Kəlilə və DİMNƏ azərbaycan respublikasi prezidentiNİN İ Ş L ə r id a r ə s I n I N

İB N -Ə Ş -Ş A H   Ə L -FA R İSİ  ADI  İLƏ   ŞÖHRƏT  TAPMIŞ 
BEHNUD  İBN  SƏHVANIN  M ÜQƏDDİM ƏSİ
...Ş ü k r-so n a d a n   sonra  biz  bu  m ü q əd d im əd o   b rə h m ə n lə rin '  başçısı, 
hind  fılo so fu   B eydobanın  hind  padşahı  D əb şəlim   üçün  tərtib  etdiyi 
“K ə lilo   vo  D im n o ”  kitabının  y azılınasının  səbobini  göstoririk.  Bu  k i- 
tab  o n a  göro  hcyvanların  vo  quşların  d ilin d ən   y a zılm ışd ır ki,  onun  osil 
m o q so d i  cah illo rd o n   vo  n adanlardan  gizli  saxlansın.  A xınaq  adam lara 
onun  ın o z m u n u   yüngül  görüno  bilor,  forasotli  ad am lar isə  onda  o ld u q - 
ca  d o rin ,  q iy m o tli  v ə   ibrotli  b ir  m ona  taparlar,  m o n b o ləri  n ö q tc y i-n o - 
zo rin d o n   isə  çox  zən g in   vo  gözol  olduğunu  görorlor.  Bu  kitab  fllo so f 
üçün 
o n g in   bir  foza,  oql  üçün  -  böyük  m oşq  m cydanıdır,  söz  aşiqlori 
üçün  -   u n u d u lm az  xatirodir,  m ənasını  dork  cdib  q an an lar  üçiin  gözəl 
bir  ib ro t  x əzin o sid ir.  Biz  İran  padşahı  X osrov  Ə nuşirovanın  hokim başı 
B orzuycni  h in d lilo r  ölkosino  “ K əlilo  vo  D im n o ” nin  dalınca  g ö n d o r- 
m osinin  sə b ə b in i  g östəririk.  B iz,  H indistana  g o ld ik d o n   sonra,  gccolor 
gizli  su rətd o   şahın  x o zin əsin d o   bu  kitabın  üzünü  köçürm oyo  razılıq 
vcron  adam ı  tapana  q o d o r  B orzuycnin  ncco  k o lə k lə r  işlotdiyini,  hind 
alim lorinin  başqa  kitablarını,  oıı  x a n a lr  şahm atı  vo  bu  kitabı  İıana  ncco 
gotirdiyini  tosvir cdirik.
Biz  burada  B üzü rg m ch r  İb n -o l  B uxtcqanın  kitabın  m onşoyi  h a q - 
qındakı  m üqoddim oni  no  üçün  yazdığını  d a  söyloyirik.  Hyni  zam anda 
kitabın  m oziy y o tlo rin i  do  d c ın ə k d o n   ço k in m irik .  Biz  bu  kitabı  əlo   k c - 
çirm iş  h o r  bir  adam ı  təhrik  cd irik   ki,  onu  öyronsin,  o na  d ö n o -d ö n o  
m üraciot  ctsin,  onun  faydalı  vo  ibrotli  co h o tlo rin o   diqqot  versin.  Y al- 
nız  bu  zaın an   o x u cu   g ö rəco k   ki,  bu  kitab  insan  üroyinin  mcyl  ctdiyi 
bütün  o y lo n cəlo rd o n   yaxşıdır.  Bunun  üçün  kitabdakı  rəm zi  d an ışıq la- 
rın  sirrini  k o ş f  ctm o k   lazım dır.  Ə ks  to q d ird o ,  oxucu  kitabın  qarşıda
1  B r o h m o n  
l li n d i s l a n d a   d in i  x a d im   a d ı,  ru lıa n i  a lim .  M iit.ırcim .
1  İ n d ik i  ş u h m a tın   x a n a s ı  X xX -dir.  G ö rü n ü r  ki.  o  z a m a n   1 0 x10  o lın u ş d u r.
M ü tjr c im .

---

q o yduğu  m ə q so d ə   nail  ola  b ilm ə y ə c ə k d ir.  B iz  bu rad a  B ə rzu y en in   q a - 
y ıtm asını  v ə   kitabı  o xum aq  ü su lu n u   k ə ş f  etm əsin i  g östəririk.  B ü z ü rg - 
m ehrin  n ə  ü çün  xüsusi  b ir  fəsil  y azaraq   onu  “T ə b ib   B ə rz u y e ”  a d la n - 
dırd ığ ın d an   da  danışırıq.  H əm in   fə sild ə   B ərzu y en in   an ad an   o ld u ğ u  
g ü n d ən  n e c ə   oxu m ağ a b aşlad ığ ı,  d in d arlığ a  ıneyl  etdiyi,  fə ls ə fə n i  se v - 
diyi,  m ü x tə lif fə lsə fı  c ə rə y a n la r ilə  tan ış o ld u ğ u   göstərilir.  B iz b u   f ə s -  
lin  kitabın ə w ə l i n d ə  o lan  “ Şir v ə  ö k ü z ”  fə slin d ə n  qabağa salm m asm m  
da  səb əb in i  g ö stəririk .
