradılması həm informasiya işçilərinə həm də in‐ formasiya istehlakçılarına, yəni insanlara aiddir. Əmtəə və xid‐ mətlərin tərkibi müştəri düşüncələri əsasında müəyyənləşər‐ kən, informasiya texnologiyası əmtəə və xidmətlərin bir hissəsi halına gələcəkdir. ‐ Yeni iqtisadiyyat rəqəmsəl iqtisadiyyatdır: Yeni iqtisadiy‐ yatda informasiyalar tamamən 1 və 0‐dan təşkil olunan məlu‐ matlar şəklində göndərilməkdədir. Günümüzdə hər növ infor‐ masiya, səs, yazı, görüntü, hərəkətli təsvir və s. kompüter şə‐ bəkələri tərəfindən göndərilməkdədir. ‐ Yeni iqtisadiyyatda virtuallaşma önəmli rol oynamaqda‐ dır: İnformasiyanın analoqdan rəqəmsələ çevrilməsi, fiziki var‐ lıqların virtual hala gəlməsinə imkan verməkdədir. Bəhs edi‐ lən virtuallaşma iqtisadiyyatın strukturunu, qurumların növlə‐ rini və aralarındakı əlaqələri, dolayısilə iqtisadi fəaliyyətin bir‐ başa özünü dəyişdirməkdədir. ‐ Yeni iqtisadiyyat molekulyar bir iqtisadiyyatdır: Əvvəlki böyük şirkət quruluşları seyrəlməkdə və dinamik fərd və qu‐ 21 William D. Nordhaus, “Policy Rules in the New Economy”, http://www.econ.yale.edu/~nordhaus/homepage/sbc%20cbo%20060500.PDF, (01.03.2006) 22 Don Tapscott, The Digital Economy, Mc Graw Hill, New York, 1996, səh.44. ‐ 18 ‐ Yüklə 192,44 Kb. Dostları ilə paylaş:
|