Kəlilə və DİMNƏ azərbaycan respublikasi prezidentiNİN İ Ş L ə r id a r ə s I n I N



Yüklə 14,08 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə8/124
tarix17.01.2018
ölçüsü14,08 Kb.
#21406
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   ...   124

liıdi.  Təbiidir ki,  “Kəlilə  və  D im nə”  m ədəniyyətinin  qədrini  bilən,  yaxşı  və 
pis kitabı  bir-birindən ayıra bilən yunanların nozərindən qaça bilməzdi.  "Kəlilo 
və  D im nə”  ilk dəfo  olaraq XI əsrin sonlarmda imperator Aleksey Komnenun 
omri  ilə  Simeon  S if tərəfındən yunan  dilinə  tərcümə  edilir (təqribən  1081-ci 
ildə).  XII  osrdə  yunan  dilindən  slavyan  dilinə  tərcümə  edilərək  Rusiyaya  da 
gəlib  çıxır.  Burada  “Kəlilə  və  D im nə”  m üxtəlif dini  kitablardan  götürülmüş 
sitatlar,  ayəlor vo  rəvayətlərlə  mürəkkəbloşdirilir və  kilsələrdə  ondan  istifa- 
do  edilir.  Bu  kitabm  guya  M üqəddəs  İoann  Damaskın,  İoann  Sinayski  və 
İoann  Lestviçnik  tərəfındən yazıldığı  iddia  edilir.
Təqribən,  1250-ci ildə “K əlilə və  Dimnə” yəhudi dilino, daha 20 il  sonra 
latın  dilinə,  bu  dil  vasitəsilo  isə  Qərbi  Avropa  dillorinin  əksəriyyətinə,  o 
cümlodən  fransız,  italyan,  alman və başqa dillorə torcümə  edilməyə başlanır. 
Bu  torcüməlordon  istifadə  edərək m üxtəlif dillərdə  m üxtolif didaktik  heka- 
yolor,  rovayotlor,  təm sillər yaranmağa  başlayır.  Bu  ibrətamiz  hekayə  və  rə- 
vayotlərdən  yalnız  xalq  arasmda  deyil,  kilsələrdə,  saraylarda,  kübar  cəmiy- 
yotlorində  də  istifadə  edilir.  “Kəlilo  və  D im nə”do  olan  rəvayətlər  şəkildən- 
şəklə  diişür, hadisələr yerini  doyişir, heyvanlar öz mövqelərini bir-birinə ve- 
rir,  adlar bir-birini  əvəz edir, yeni əm əle  golən variantlar biri-birindən o  qə- 
dor  uzaqlaşır  ki,  artıq  onların  eyni  mənşədən  olduğunu  müəyyonləşdirmək 
çotin  olur.  M əsəlon,  1762-ci ildə mütərcim  Boris Volkov hind filosofu Pilpa- 
yın  “Siyasi və əxlaqi təm sillər”  kitabmı çap etdirərkən çox  az adam onun ho- 
min  “Stefonid  və  İxnalit”  olduğunu başa düşə  bilmişdi1.
Rus  dilində  “Kəlilə  və  D im nə”  haqqında  külli  miqdarda  ədobiyyat var- 
dır.  “K əlilə  və  D im nə”  mövzusunda  çoxlu  təmsillor  yazılmış,  hind,  ərəb  vo 
fars ədobiyyatına  həsr edilmiş əsərlərdo  bu barədo geniş  danışılmışdır.  Lakin 
“Kəlilə  və  D im nə”  əsərinin  tam  mətninin  düzgün  torcümosini  yaratmaq 
asanlıqla  mümkün  olmamışdır.  “Kəlilə  və  Dimnə”nin  rus  dilinə  ilk  tam  tor- 
cümosi  1889-cu  ildo  məşhur  ərəbşünas  M.Attaye  və  onun  toləbosi  M.Rya- 
binin  tərofındən  edilmişdir.
XX  osrin  hələ  birinci  rübündə  Attaye  və  Ryabininin  etdiyi  bu  tərcümo 
artıq  geniş  oxucuların  hörmətini  qazanmış  vo  nadir  tapılan  kitablar  sırasına 
keçmişdir.  Bundan  əlavə,  həmin  torcümənin  orobco  orijinalı  özü  nöqsanlı 
olduğundan ərobşünaslar qarşısında bu kitabın yenidən tərcüm ə edilmosi m ə- 
soləsi  durur.  XX əsrin  ən  görkəmli  alimlorindon  biri  hesab  edilən, böyük  so- 
vet  şərqşünası  İ.Y.Kraçkovski  bu  vozifəni  öz  tolobəsi  İ.P.Kuzmino  tapşırdı. 
Lakin  bu  vozifoni  yerino  yetirmok  üçün,  hor  şeydon  əvvəl,  nisbəton  düzgün 