Ə li  ib n -ə ş   Şah  Farisi  b e lə   n əq l  ed ir  ki,  filo s o f B ey d əb a  “ K ə lilə   və 
D im n ə ”  k itab ım   hind  p ad şah ı  D ə b şə lim   üçün  aşağıdakı  s ə b ə b ə   g ö rə 
y azm ışd ır  R u m lu   İsk ə n d ə ri-Z ü lq ə m e y n   Q ərb   şahlarını  m ə ğ lu b   e td ik - 
d ən   sonra Ş ə rq  p a d şa h la n m n ,  iran lıların  və başq aların ın   ü z ə rin ə   h ü c u - 
m a başladı.  O ,  d ü şm ən i  m ə ğ lu b   edib  aradan  q a ld ırm ay m ca  v ə   y a  ö z ü - 
n ə  tab e  e tm ə y in c ə   m ü q a v im ə t  g ö stə rə n lə rə   q o d d arcasın a  d iv a n   tu tu r- 
du,  v u ru şan lara  qarşı  v u ru şu r,  sülh  is tə y ə n lə r  ilə  sülh  b ağ lay ırd ı.  İran 
şahları  onun  y o lu   ü stü n d ə  ilk  d iişm ə n lə r  idi.  T e z lik lə   o n la r  m ü x tə lif 
tə ro flə rə   sə p ə lə n m ə y ə   v ə   p ə rə n -p ə rə n   qoşun  kim i  d ağ ılm ağ a  m əcb u r 
oldular.  B u n d an   sonra  İsk ə n d ə ri-Z ü lq ə m e y n   öz  q o şunu  ilə  Ç in  tə rəfə 
y o la  düşd ü  v ə  b u rad a rast gəldiyi  ilk  ö lk ə  H in d istan   oldu.  O ,  h in d  p ad - 
şah m ı  ö zü n ə   tab e edib,  dinini  v ə   h ö k m ran h ğ ım   o n a  qəbul  e td irm ə k   is- 
təd i.  Bu  zam an  H indistanda  Forek  adlı  güclü,  igid,  m o ğ lu b ed ilm əz  sa- 
yılan  təd b irli  b ir  adam   şahlıq  edirdi.
İsk ə n d ə ri-Z ü lq ə m e y n in   yaxınlaşm ası  x obəri  o na  çatd ıq d a,  Forek 
v u m şm ağ ı  q ə ra ra  aldı.  M ü haribo  üçün  lazım   olan  bütün  to d b irləri  g ö r- 
dii,  p o h ləv an ları  çağırıb  döyüşo  h azır  olm alarını  o m r  etdi.  Q ısa  m üd- 
d o tdo  onun  ü çü n   zirehli  fıl  d ə s tə lə ri,  hücum   üçün  xüsusi  tə lim   görm üş 
y ırtıcı  h ey v an lar,  dam ğ alan m ış  atlar,  uzun  n iz ə lə r,  iti  q ılınclar,  parlaq 
m izraq lar hazırladılar.
İsk ə n d ə ri-Z ü lq ə m e y n   hind  şahı  Forckin  o ld u ğ u   ycrə  y ax ın laşd ıq - 
da  x o b ə r çatdı  ki,  h in d lilo r  İsk o n d ərin   v u m şd u ğ u   ölkolorin  hcç  birindo 
ırıisli  g ö rü n ın əm iş,  geco  qaranlığı  q o d ə r  dohşotli  olan  süvari  dostəlori 
hazırlayıblar.  İsk ə n d ə ri-Z ü lq o rn cy n   bunu  c şitd ik d ə  tolosik  başlanacaq 
m ü h arib ən in   folakotlo  n o tic o lo n o c ə y in d ə n   qorxdu.  İsk o n d o ri-Z ü lq o r- 
neyn  h iy lə g ə r,  q ə d d a r  o lm a q la   b o rab o r,  hom   do  fərasətli  vo  tocrüboli 
b ir  adam   idi.  B ir  sıra  hiylolori  sın aq d an   k cçird ik d ən   sonra  o,  chtiyatlı 
olm aq ,  fənd  işlo tm ək  q ə ra rın a  goldi.  O,  ordu qərarg ah ı  qarşısında x ə n - 
d ək   q azdıraraq  h oləlik  tu td u ğ u   m ö vqedo  qalm ağı,  hind  p adşahına  hü -
cum   etm ok  planını  fikirloşib  tə d b ir g ö n n o y i  qot etdi.  İsk ən d ər m iinoc- 
c im lo ri  çağırıb  ə m r  etdi  ki,  h ücum a  keçib  hind  padşahını  m əğ lu b  
e tm o k   üçün  hansı  güniin  xoş  olduğu  haq d a  rəm l  atsınlar.  O nlar  şahın 
ə m rin i  yerinə  yetirdilər.  İsk o n d ərin   b e lə   bir  xasiyyəti  var  idi:  h ər 
ş ə h ə ri  aldıqda  oranın  m ü x tə lif sə n o tlə rd ə   şö h rət  tap m ış  ustalarım   özü 
ilə  götü rü b   aparardı.  İsk ə n d ə r  çox  fik irlə şd ik d ə n   so n ra  birdən  ağlına 
g ə ld i  ki,  y am nda  o lan   bu  u stalard an   istifad ə  etsin.  U stalara  tapşırdı  ki, 
m isd ə n   içi  boş  olan  adam   şə k lin d ə   atlı  sü v a rilə r  qayırsınlar,  bu  atları 
e lə   ç a rx la r  ü z ə rin ə   q o y su n lar  ki,  itə lə d ik d ə   onlar  sü rə tlə   h ə rə k ə t  edo 
bilsin.  İsk ə n d ə r  ə m r  etdi,  iş  qurtard ıq d an   so n ra  atların  içi  neft  vo  k ü - 
k ü rd lə   doldurulsun,  sü v arilərə  m ü h arib ə  paltarları  gey d irilsin   v ə  o n la - 
rın  h am ısı  ordunun  m ərk əz h issəsin in   ö n ü n d ə yerləşd irilsin .  İki  torofın 
q o şu n u   to q q u şark ən   onlara  o d   vurulsun,  b e lə lik lə ,  k ö zərm iş  süvarilori 
x o rtu m ları  ilə  g ö tü rən   fıllər  geri  qaçm ağa  m ə c b u r  olsunlar.
O ,  ustalara  ə m r  etdi  ki,  bu  işləri  tezlik lə  başa  çatdırsınlar.  U stalar 
ç ıd d -c ə h d lə   işo  başladılar.  M ü n əccim lərin   təy in   etd ik ləri  gün  do  y a - 
xın laşırd ı.  Z ü lq o m ey n   öz  e lç ilə rin i  hind  p ad şah ım n   yanına  göndorib, 
ona  tab e  olm ağı  tə k lif  etdi.  L akin  Forek  bildirdi  ki,  Z ülqorncyn  d ü ş- 
m ə n d ir  v ə   ona  qarşı  qoti  m ü q a v im ə t  g ö stərilo cək d ır.
Z ü lq ərn ey n   F orekin  bu  q ə ra rın ı  eşitd ik d o   öz  zirehli  süvarilorilo 
b irlikdo  hücum a  başladı.  Forck  fıllori  q a b ağ a  vcrdi.  İsk ən d ərin   a d a m - 
Iarı  m is  süvarilori  irəli  sürdülor.  F illor h o m lo y ə  b aşlayaraq  öz  x o rtu m - 
Iarı  ilo  m is  sü v arilərd o n   y ap ışd ılar.  Lakin  x o rtu m ların ın   yandığını  hiss 
etdikdo  üstlorindəki  o sg ə rlə ri  yero   çırpıb  tap d alad ılar,  a ğ ın a-b o zu n a 
baxm adan  qabaqlarına  çıxan  h ə r  şeyi  basd alay ıb   sürotlo  gcri  qaçm ağa 
Ü7.  qoydular.  V əziyyoti  belo  g ö ro n   Forek  və  onun  q o şu n u   m ü x to lif to - 
ro tlo ro   sopolondilor.  İskondorin  cən g a v ə rlo ri  iso onları  toqib cdir,  ağır 
z o rb o lo r  endirirdilor.  Bu  zam an   İskondor qışqırdı:
E y  hind padşahı!  CjəI  m o n im lo   v u m şaq ,  öz  q o şununa,  adam larına 
yazığ ın   g əlsin,  onları  ö lü m ə  sürüklom o!  B odboxt d o q iq əlo rd o   vo  fo la- 
kotli  y erlordo  qoşunu  qoyub  qaçm aq   şah lara  yaraşm az...  Şah  öz  v a r- 
dövloti  ilo  onları  m üd afio   etm ə li,  onların  nicatı  üçün  ö z  canından  k e ç - 
m əlidir.  Şah  öz  v a r-d ö v lo tin i  vo  hoyatını  b clo   onlara  qurban  v crm o li- 
dir.  O rd u n u   burax,  m o n im   m cy d an ım a  gol!  B izlərd ən   kim   kimi  ö ld ü r- 
so,  o  da  xoşboxt  olsun.
Forek  Z ülqom eynin  bu  sözlərini  eşitdikdə  bəxtini  sınam aq  vo  qalib 
golm ok  eşqilə onun  ü zərin ə  h ə m lə   etdi,  o  tə rə fd ə n   do  İskəndor hücum a

---