Karadeniz Teknik Üniversitesi
Orman Fakültesi
Yaban Hayatı Ekolojisi ve Yönetimi Bölümü
BĠYOLOJĠK MÜCADELE
Ders Notu
Prof.Dr.Mahmut EROĞLU
Trabzon 2016
2
1. Biyolojik Mücadelenin GeçmiĢi
1.1. Avcı Böcekler
Ġlk biyolojik mücadele kayıtları, doğal düĢman popülasyonlarını arttırılmak için
habitat düzenlemeyi nitelemektedir. Çin‟de insanlar, daha M.Ö. 300 yıllarında,
narenciye ağaçlarında tırtıllarla ve büyük delici kınkanatlılarla mücadele için
Oecophylla smaragdina (Fabricus) (Hymenoptera: Formicidae) adlı karıncanın
popülasyonlarını desteklemekteydiler. Bu karınca türü, ağaçlarda, karınca
topluluklarının yaĢamasına imkan veren büyük kağıt yuvalar oluĢturmaktadır.
Böylece, karınca kolonileri civardaki ağaçlardan meyve bahçelerine kazandırılmakta
veya hareket ettirilmektedir. Ayrıca, karıncaların meyve bahçesine hareketini teĢvik
etmek için, ağaçlar arasına bambu geçitler kurulmuĢtur. Ġlginçtir, bu uygulamalar,
Kuzey Burma‟nın Shan Eyaletlerinde 1950‟lerde hala görülmektedir. Benzer bir
uygulama 1775‟te Yemen‟den, zararlı böceklerle mücadele için avcı karıncaları
dağlardan hurma bahçelerine taĢıyan hurma yetiĢtiricilerinden kaydedilmiĢtir
(DeBach & Rosen, 1991). Linnaeus 1752‟de, zararlı böceklerle mücadelede avcı
böceklerin ve 1763 yılında özellikle tırtıl zararlarına karĢı Calosoma sycophanta (L.)
(Coleoptera: Carabidae)‟nın kullanılmasını önermiĢtir (US National Research
Council, 1996). Hindistan‟dan 1762 yılında Madagaskar‟ın doğusunda ada ülke
Mauritius‟a taĢınan mynah (myna) kuĢu, Acridotheres tristis (L.) (Passeriformes:
Sturnidae), kırmızı çekirge, Nomadacris septemfasciata Audinet-Serville, 1883
(Orthoptera: Acrididae) ile mücadelede baĢarılı olmuĢtur. Avrupa‟da 1776‟da ev
tahtakurusu Cimex lectularis L. (Hemiptera: Cimicidae) ile mücadelede kalkanlı
tahtakurusu Picromerus bidens (L.) (Hemiptera: Pentatomidae) önerilmiĢtir.
Ġngiltere‟de bağ sahipleri, yararlı uğur böceklerini, Coleoptera, Coccinellidae, yiyen
kuĢları tarlalardan uzaklaĢtırmak için çareler aramıĢtır. Tarla bitkilerinde ve
seralardaki Afidlerle savaĢmak için uğur böceklerinden yararlanmıĢtır. Fransada
1840 yılında Boisgiraud kavaklarda zarar yapan Lymantria dispar (L.) (Lepidoptera:
Lymantriidae) tırtıllarıyla mücadele için koĢucu böcek C. sycophanta (L.)‟dan
yaralanmıĢtır. Bitki bitleriyle mücadele için 1874 yılında Coccinella undecimpunctata
(L.) (Coleoptera: Coccinellidae), Ġngiltere‟den Yeni Zelanda‟ya taĢınmıĢtır. Omurgalı
bir tür olarak, dev kurbağa ya da deniz kurbağası, Bufo marinus (L.) (Anura:
Bufonidae), zararlılarla mücadele amacıyla yaklaĢık 1833 yılında (1844)
3
Jamaika‟dan Barbados‟a taĢınmıĢtır (Schomburgk, 1848). Asma çelikleri ile
1860‟larda ABD‟nın doğusundan Avrupa‟ya nakledilen bağ flokserası,Viteus vitifoliae
(Fitch, 1885) (Hemiptera: Phylloxeridae) ile mücadele için ilk klasik biyolojik
mücadele giriĢimi olarak, Riley tarafından 1873 yılında ABD‟den avcı akar
Tyroglyphus phylloxerae Riley (Acarina, Tyroglyphidae) Fransa‟ya taĢınmıĢ, ancak
etkileri tatmin edici olmamıĢtır (Kirchmair et. al., 2009).
1.2. Parazitoidler
Zararlılarla mücadelede doğal düĢmanların bu ilk kullanımları, çok çeĢitli avlarla
beslenen yaygın avcılar olan ve kolayca görülebilen önceden bilinen doğal
düĢmanların kullanımını kapsamaktadır. Bilimsel ilerlemelerle, doğal düĢmanların
daha küçük olan diğer grupları araĢtırılmaya baĢlanmıĢ ve mücadele etmenleri
olarak değerlendirilmiĢtir. Gerçekte, daha büyük omurgasızlarda asalak olarak
yaĢayan küçük omurgasızlar ilk olarak 1600‟lerde kaydedilmiĢtir. Mikroskobun van
Leeuwenhoek tarafından 1600‟lerde icat edilmesiyle, bu oldukça küçük doğal
düĢmanlarla ilgili daha çok Ģeyi öğrenmek mümkün olmuĢtur. Bu nedenle
zararlılarla biyolojik mücadelede asalak türlerden yararlanmanın geçmiĢi avcı türlere
göre oldukça yenidir. Nitekim, bu konuda Aldrovondi ilk defa 1602 yılında Pieris
bressicae (L.) (Lepidoptera: Pieridae) tırtıllarında Apanteles glomeratus (L.)
(Hymenoptera: Braconidae)‟un yaĢadığını tespit etmiĢ, fakat bu durum daha sonra
yaklaĢık 1700 yılında Vallisnieri tarafından değerlendirilmiĢtir. Sounders, 1882‟de
ABD‟den parazitoid tür Tricnogramma minitum Riley (Hymenoptera, Chalcididae)‟u
Kanada‟ya nakletmiĢtir. USDA direktörü Riley, lahana kelebeği, Pieris brassicae (L.)
(Lepidoptera: Pieridae) tırtılları ile mücadele için, 1883 yılında Ġngiltere‟den,
kıtalararası nakli yapılan ilk parazitoid olarak, Cotesia (Apanteles) glomeratus (L.)
(Hymenoptera: Braconidae)‟un ABD‟nin DC, Iowa, Nebraska ve Missouri eyaletlerine
salımını sağlanmıĢtır. Ġtalya‟da 1906 yılında, dut koĢnili, Pseudaulacaspis pentagona
(Targioni) (Hemiptera: Diaspididae)‟ya karĢı Encarsia berlesei (Howard)
(Hymenoptera: Aphelinidae) isimli parazitoit kullanılmıĢ ve baĢarı sağlanmıĢtır
(Bobb, 1973). Fransa‟da 1920 yılında elma pamuklu biti Erisoma lanigerum
(Hausmann) (Hemiptera: Aphididae)‟a karĢı Aphelinus mali (Hald) (Hymenoptera:
Aphelinidae) adlı parazitoid kullanılmıĢtır.
Uluslar Topluluğu (Commonwealth) Biyoljik Mücadele Dairesi Kraliyet Asalak Servisi
tarafından 1947 yılında kurulmuĢ ve 1951 yılında ismi Commonwealth Institute for
Biological Control (CIBC) olarak değiĢtirilmiĢtir. ġu andaki yönetim merkezi Batı
Dostları ilə paylaş: |