Kənardan həYƏcanlanan genera­torlarin iŞ rejiMLƏRİNİn analiZİ Çıxış cərəyanı impulslarının harmonik analizi



Yüklə 0,65 Mb.
tarix17.11.2018
ölçüsü0,65 Mb.
#81016


KƏNARDAN HƏYƏCANLANAN GENERA­TORLARIN İŞ REJİMLƏRİNİN ANALİZİ
Çıxış cərəyanı impulslarının harmonik analizi
Kəsmə bucağı çıxış cərəyanı impulslarının ifadə olunmasında əhəmiyyətli para­metr olduğu üçün onun AE-nin iş rejiminin energetik parametrləri ilə əlaqəsini göstərmək məqsədəuyğundur. Əgər impulslar ardıcıllığının (şək. 9) sonsuz olduğunu qəbul etsək, onu Furye sırası ilə ifadə etmək olar:

, (1)

burada – çıxış cərəyanının sabit təşkiledicisi; -ci harmonikanın amplitudası­dır. Bipolyar tranzistorun tətbiqi halında .

Furye sırasının əmsalları aşağıdakı məlum düsturlar ilə hesablanır:

; , (2)

burada çıxış cərəyanının ani qiymətidir.


Furye sırası əmsallarının ifadələrini almaq üçün gərginləşməmiş və sərhəd rejimləri ilə məhdudlanaq. Belə ki bu halda çıxış cərəyanı impulsunun yazılışında yalnız bir kəsmə bu­cağı iştirak edir. Bu zaman tranzistorun keçid statiki xarakteristikasından (şək. 10) istifadə edərək tranzistorun orta dikliyini kimi təyin etmək olar, burada - baza gərginliyinin dəyişməsidir.

Əgər halında olduğunu nəzərə alsaq taparıq,



.

Harmonik oyadılma zamanı giriş gərginliyinin ani qiyməti aşağıdakı kimi təyin olunur:



. (3)

Beləliklə



. (4)

Oyadıcı gərginlik olduqda arqument olur. Bu qiymətləri (3) ifadəsində yerinə qoyaraq, tapırıq



.

Buradan



.

Sonuncu bərabərliyi (4) ifadəsində nəzərə alsaq



. (5)

Kollektor cərəyanı impulsunun amplitudası üçün ifadəni tapırıq. halında , və (5) ifadəsinə uyğun olaraq



. (6)

Alınmış nəticələri işarələrini daxil etməklə ümumiləşdirərək (5) və (6) ifadələrini daha ümumi şəkildə yazırıq:



, (7)

. (8)

Bu tənlikləri birgə həll edərək çıxış cərəyanı impulsunun amplitudası ilə onun ani qiyməti arasındakı əlaqəni göstərən ifadə alırıq:



. (9)

İndi üçün ifadəni (2) düsturlarında yerinə qoymaqla Furye sırası əmsallarının bucağından funksional asılılığını müəyyənləşdirək.

Əvvəlcə (7) ifadəsindən istifadə edək. Onu inteqral altı ifadədə yerinə qoyub inteqralı hesablasaq alarıq

, ,

burada , , .



, , …, funksiyaları paylanma əmsalları (Berq əmsalları) adlandırılırlar. Ümumi halda Berq əmsalları üçün ifadəni aşağıdakı kimi yazmaq olar: .

Onlar çıxış cərəyanı impulslarının təşkilediciləri ilə AE-nin xarakteristikasının dikliyi­nə vurulmuş idarəedici giriş gərginliyi arasında mütənasiblik əmsalı rolunu oynayırlar.

Əgər (2) düsturlarında (9) ifadəsindən istifadə etsək inteqrallamadan sonra alarıq

, , (10)

burada ; .



, , …, - əmsalları həmçinin paylanma əmsalları adlandırılırlar və onlar üçün ümumi düstur aşağıdakı kimi yazılır:

.

Beləliklə əmsalları çıxış cərəyanı impulsunun təşkilediciləri ilə bu impulsun am­plitudası arasındakı mütənasiblik əmsallarıdır. Hər iki paylanma əmsallarının bir-biri ilə aşağıdakı kimi bağlı olduğunu görmək çətin deyil:



.

KHG-nin energetik parametrlərinin paylanma əmsalları və, uyğun olaraq, kəsmə bucağı ilə əlaqəsini müəyyən edək.

