-
İstedadlı və bacarıqh adamm vəzifəsi kiçik, nüfuzu az, düşməni
çox olsa da, o, əql və kamalı sayəsində özünü büruzə verər, xalq ara-
smda özünə layiq şöhrət tapar. Belə adamlar çıraq kimidirlər, fıkir ver-
məmisinizmi ki, çırağı söndürmək istərkən o yüksəyə qalxmağa meyl
göstərər?!
Dimnə bu sözləri eşitdikdə sevindi və bildi ki, şirin xoşuna gəl-
mişdir. Dedi: - Şahın bütün adamları, əyan və əşraflar öz fıkirlərini,
bilik və bacarıqlarını şaha bildirməlidirlər. Çünki şah öz xidmətində
olanları yaxşı tanıyıb, onların hərəsinin əql və dərrakəsinin dərəcəsinə
vaqif olmasa, nəyə yarayıb, nəyə yaramadıqlarmı bilməsə, onlardan
yaxşı fayda götürə bilməz, vəzifəyə təyin etməkdə çətinlik çəkər. To-
xum yerin altında olduqca heç kəs onunla maraqlanmaz, elə ki, torpa-
ğın pərdəsini yırtıb yerin üzünü zümrüd kimi bəzədi, onun nə olduğu
meydana çıxar, bu zaman ona qulluq edər və onun bəhrəsindən fayda
götürərlər.
Şah hər kəsin öz ləyaqət və bacarığma görə ondan istifadə etmə-
lidir. Xidmətində onları vəzifəyə təyin edərkən, şahlar, əsasən, bu xü-
susiyyəti nəzərə almalıdırlar.
Mən gül kolu və torpağam, sənsə günəş, bulutsan,
Mon neçə gül aça billom, sən moni hey unutsan?!
Rəiyyətin, padşahlar qarşısındakı haqqından biri də odur ki, şah
hər kəsə əqlinə, dərrakəsinə, sədaqətinə və bacarığına görə vəzifə
verə və işi tərsinə etməyə, yəni, bacarıqsız və ləyaqətsiz adamları is-
tedadlı və qabiliyyətli adamlardan üstün tutmaya. İki şey şahlara
yaraşmaz: baş çalmasını ayağa sarımaq, ayaq dolağını başa bağlamaq.
Ləl və yaqut qurşun və qalaya tutulsa, bununla onlarm qiyməti azal-
maz, lakin bu işi tutan adamın axmaqlığı meydana çıxar.
İşin müvəffəqiyyəti köməkçilərin çoxluğunda deyil, iş bacarmala-
rındadır. Daş-qaş gəzdirməklə adamın qiyməti artmaz, lakin ondan
insanın başına çoxlu bəla gələr. Hünər sahibləri aşağı vəzifəli və az
nüfuzlu olsa da, ağıllı adamlar onlara alçaq nəzərlə baxmamalıdır. Tor-
pağa düşmüş ağ damarı yerdən qaldırıb onlardan üzəngilər hazırlayarlar
ki, şahların mindiyi atlann üzərinə qoysunlar; kamanlar qayırarlar ki,
onları şahlar, əyan və əşraflar əllərində gəzdirsin. Dövlətli və adlı-sanlı
nəsildən olmadıqlarına görə hünər sahiblərini aşağı vəzifəyə təyin
etmək, istedadsız adamlara isə, böyüklərin varisi olduğu üçün, yüksək
rütbə verm ək şahlara yaraşm az. Şah insanları ölkəyə verdikləri faydaya
göro. gotirdikləri xeyrə m ünasib vo zifəy ə təyin etm əlidir. İstedadsız
ad am lar öz əcdadlarının xidnıotini soadot vasitəsi etsələr, bundan işlərə
ziyan g ələr və h ünər sahibləri m ohv olub gedər. İnsana öz həyatından
Jahi. oziz heç nə yoxdur. L akin b əd ən in bir üzvü x əstələndikdə, onu
uzaq və yad şo h ərlərd ən gətirilm iş dərm anlarla m üalicə edirlər. Siçan
insanla hom sayə v ə həm xanodir, lakin zərərverici olduğu üçün onu
ö ld ü n n o y ə çalışıb evdon qovarlar. Q ızılquş dağlarda, səhralarda vəhşi
halda yaşasa da, fayda v erd iy i üçün, onu böy ü k h ə v o slə tutub
əh liləşd iro r və torbiyə v erərlər. Şahlar özləri onu əl üstü n d ə gəzdiror.
D im nə sözünü q u rtard ıq d a şahın D im n ə y ə qarşı o lan m arağı bir az
da artdı, onu tə riflə y ib xoş d illə dindirm oyo başladı. D im no fürsotdən
istifado edorok şahla tək qalm alarını xahiş etdi. E lə ki ara x ə lv ə t oldu,
D im nə dedi:
-
Ç oxdandır ki, şah bir y e rd ə oturaraq ova çıxm ır, bunun sobəbi
nədir?