olan  ərəb  mətni  tapmaq  lazım  idi.  Bütün  Avropa  dillorinə  edilən  torcümələr
ya  tarixon  sən zamanlara aid  olan  nüsxəlordon,  ya da  moşhur fransız  şorqşii- 
nası  Silvester-de-Sasinin  1816-cı  ildo  altı  m iixtəlif nüsxə  osasında  tərtib  et- 
diyi tonqidi mətndon edilirdi.  Toqribən biitün  tənqidi  mətnlordə olduğu kimi, 
Silvester-de-Sasinin  tortib  etdiyi  nüsxo  do  subyektiv  xarakter  daşıyırdı  vo 
onu  nöqsansız  hesab  etmok  olmazdı.  Nohayət,  1905-ci  ildo  Şeyxonun  Bey- 
rutda  nəşr etdirdiyi  “Kəlilo  vo  Dimno”  meydana  çıxdı.  Şeyxonun  nəşr etdir- 
diyi  “Kolilo və  Dimno"nin  orijinal  olyazması  mövcud nüsxəlordon  qodim  idi 
(1339-cu  ildə  yazılmışdır).  Bundan  olavə  mətnlərin  müqayisəsi  onun  “Pan- 
çatantra”ya  vo  Suriya  torcümolorinə  daha  yaxın  olduğunu  göstərir.  Bəzi  ifa- 
dəlor,  bədii  ibarəlor  öz  tobiotlori  etibarilo  daha  qədim  üsluba  uyğun  gəlirdi. 
Lakin  bütün  bunlara baxmayaraq,  onu pəhlovi  (orta  fars) dilindoki  “Kolilo vo 
Dim no” nin tam torcüməsi hesab etmok olmazdı.  H orhalda Şeyxonun bu noşri 
İ.Y.Kraçkovskinin  fıkrincə,  elmi  nöqteyi-nozərdən  irəliyə  doğru  atılan  bir 
addım  idi'.  Bütün  bunları  nozoro  alan  mütorcimlər  Şeyxonun  noşrini  osas 
götünnok  qorarına  goldilor.
Şeyxonun  noşrindon  rus  dilino  edilon  tərcümə  başlıca  olaraq  İ.P.Kuzmin 
torofındoı, ycrino yetirilir,  lakin  28  may  1922-ci  ildo onun ölümii bu əsori  başa 
çatdırmağa imkan vermir,  kitabın  qalan hissosini  tərcümo  edib tam  şokildo çap 
etdirmok onun müollimi  İ. Y.Kraçkovskinin öhdəsinə düşür.  İ.Y.Kraçkovski  bu 
barodo  belo yazır:
“Torcümənin  osas  hissosi  Şeyxonun  birinci  nəşri  üzro  holə  19 2 0 -2 1-ci 
illərdo  İ.P.Kuzınin torofındən yerino yetirilmişdir;  torcüməni  tam  işloyib başa 
çatdırmaqda ölüm (28 may  1922-ci  il) ona mane oldu.  İ.P.Kuzminin torcümo- 
də  çotinlik  çokib  boş  buraxdığı  bozi  yerləri  tamamlamaq,  onun  olyazmalan 
içərisindo tapılmayan  hissolori  isə  bütünlüklə tərcüm ə etmok onun  müollimi- 
nin  (yoni  İ.Y.Kraçkovskinin  -   R.S.)  öhdəsinə  düşdü.  Bu  sonuncular  o  qodor 
do  çox  deyildi:  olyazmasının  üzünü  köçüronin  müqoddiməsi,  Behnudun  mii- 
qoddimosinin  başlanğıcı,  İbn-ol-M üqəffanın  müqoddimosi,  “Şir  vo  Öküz 
fosli”nin  bir hissosi  vo  kitabın  sonu”2.
Demok  lazımdır  ki,  bu  tərcüm ə  yalnız  rus  dilino  deyil,  bolko  bütün  Av- 
ropa  dillorino  edilon  torcümolorin  on  düzgün  vo  on  solisidir.  Bu  gözol 
torcümonin  ikinci  çapı  1957-ci  ildo  Moskvada  “Şərq  odobiyyatı  noşriyyatı” 
torofmdon,  moşhur  sovet  şorqşünası  Y.E.Bertelsin  müqoddimosi  ilo  nofıs 
şokildo  yenidon  çap  edilmişdir3.
1  MM.KpuHKOHCKuü.  H ifipanıibie  cowHiıenHsı.  II 
t o m

M.,  c rp .  439.
2  Y eno  orada,  səh.  440.
'   “ Ka^iHJia 

JİHMiıa” ,  nepeBOÄ  c  apaöc'Koro  H.IO.KpaHKOBCKoro, 
H . n . K y ı ı . M H -  
ııa,  H3jıaHHe 
B'ropoe, 
HmarejibCTBo  B o c to h h o h   jiHTepaTypw.  M.  1957.


Yüklə 14,08 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   ...   124




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə