Karakalpak tüRKÇESİndeki tip terimleri
Yüklə 190,23 Kb. Pdf görüntüsü
|
Karakalpak Türkçesindeki Tıp Terimleri 5 Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı 13, 2012 Girtiy-, < T. gir-t-iy- (f.) Hastalık veya başka bir sebeple gözün küçülmeye başlaması. Glyukoza, < Fr. glycose (is.) Glikoz. Gübirtkeyli, < T. gübirt+key+li ? (is.) Tırnağa düşen irinli yara, tırnak yarası hastalığı. X Xalat, < R. xalat (is.) 1. Doktorların vb. giydiği beyaz önlük. 2. Hastanede hastaların giydiği gömlek.
(yürek, ciğer vb.) Xirurgiya, < R. hirurgiya (is.) 1. Cerrahî, operatörlük (tıpta). 2. Hastayı ameliyat yoluyla iyileştirme, operasyon, ameliyat.
ilgili, operasyona özgü. 2. Ameliyat sırasında kullanılan alet. 3. Ameliyat yolu ile yapılan, ameliyatla gerçekleştirilen. Xloroform, < Fr. chloroforme (is.) Kloroform maddesi.
Xolera, < Fr. choléra (is.) Kolera hastalığı. Xoletsistit, < R. xoletsistit (is.) Öd kesesinin şişmesiyle kendisini gösteren hastalık, kolesistit.
olmak.
Ilañlan-,< T. ılañ+la+n- Ilañla- fiilinin dönüşlü şekli.
Iñqıl-sıñqıl, ,< T. Yansıma söz (is.) Yatıp kalkan hasta, sağlığı tam yerinde olmayan. Isıtpa, < T. isit- (ED, 243a) ısıt-pa (is.) Sıtma hastalığı. İ İlik, < T. il- (?i:l-) (ED, 125b) il-ik (zf.) Hastalık; zarar, ziyan.
İllet, < Ar. illa (is.) İllet, hastalık, ağrı. *İllet tap-: Bozulmak, arıza yapmak; hastalık bulmak, hastalanmak.
düşmek, dermansız kalmak. İnvalid, < R. invalid (is.) Hasta, malûl; işe yaramaz. İşqısta, < T. iç (ED, 17a)+ kıs(ED, 665b)-ta (zf.) Hasta, dertli, kaygılı, üzgün. İşqıstalıq, < T. iç (ED, 17a)+ kıs (ED, 665b)-ta+lıq (is.) Dertli oluş, kaygılı oluş, üzgün oluş. İyne, < T. yigne (ED, 913a) (is.) İğne. İyt jegi: < T. it + yé:- (ED, 869b)-g+i (bir.is.) Bir tür hastalık, it yarası. *İyt tiy-: din. Birinin gözü hastalanmak, gözü akmak. J Jaq , < T. (is.) Alt çene kemiği. Jaqbas, < T. yaq+bas (bir. is.) Zaman zaman çıkan ve depreşen eski hastalık. Jaqsar-, < T. yaqşı+ar- (f.) 1. Eskisine göre daha iyi bir durma gelmek, iyileşmek. 2. Hastalıktan kurtulmak, iyileşmek.
iyileşmek, düzelmek. Jatır, < T. yat- (ED, 884a) yat-ır (is.) Rahim, dölyatağı. Jatıs, < T. yat- (ED, 884a) yat-ıs (is.) 1. Hastalık sebebiyle yorgan döşek yatma, yatış. 2. Hareketsizlik, hiçbir iş yapmama, yatıp durma.
Jatqar-, < T. yat- (ED, 884a) yat-qar- (f.) 1. Hastayı hastaneye yatırmak. 2. ağız. Yedi yaşındaki erkek çocuğu sünnet ettirmek.
sağalmak. Jegi, < T. yé:- (ED, 869b) ye-g+i (is.) Vücuttaki yaygın yara, kangren. Jegidey, < T. yé:- (ED, 869b) ye-g+i+dey (sf.) Kangren gibi, kangrene benzer. Jınıs, < Ar. cins (is.) Erkek veya dişilerin cinsiyet organı.
Jinlixana, < Ar.+Far. cinn+ hâne (bir.is.) Tımarhane, delilerin tedavi edildiği yer. Jötel, 1. Solunum yollarının, ciğerin üşütülmesi sonucu oluşan hastalık. 2. Üşütmekten dolayı sesini kaybetmiş insanın az çok sesini çıkararak konuşması.*Kök jötel: Ağır “jötel” (solunum yollarının üşütülmesi) hastalığı. ʿ
F. Tokat 6 Pamukkale University Journal of Social Sciences Institute, Number 13, 2012 Jötel-, < ? (f.) Üşütmek, solunum yollarını üşütmek, hastalanmak. Jötelle-, < ? jötel+le- bk. Jötel- Jötellen-,< ? jötel+le-n- Jötel- fiilinin dönüşlü şekli. Jötelles-, < ? jötel+le-s- Jötel- fiilinin işteş şekli. Jötellet-, < ? jötel+le-t- Jötel- fiilinin ettirgen şekli. Jötelt-, < T. jötel-t- Jötel- fiilinin ettirgen şekli. Jötkir-, < T. jöt-kir- Yansıma söz (f.) Arada sırada “jötel” (soğuk algınlığı) hastalığına yakalanmak ve o halde ses çıkarmak.
leke bırakması. 2. Hastalığın birinden başkasına geçmesi, sirayet etmek.
yer alan ve kan pompalayan organ, kalp. *Jüregi aynı-: Midesi bulanmak, kusacağı gelmek.
Jürekle-, < T. yürek (ED, 905a) jürek+le- (f.) Yüreği ağrımak, yüreği sıkılmak, sıkmak. K
bulunan ve tuvalette dışarıya atılan dışkı. Karantin, < İt. quarantina
(is.) 1. Karantina, hastaları belli bir süre sağlıklı olanlardan ayırma işi. 2. Bulaşıcı hastalığa yakalanmış olanları sağlık açısından kontrol etme noktası.
Kele: Kele bol-, < T. kel- (ED, 715a) kel-e+bol- (bir.f.) Hastalıktan kurtulmak, iyileşmek. Kemlik, < T. kem (ED, 720b) kem+lik (is.) Sıkıntı, hastalık, dert. Kesel, < Ar. kesel
(is.) 1. Hasta. 2. ağız. Dert, sıkıntı. *Kesel bol-: Hasta olmak, hastalanmak. Qoyanşıq kesel: Ağızdan köpük çıkarıp bayıltan bir hastalık, sara. Kesellen-, < Ar. kesel+le-n-
(f.) Hastalanmak. Kesellik, < Ar. kesel+lik
(sf.) Hastalık, hasta oluş. *Nerv keselliği: Sinir hastalığı. Keselxana, < Ar + Far. kesel+hâne (bir.is.) Hastane. Kewil sora-: < T. köñül + sora- (bir. f.) Gönlünü, hatırını sormak; hastanın, dertlinin halini sormak.
bağı. 2. Karnın ortasında bulunan delik kısım, göbek. 3. Kuş midesinin (kursağının) bir bölümü. *Kindik şeşe: Yeni doğmuş bebeğin göbeğini kesen kadın, göbek annesi.
Klizma, < R. klizma (is.) 1. Şırınga. 2. Şırınga yoluyla makattan su veya sıvı verip bağırsakları temizleme işi.
doktor.
Kodeyin, < Fr. codéine (is.) Kodein ilacı, afyondan çıkarılan ve öksürüğü kesmeye yarayan bir alkaloit.
yere ılık su vb. şeylere batırılarak uygulanan mendil, pamuk gibi şeyler, kompres.
sıkıştıran alet, kompresör. Konsilium, < R. < Fr. consultation (is.) Bir hastalığı tam olarak teşhis etmek için değişik branştaki doktorların bir araya gelmesi, konsültasyon. Köksaw, < T. kök+sa-w (is.) Akciğer hastalığı, verem.
Köşir-, < T. köş-ir- (f.) Hastanın iyileşmesi için tütsü yakmak. Köz, < T. kö:z (ED, 756b) (is.) İnsan veya diğer canlıların görme organı, göz. *Köz äynek: Gözlük. Köz jum-: Ölmek, dünyaya gözlerini kapatmak. Közdiñ qaraşığı: Göz bebeği, gözün ortasındaki yuvarlak siyah kısım. Közi şıq-: Gözü çıkmak, görmez olmak. Közi şıqqır: Gözü çıksın anlamında beddua. Gülli köz: Ak düşmüş göz; gözüne ak düşen kişiye halk, “gözünün gülü var” diye de söyler. Segiz köz: Bel omurgasının kuyruk sokumu ile birleştiği yer. Tawıq köz:
Yüklə 190,23 Kb. Dostları ilə paylaş:
|