18
odur ki, onu həmiĢə məhz borc alan tərtib edir. Veksel sahibi onu öz ortaqları ilə
hesablaĢmalarda istifadə edir və belədə öz borcunu vekselverənə (vekselyazana)
ötürür. Sadə vekselin üzərində yalnız borcalanın imzası olduğunda ona solo veksel də
deyilir.
Sadə və köçürmə vekselin nümunəsi
20
Azərbaycan Respublikasının Mülki Məcəlləsində (maddə 1048) sadə vekselin
rekvizitləri aĢağıdakı kimi göstərilmiĢdir:
-mətnin özünə daxil edilmiĢ “veksel” adı;
-müəyyən məbləği ödəmək barəsində sadə və heç nə ilə ĢərtləĢdirilməmiĢ vəd;
-ödəniĢ kimə və ya sərəncamı ilə icra edilməlidirsə, onun adı;
-vekselin tərtib edildiyi tarix;
-veksel verənin imzası;
-vekselin tərtib edildiyi yer;
-vekselin ödənilməsi vaxtı (veksel üzrə ödəniĢ müddəti);
-ödəniĢin icra edilməli olduğu yer.
Qiymətli Kağızlar üzrə Dövlət Komitəsinin 2 fevral 2000-ci il tarixli “Azərbaycan
Respublikasında veksellərin dövriyyəsi haqqında” əsasnaməsində (bölmə XIII) sadə
vekselin rekvizitləri belə verilmiĢdir:
4
[36]
a) sənədin adı kimi onun yazıldığı dildə “Sadə veksel” sözləri;
b) müəyyən bir məbləği Ģərtsiz ödəmək vədi;
c) ödəniĢ vaxtı;
ç) ödəniĢ yeri;
d) ödəniĢin çatacağı və ya ödəniĢ barəsində sərəncam verən Ģəxsin adı;
e) vekselin verilmə tarixi və yeri;
ə) vekselverənin imzası;
f) veksel blankını çap etmiĢ mətbəənin adı və QKDK tərəfindən verilmiĢ lisenziyanın
nömrəsi, tarixi və VÖĠN-i.
Yuxarıda deyildiyi kimi, veksel bütün zəruri rekvizitlərə malik olmalıdır.
Onlardan hətta birisinin olmaması vekseli etibarsız edir. Bu müddəanın doğruluğuna
Ģübhə olmasa da, “Azərbaycan Respublikasında veksellərin dövriyyəsi haqqında”
əsasnamədə istisna halları göstərilmiĢdir. Belə ki, sadə vekseldə:
-ödəniĢ vaxtı göstərilməyibsə, sənəd təqdim edilən kimi ödənməli olan veksel sayılır;
4-
Azərbaycan respublikasinda Nağdsiz hesablaĢmalar və Pul köçürmələri haqqında Təlimat
21
-ayrıca bir göstəriĢ yoxdursa, ödəyicinin adı yanında qeyd edilmiĢ yer həm də ödəniĢ
yeri və eyni zamanda ödəyicinin iqamətgahı sayılır;
-verilmə yeri göstərilməyən sadə veksel vekselverənin adı yanında qeyd edilmiĢ
yerdə imzalanmıĢ sayılır.
Kommersiya əməliyyatında sadə vekselin hərəkətini belə təsvir etmək
olar.(sxem1)
Sxem 1.Sadə vekselin hərəkəti
Köçürmə veksel yaxud tratta kreditorun (vekselverən) vekseldə göstərilən
məbləğin göstərilən müddətdə üçüncü Ģəxsə (remitent) ödənilməsi haqda borclu Ģəxsə
(trassat) verdiyi əmrdir. Trattanı yazan Ģəxs, yəni vekselverən trassant adlanır.
Azərbaycan Respublikasının Mülki Məcəlləsində (maddə 1005) köçürmə vekselin
rekvizitləri aĢağıdakı kimi göstərilmiĢdir:
-sənədin mətninə daxil edilmiĢ “veksel” adı;
-veksel verənin müəyyən məbləği ödəmək barəsində sadə və heç nə ilə
ĢərtləĢdirilməmiĢ göstəriĢi;
-kim ödəməlidirsə, onun (ödəyicinin) adı;
-ödəniĢ kimə və ya kimin sərəncamı ilə icra edilməlidirsə, onun adı;
-vekselin tərtib edildiyi tarix;
-veksel verənin imzası;
-vekselin tərtib edildiyi yer;
22
-vekselin ödənilməsi vaxtı (veksel üzrə ödəniĢ müddəti);
-ödəniĢin icra edilməli olduğu yer.
“Azərbaycan Respublikasında veksellərin dövriyyəsi haqqında” əsasnaməsində
(bölmə II) köçürmə vekselin rekvizitləri belə verilmiĢdir:
a) sənədin adı kimi onun yazıldığı dildə “köçürmə veksel” sözləri;
b) söz və rəqəmlə yazılmıĢ müəyyən pul bəbləğini Ģərtsiz ödəmək haqqında təklif;
c) ödəyicinin tam adı, hüquqi ünvanı və bank rekvizitləri;
ç) ödəniĢin müddəti;
d) ödəniĢin yeri;
e) remitentin və ya sərəncam verən Ģəxsin tam adı, hüquqi ünvanı, bank rekvizitləri;
ə) vekselin verilmə tarixi və yeri;
f) vekselverənin möhürlə təsdiqlənmiĢ imzası;
q) veksel blankını çap etmiĢ mətbəənin adı və QKDK tərəfindən verilmiĢ lisenziyanın
nömrəsi, tarixi və VÖĠN-i.
Köçürmə vekseldə:
-ödəniĢ vaxtı göstərilməyibsə, sənəd təqdim edilən kimi ödənilməli olan köçürmə
veksel sayılır;
-ayrıca bir göstəriĢ yoxdursa, ödəyicinin adı yanında qeyd edilmiĢ yer eyni zamanda
ödəniĢ yeri və ya ödəyicinin ünvanı sayılır;
-verilmə yeri göstərilməyən köçürmə veksel vekselverənin adı yanında qeyd edilmiĢ
yerdə imzalanmıĢ sayılır.
Trattanın buraxılması və tədavülü xüsusiyyəti ondadır ki, o, adi tədiyə vasitəsi
kimi çıxıĢ etmir. Vekseli alan remitent orada göstərilən trassatın ödəməni
keçirəcəyinə əmin deyil. Buna görə də, ən əvvəl borclunun vekseldəki məbləği
ödəməyə razılığına əmin olmaq gərəkdir. Belədə, veksel aksept edilməkdən ötrü
trassata göndərilir. Aksept veksel üzrə öhdəliyin yerinə yetirilməsi haqda yazılı
razılıqdır. Özünün razılığını trassat vekselin üz tərəfində etdiyi qeydlə təsdiqləyir.
Qeyd edilməlidir ki, veksel sahibi onu ödəyicinin aksepti olmadan da baĢqa Ģəxsə
Dostları ilə paylaş: |