Güc gücləndiricisinin yükündə ayrılan faydalı rəqsi güc çıxış cərəyanının birinci har­monikası ilə təyin olunur, yəni .

Sonuncu ifadəni (10) ifadəsinə əsasən Berq əmsalı ilə ifadə edək:



. (11)

Bu ifadə güc gücləndiricisinin yükündə ayrılan faydalı rəqsi gücün və, uyğun olaraq, parametrlərin­dən asılılığını ifadə edir. Eyni üsulla tezlik vurucusunun yükündə ayrılan fay­dalı rəqsi gücün və, uyğun olaraq, parametrlərindən asılılığını göstərmək olar.

Güc gücləndiricisinin və tezlik vurucusunun FİƏ-si, əvvəl göstərildiyi kimi, vasitəsi ilə aşağıdakı kimi yazıla bilər:

(12)

burada - birinci və - ci harmonikalar üzrə cərəyanın forma əmsallarıdır. Asan­lıqla göstərmək olar ki,



. (13)

Beləliklə FİƏ, həmçinin, paylanma əmsallarının və, uyğun olaraq, kəsmə bucağının funksiyasıdır.

Paylanma əmsallarının qiymətləri harmonikanın nömrəsindən və kəsmə bucağından asılıdır, yəni birmənalı olaraq müxtəlif kəsmə bucaqlarında çıxış cərəyanı im­puls­larının harmonik tərkibini xarakterizə edir və KHG-nin çıxış energetik parametrləri­ni təyin edirlər.

Kəsmə bucağının seçilməsi
Yuxarıda göstərildiyi kimi , əmsalları KHG-nin faydalı gücünü və FİƏ-sini təyin edirlər. Əmsalların qiymətləri kəsmə bucağının dəyişmə diapazonu üzrə də­qiq təyin olunmuşdur. Sabit təşkiledici və birinci üç harmonika üzrə paylanma əmsalları­nın kəsmə bucağından asılılıq qrafikləri, həmçinin asılılığının qrafiki şək. 11 və şək. 12 – də verilir. Bu qrafiklərə əsasən seçilmiş kriteriyalar (məsələn, maksimal faydalı rəqsi gücün və ya maksimal FİƏ-nin alınması) üzrə optimal kəsmə bucaqları təyin oluna bilər.

Güc gücləndiricisi üçün gücünün maksimal qiyməti [(11) ifadəsi] əmsalının kəsmə bucağı ilə müəyyən olunan ən böyük qiymətinə uyğun gəlir. Tezlik vuru­cu­ları üçün çıxış gücünün maksimal qiyməti çıxış cərəyanının harmonikasının tələb olunan nömrəsinə əsasən təyin olunan kəsmə bucağı ilə təmin olunur. Belə ki, tezliyin ikiyə vurul­ması halında maksimal çıxış gücü əmsalının kəsmə bucağı ilə müəyyən olunan ən böyük qiymətinə uyğun gəlir. Tezliyin üçə vurulma halında isə maksimal çıxış gücü əmsalının kəsmə bucağı ilə müəyyən olunan ən böyük qiymətinə uyğun gəlir. Kəs­mə bucağının, əmsallarının maksimumlarının müşahidə olunduğu, qiymətləri aşağıdakı düsturdan tapılır:

.

(12) və (13) ifadələrindən görünür ki, güc gücləndiricisinin çıxış dövrəsinin FİƏ-si və ya nisbətlərindən asılı olur. Kəsmə bucağının azalması ilə bu nisbətlər, uyğun olaraq FİƏ artır, belə ki həm sərf edilən güc, həm də rəqsi güc azalır. Lakin sərf edilən güc ( əmsalları), rəqsi gücə ( əmsallarına) nisbətən daha sürətlə azalır. Beləliklə kəsmə bucağının sıfıra yaxınlaşması ilə FİƏ-nin artması yükdə böyük rəqsi gücün alınması tələbi ilə əks olur. Ona görə də praktikada kəsmə bucağını intervalında seçirlər. Bu zaman FİƏ intervalında, çıxışdakı rəqsi güc isə təqribən olur.

Optimal kəsmə bucağının paylanma əmsallarının qrafiklərindən təyin olunmasını layihələndirilən KHG-yə ilkin verilənlərə və tələblərə əsasən aparmaq məqsədəuyğundur. Əgər verilən halında maksimal faydalı güc almaq tələb olunursa əmsallarının maksimal qiymətlərinə uyğun kəsmə bucağı seçmək lazımdır (şək. 12). Əgər oyadıcı gərginlik verilirsə əmsalının maksimumuna uyğun kəsmə bucağı tapılır (şək. 11).
KHG-un rejiminin optimallaşdırılması
Daha əlverişli rejimin seçilməsi üçün KHG-nin cərəyanlarının, gərginliklərinin və en­ergetik parametrlərinin ilkin parametrlərdən asılı olaraq necə dəyişdiyini təsəvvür etmək lazımdır. Əsasən KHG-nin rejiminin optimallaşdırılma kriteriyası kimi energetik para­met­rlərdən birinin (faydalı çıxış gücünün, FİƏ-nin və ya güc üzrə güclənmə əmsalının) mak­si­mallaşdırılması istifadə olunur. Bu zaman digər parametrlər buraxıla bilən intervalda olur.

Energetik parametrlərin kəsmə bucağından asılılığı yuxarıda göstərilmişdir. Lakin KHG-nin iş rejimi həmçinin qida gərginliklərindən, oyadıcı gərginlikdən və yük müqa­vimətindən asılı olur. Əsas energetik parametrlərin yük müqavimətindən asılılığı aşağı­dakı məlum münasibətlərdən görünür:



, , ,

burada - güc üzrə güclənmə əmsalıdır.

Əgər sabit oyadıcı gərginliyə () və stabil qida gərginliklərinə malik KHG-nin hesabatının tipik variantına baxılırsa, yük müqaviməti iş rejiminin optimallaşdırıl­ması üçün əsas parametr olur.

Yük müqaviməti dedikdə KHG-nin çıxışındakı rəqsi sistemin (konturun) ekvivalent mü­qaviməti başa düşülür. Generatorun parametrlərinin yük müqavimətindən asılılıqlarını KHG-nin yük xarakteristikaları adlandırırlar. Onları generatorun dinamiki xarakteristikala­rının köməyi ilə qurmaq olar (şək. 8). Cərəyan və gərginliklər üçün yük xarakteristikaları şək. 13-də, energetik parametrlər üçün isə - şək. 14-də verilir.

Sərhəd (kritik) rejimi üçün yük müqavimətinə uyğun nöqtədən keçən qırıq xətt gərginləşməmiş və gərginləşmiş rejimləri bir birindən ayırır.

Energetik parametrlərin şək. 14-də davranış xarakterini təyin etmək üçün şək. 13-ə baxaq.

AE-nin dinamiki xarakteristikalarına uyğun olaraq yük müqavimətinin sıfırdan artması ilə əvvəlcə yavaş-yavaş azalır, sonra isə kritik rejim başlayır və onların azal­ma sürəti kəskin artır. AE-nin cərəyanlarının paylanması səbəbindən kəmiy­yətlərinin dəyişməsində əks qgediş müşahidə olunur. Yükdəki gərginliyin də­yiş­mə xarakteri (GMR-də sürərlə və GR-də yavaş-yavaş) yük müqavimətinin artması ilə və cərəyanının dəyişmə qanunu ilə müəyyən olunur.


İndi şək. 14-də verilən əyrilərin xarakterini əsaslandırmaq çətin deyil. Birinci harmoni­ka­nın yükdə ayrılan gücü yük müqavimətinin qiymətində maksimal olur. Belə ki bu nöqtədən solda gücünün davranışı əsasən gərginliyinin dəyişməsi ilə ( yük müqavimətindən zəif asılıdır), sağda isə cərəyanının kəskin azalması ilə ( nisbətən sabit qalır) müəyyən olunur.

Sərf olunan güc əyrisinin gedişi cərəyanının dəyişmə xarakterini təkrarlayır, beləki . Giriş və çıxış elektrodlarındakı səpə­lənmə güclərinin yük müqavimətindən asılılıq qrafikləri əyrilərinin gedişini təkrarlayırlar. Güc üzrə güclənmə əmsalı sərhəd rejimində, FİƏ isə gərginləşmiş rejimdə maksimal qiymətə çatır.

Beləliklə faydalı çıxış gücü və güc üzrə güclənmə əmsalının maksimumu kriteriyaları üzrə KHG-nin optimal rejimi kritik (sərhəd) rejimdir.

FİƏ-nin maksimumu kriteriyası üzrə optimal rejim zəif gərginləşmiş rejimdir.




Yüklə 0,65 Mb.

Dostları ilə paylaş:




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə