biz oykumena to ‘g ‘risida Sharqiy 0 ‘rta Yer dengizidagi
sivilizatsiya beshigidan boshlab ma’lumotlarga egamiz,
shu sa-
babli hattoki Yevropaning ochilishi ham birdaniga bo'lmagan deb hisob-
lanadi. Yevropa miloddan oldingi XVI asrda kritliklar tomonidan ochilgan
(Krit - qadimiy madaniyat o'choqlaridan biri).
•INIKIVA
Finikiyaliklarning dengiz
sayohatlari haritasi
Odamlar birinchi navbatda daryolarning atrofidagi hosildor
yerlarni o'zlashtirishgan. Daryo qabilalar o ‘rtasida alo-
qa o'rnatish uchun qulay yo ‘I bo'lgan. Dengiz or
qali suzish boshlanganidan keyin yangi yerlar
ni ochish su r’atlari tezlashgan.
Qadimgi dunyo
Yunonlarning axey q abilasi g e o g ra fik kash fiyo tlari bilan
dovruq ta ra tg a n : ular 0 ‘rta Yer d e ng izid an Q o ra de n g iz-
ga suzib o ‘tis h g a n . Finikiyaliklar Yevropani o erab tu rg a n
A tla n tik a okeani q irg ‘oqlarini ta d q iq qilishg an . H indlar
H in d -G a n g a tekisligin i o ‘zlas h tirib b o 'lis h g a c h , A rab d e n
gizi q irg ^ q la rig a va H im olay to g ‘ig ach a y e tib bo rishg an .
Buyuk X ito yda vujudga kelgan sivilizatsiya Tinch okean i
q irg ‘oq laridan T ib e t togM iklariga q a d a r y e tib b o rd i. M ilo d
dan avvalgi V a s rd a Q ad im g i Y un oniston da g e o g ra fiy a fa n i
paydo boMdi.
Buyuk yunon sayyohi
Birdaniga ikkita fan - geografiya va tarix fanlari asoschisi deb hisob-
lanadigan, millati grek bo'lgan Gerodot (miloddan avvalgi 490 va 480-
yillar orasida tug'ilgan va miloddan avvalgi taxminan 425-yilda vafot et
gan) asli Kichik Osiyolik bo'lgan. U Kichik Osiyo bo'ylab sayohat qilgan,
Bobil, Finikiya, Misr, Kirena, Yunonistonning turli shaharlari, Qora dengiz
qirg'oqlarini borib ko'rgan. Uzoq vaqt Afinada istiqomat qilgan.
M isr piram idalari
Gerodot asarlari - Qadimgi dunyo haqi-
dagi haqiqiy ensiklopediyadir. Umrining un-
dan ham ko‘p qismini jahongashtalik bilan
oltkazgan boshqa bir odamni topish mush-
kul. Qiziquv-chanligi va halolligi Gerodotni
ishonchli kuzatuvchiga aylantirdi, u yodgor-
liklar va hududlarning o'ziga xos tomonlarini
aniq va lo'nda qilib ta’riflab berdi.
Gerodotning asarlarida Misming geogra-
fiyasi, uning dini va arxitekturasi, qonunlari va
urf-odatlari to‘g ‘risidagi hikoyalar bor. Gerodot
birinchi bo'lib ajoyib Misr ehromlarini ta’riflab
berdi, bu paytda ehromlar bunyod etilganiga
2 ming yildan ortiq vaqt o'tgan edi. U o'z hiko-
yalarida Liviya haqida shunday yozadi: «Uning qirg'oqlarida odamlar isti
qomat qiladi, undan uzoqroqda esa - yovvoyi hayvonlar dunyosi, undan
keyin esa poyoni yq quruq va jonsiz qumliklar boshlanadi». Bobil haqi
da esa shunday jumlalar bor: «U shunchalar go'zal va ulug'vorki, butun
dunyoda unga teng keladigan shahar topilmaydi».
Gerodot Ukraina cho'llarida yashagan sirli ko'chmanchi-skiflar haqi
da qiziq ma’lumotlar qoldirgan. «Chavandoz skiflar - mahoratli kamon-
chilardir, ularotqo'yib borayotib ham marragaaniq uradilar, ularning ara-
vasi esa uy o'rnini o'taydi», - deb yozadi u. Uning asarlari - yer yuzidan
allaqachonlar yo'q bo'lib ketgan xalq to'g'risida ishonchli ma’lumotlarni
beruvchi muhim asosdir, bizning davrga kelib ulartarixiy manbalar orqali
o'z tasdig'ini topmoqda.
«Men M isr haqidagi hikoyalarimni davom ettiraman, axir
dunyoning boshqa hech b ir yerida bunchalik ko'p
m ojiza topolmaysiz, bu yerda ta ’rifiga til ojiz
xazinalarning son-sanog‘i yo'q», - deb yoz-
gan edi Gerodot.
Bobilda tuzilgan dunyo
haritasi: Furot daryosi;
shaharlar doirachalar
bilan belgilangan
|