Şir istodi, ki, özünün q o rx d u ğ u n u D im nədon g izlətsin , lakin bu z a -
tnan Şotroba borkdon böyürdü vo onun səsi şiri elə q o rxutdu ki, o, artıq
özünü saxlaya b ilınoyib sirrini D im noyo açdı. D edi: - səbəbi o c ş it-
diyin sosdir, bilm irom kim dir? Lakin güm an edirom ki, onun g ücü vo
cüssosi do sosino m üvafiq olar. Ə gor belə iso, o zam an m ənim burada
qalm ağım doğru deyildir. D im n o dcdi: - Bu səsdon b aşq a şahı narahat
edon başqa şey y o x d u r ki?
Şah dedi:
Y ox.
Diınno dcdi:
Şah yalnız bu sobobo g ö rə doğm a yurdunu tork edib
colayi-voton olm am alıdır. A talar d em işlor ki: çox danışm aq oqlin a z -
lığına, yalan dam şm aq iradonin süstlüyüno, sosin yoğunluğu iso q ü v -
votin zoifliyino d o lalo t cdor. M osol var, d cy o rlo r ki, h o r sosi yoğun,
hor bodoni böyük p o hlovan o lm az, tülkü ilo təbil tom sili kimi.
Şir soruşdu:
O ncco to m sild ir?
T əm sil. D cyirlor ki, bir tü lk ü bir m cşo ilo gcdirm iş, görür ki, bir
ağacın dibino bir tobil düşüb. K ülok əsd ik co ağacın budaqları tobilo
doyir və tobildon dohşotli so slo r çıxır. T ülkü tobilin sosinin y o ğ u n lu -
ğunu v ə onun cüsso sin in b ö y ü klüyünü gördükdo ağzı sulandı vo clo
bildi ki, tobilin əti do sosino m üvafıq olacaqdır. Çox ollo şd ik d ən on ra
tobili yırtm ağa m ü v ə ffə q oldu. L akin quru d ərid o n b aşq a bir şey ta p -
m adı. Pcşm ançılıq atını m in ə rə k h ə r tə rə fə çap ır və deyirdi:
- B ilm ird im ki, b ə d ə n i b ö y ü k , səsi y o ğ u n olanın içi boş olarm ış.
D im n ə sö zü n ə d a v a m e d ə rə k dedi:
- M ə n bu m ə s ə li o n a g ö rə g ə tird im ki, şah y aln ız bu sə sə görə
n arah at olm asın. Ə g ə r şah m ə n ə icazə v e rsə , gedib o n u n kim olduğunu
ö y rə n ə r v ə g əlib h ə q iq ə ti şah a b ild irərəm .
B u sö z şirin x o şu n a g əld i. D im n ə y e rin d ə n sıçrayıb şahın əm ri ilə
yola d ü z ə ld i. D im n ə g ö z d ə n itd ik d ən so n ra şah fık rə getdi, D im nəni
g ö n d ə rm ə sin d ə n p e şm a n oldu. Ö z -ö z ü n ə dedi: “ Bu işə razı olmaqda
v ə bu fık ri b ə y ə n m ə k d ə d o ğ ru iş g ö rm əd im , çünki p a d şah lar sarayında
gün ah sız olaraq zü lm g ö rm ü ş, u z u n m ü d d ə t ağ ır v ə ə z iy y ə tli h əy at ke-
çirm iş, y a d ö v lət v ə h ö rm ə tin i ə ld ə n v erm iş, y a v ə z ifə d ə n qovulm uş,
y a acg ö zlü lü k v ə fıtn ə k a rh q d a şö h rət tap m ış, ya xeyirli işlərd ən k ə-
narda qalm ış, y o ld aşların ın ə fv ed ildiyini, özü n ü n isə h ə b sd ə saxlan-
dığını g örm üş, y a eyni g ü n ah ü stə y o ld aşların a n isb ə tə n daha ağır cə-
zalan m ış, y a eyni x id m ə t m ü q ab ilin d ə y o ld aşların d an dah a az mükafat
alm ış, y a d ü şm ə n in o n u n la rə q a b ə t apararaq ü stün g əld iy in in v ə m ən-
s ə b ə çatd ığ ın ın şahidi o lm u ş b ir adam ı, y a d in v ə ə q id ə d ə m öhkəm ol-
m ayan, y a pad şah ın z iy am n a o lan işlərd ə ö z ü n ə x eyir axtaran, y a düş-
m ən in xahişini q əb u l e d ə n b ir x id m ətçin i uzun m ü d d ə t im tahan edib
sınaqdan k e ç irm ə d ə n d ü şm ə n y an ın a g ö n d ə rm ə k v ə o n a sirr verm əkdə
şah tə lə sm ə m ə lid ir. B u D im n ə çoxbilm iş v ə uzaqgörəndir. O, uzun
m ü d d ə t m ə n im q ap ım d a ə z iy y ə t çək m iş, lak in m ükafat görm əm işdir.
Ə g ə r o n u n q ə lb in d ə k in -k ü d u rə t varsa, m ə n ə x ə y a n ə t edib qisas al-
m aq fik rin ə d ü şə bilər. O la b ilo r, o, d üşm əni h ə m g ücdə, həm bədəndə
m ə n d ən ü stün görüb, o n u n tə rə fın ə k eç m ə y ə m eyl g ö stərsin və bildiyi
sirləri o n a desin.
Ş ir b u fik irlə r iç in d ə h ə y ə c a n keçirir, g ah durur, gah oturur, gah
v a r-g ə l e d ir v ə gö zü n ü D im n ə g e d ə n tə rə fd ə n çəkm irdi. B irdən D im -
n ə n in g əld iy in i u zaq d an gördü, ü rəy i bir az sakitləşdi v ə qayıdıb öz
y erin d ə oturdu. D im n ə g əlib ça td ıq d a şir soruşdu: - N ə etdin?
D im n ə dedi:
- B ir ö k ü z gördüm ki, böyürür, şahı n arah at edən d ə həm in səs idi.
Şah soruşdu: - O, çox g ü clü d ü rm ü ?
D im n ə dedi: - M ə n o nda e lə b ir tə k ə b b ü r v ə qürur görm ədim ki,
o n u n g ü clü o lm asın a d ə la lə t etsin. E lə ki o na yaxınlaşdım , bir dost və
ta y -tu ş k im i on u n la d am şm ağ a başladım . O, m ə n ə hçç bir şey etm ədi.
m ə n ə e lə g əld i ki, o n u n tə b iə tin d ə ə z ə m ə t v ə təvazökarlıqdan daha
çox tam ahkarlıq vardır. Ü rə y im d ə də qorxu hiss etm əd iy im üçün ona
d ah a artıq hörm ət etm əyi lazım bilm ədim .
Ş ir dcdi: - H ələ bu, onun gücsüzlüyünü g ö stərm ir v ə ona gö rə d ə
ö z ü n ü aldatm aq olm az, çünki q ü v v ətli fırtınalar yoğun ağacları k ö k ü n -
d ə n qopardıqları, m öhkəm binaları, uca qalaları və qalın barıları d a ğ ıt-
d ıq la rı halda, balaca v ə nazik o tlara toxunm azlar. B öyük .adam ların və
v ə z ifə sahiblərinin ö zü n ə tabe olanları v ə aşağı v ə z ifə lilə ri c ə z a la n -
d ırm ağ a vicdan da yol verm ir. D üşm ən alicən ab v ə k ə ra m ə t sahibi o l-
m azsa, heç kəs onun güclü və şa n -şö v k ətli olduğunu qəbul etm əz, h ə r
k ə s lə ö z gücünə v ə öz m ö v q e y in ə görə rəftar etm ək lazım dır. M ü rü v -
vət sah ib ləri bilirlər ki:
Çoyirtkoyo hücum cylomoz qartal,
Şirin do şikarı deyildir çaqqal.
D im n ə dedi: - Şah bu işo o q ə d ə r də ə h ə m iy y ə t v erm əm o lid ir.
Ə g ə r buyursanız, m ə n gcdib o n u g ə tirərəm v ə o, şah m q ulluğunda
müti b ir qul olar.
Ş ir bu sözü eşitcok scvindi vo onu g ətirm əy i D im n əy ə ə m r etdi.
D im n ə Ş ətrobanın y an ın a gcdib onunla ü rək lə, qorxu vo to rəd d ü d hiss
e tm əd o n , am irano bir şə k ild ə dam şm ağa başladı vo dcdi:
M əni şir
g ö n d o rib ki, soni onun yanına aparam vo söz verib ki, onun yanına tcz
g ctsən , in d iy ə q o d ər ctdiyin bütün günahları b ağışlayacaqdır. Ö zün bil,
om ro ta b e olm ayıb burad a q alsan , o saat qayıdıb ohvalatı şirə nəql
ed o co y əm .
Ş o tro b a dcdi:
A xı, bu şir kim dir?
D im n o dedi: -Y ırtıcı vo vohşi hcyvanların padşahıdır.
E lo ki Şotroba şir vo yırtıcı vohşi sözünü cşitdi, qorxudan canına
titro tm o düşdü. D im noyo dcdi:
Ə gor m ono ürok vcrib salam at q a l-
m ağ ım a o m in etson, so n in lo g cd o rəm . D im no o na ürok vcrib onun
o m in -a m a n lıq d a o lacağ ın a ınöhkom and içdi. H or ikisi şirin yanına
y o llan d ılar. O ra çatd ıq d a şir öküzü m ehribanlıqla qarşıladı vo onun bu
y e rləro n ə vaxt, no üçün g o ld iy in i soruşdu. Ö küz başına golon əhvalatı
danışdı. Ş ir om r etdi ki, Ş ə trə b a orada qalıb, şirin m ərh o m o t və k o ra -
m əti sa y o sin d ə naz və n e m ə t iç in d ə yaşasın. Ö küz öz razılıq və tə ş o k -
kürünü b ild ird ik d ən so n ra şirin x id m ə tin d ə qaldı.
Ş ir Ş ətrobanı əz iz lə y ib h aq q ın d a h əd d in d ən artıq lü tf v ə m o rh ə m ə t
göstərdi, ö zü n ə yaxın o la n la r sırasın a çəkdi, şəx sə n onun vəziy y əti ilə
Dostları ilə paylaş: |