Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin
İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır.
Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyi
kollegiyasının 3 fevral 2009-cu il tarixli
3 saylı qərarı ilə təsdiq edilmişdir
KƏSKİN OTİTLƏRİN
DİAQNOSTİKA VƏ MÜALİCƏSİ ÜZRƏ
KLİNİK PROTOKOL
Bakı - 2009
1
Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin
İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır.
56.8
K 59
K 59 Kəskin otitlərin diaqnostika və müalicəsi üzrə klinik
protokol – 28 səh.
2
Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə
Nazirliyinin səhiyyə islahatları çərçivəsində ictimai
səhiyyə kadrlarının hazırlanması üzrə Tədbirlər proqramı
əsasında tərtib edilmişdir.
Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin
İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır.
3
Klinik protokolun redaktoru:
C.Məmmədov – Səhiyyə Nazirliyi İctimai Səhiyyə və
İslahatlar Mərkəzinin direktoru
Klinik protokolun tərtibçilər heyəti:
N.Hüseynov – Səhiyyə Nazirliyinin baş mütəxəssisi,
Ə.Əliyev ad. ADHTİ-nin Otorinolarinqologiya kafedrasının
müdiri, professor, t.e.d.
A.Əfəndiyev – Ə.Əliyev ad. ADHTİ-nin Otorinolarinqologiya
kafedrasının dosenti, t.e.n.
T.Əhmədli – Ə.Əliyev ad. ADHTİ-nin Otorinolarinqologiya
kafedrasının dosenti, t.e.n.
L.Orucova – İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzi tibb
işçilərinin peşəkar hazırlığı şöbəsi, həkim-metodist
Səhiyyə Nazirliyinin Tibbi yardımın təşkili şöbəsi tərəfindən
rəy verilmişdir.
Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin
İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır.
4
İxtisarların siyahısı:
KXO
– kəskin xarici otit
KOO
– kəskin orta otit
KT
– kompüter tomoqrafiya
XBT-10
– Xəstəliklərin Beynəlxalq Təsnifatı, 10-cu buraxılış
EÇS
– eritrositlərin çökmə sürəti
RKT
– randomizasiya olunmuş klinik tədqiqat
YTC
– yüksək tezlikli cərəyan
UBŞ
– ultrabənövşəyi şüalanma
Sübutların etibarlılıq dərəcəsi və elmi tədqiqatların tipləri
Sübutların
etibarlılıq
dərəcəsi
Sübutların mənbələri
(elmi tədqiqatların tipləri)
Ia
Sübutlar meta-analiz, sistematik icmal və ya
randomizasiya olunmuş klinik tədqiqatlardan (RKT)
alınmışdır
Ib
Sübutlar ən azı bir RKT-dən alınmışdır
IIa
Sübutlar ən azı bir yaxşı planlaşdırılmış, nəzarət edilən,
randomizasiya olunmamış tədqiqatdan alınmışdır
IIb
Sübutlar ən azı bir yaxşı planlaşdırılmış kvazi-
eksperimental tədqiqatdan alınmışdır
III
Sübutlar təsviri tədqiqatdan (məsələn, müqayisəli,
korrelyasion tədqiqatlar, ayrı-ayrı halların öyrənilməsi)
alınmışdır
IV
Sübutlar ekspertlərin rəyinə və ya klinik təcrübəyə
əsaslanmışdır
Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin
İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır.
5
Tövsiyələrin etibarlılıq səviyyəsi şkalası
Tövsiyənin
etibarlılıq
səviyyəsi
Tövsiyənin əsaslandığı sübutların
etibarlılıq dərəcəsi
A
• RKT-lərin yüksək keyfiyyətli meta-analizi,
sistematik icmalı və ya nəticələri uyğun
populyasiyaya şamil edilə bilən, sistematik səhv
ehtimalı çox aşağı olan (++) irimiqyaslı RKT.
• Sübutların etibarlılıq dərəcəsi Ia.
B
• Kohort və ya klinik hal - nəzarət tipli tədqiqatların
yüksək keyfiyyətli (++) sistematik icmalı, yaxud
• Sistematik səhv riski çox aşağı olan (++) yüksək
keyfiyyətli kohort və ya klinik hal - nəzarət tipli
tədqiqat, yaxud
• Nəticələri uyğun populyasiyaya şamil edilə bilən,
sistematik səhv riski yüksək olmayan (+) RKT.
• Sübutların etibarlılıq dərəcəsi Ib və IIa.
C
• Nəticələri uyğun populyasiyaya şamil edilə bilən,
sistematik səhv riski yüksək olmayan (+) kohort və
ya klinik hal - nəzarət tipli və ya nəzarət edilən,
randomizasiya olunmamış tədqiqat, yaxud
• Nəticələri uyğun populyasiyaya bilavasitə şamil
edilə bilməyən, sistematik səhv riski çox aşağı olan
və ya yüksək olmayan (++ və ya +) RKT.
• Sübutların etibarlılıq dərəcəsi IIb.
D
• Klinik hallar seriyasının təsviri, yaxud
• Nəzarət edilməyən tədqiqat, yaxud
• Ekspertlərin rəyi.
• Yüksək səviyyəli sübutların mövcud olmamasının
göstəricisidir.
• Sübutların etibarlılıq dərəcəsi III və IV.
Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin
İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır.
6
Protokol ilkin səhiyyə xidmətləri səviyyəsində çalışan
otorinolarinqoloqlar, pediatrlar və ailə həkimləri üçün nəzərdə
tutulmuşdur.
Pasiyent qrupu: kəskin otit xəstəliyi olan 2 yaşdan yuxarı uşaqlar
və böyüklər.
Protokolun məqsədi:
Kəskin otitli xəstələrdə diaqnostika və müalicənin adekvat, tam
həcmli, eyni səviyyədə aparılmasını təşkil etmək.
KƏSKİN XARİCİ OTİT
Kəskin xarici otit (KXO) – xarici qulağın generalizə olunmuş
iltihabı olub, prosesə bəzən təbil pərdəsinin qoşulması ilə özünü
büruzə verir.
Epidemiologiya
İl ərzində xəstələnmə coğrafi yaşayış yerindən və yaşından asılı
olaraq ümumi əhali sayının 0,4-1%-ini təşkil edir.
Müxtəlif ölkələrdə xarici otitlərin insanlar arasında yayılması
qulaq xəstəliklərinin 17-23%-ini təşkil edir. Əgər xarici və orta
qulağın iltihabı proseslərinin müştərək zədələnmələrini də nəzərə
alsaq, bu faiz daha da yüksəlmiş olur.
Xarici qulağın iltihabının əmələ gəlmə tezliyi artmağa doğru
meyllidir. Bu, hər şeydən əvvəl, peşə faktorlarının, ətraf mühitin
çirklənməsinin mənfi təsiri ilə, orqanizmdə immunoloji dəyişikliklərə
səbəb olan dərman maddələrinin geniş tətbiqi və stress halları ilə
əlaqədardır.
Etiologiya
►
Bakterial infeksiya
− Staphylococcus aureus
− Streptococcus pyogenes
− Pseudomonas aeruginosa
►
Göbələk infeksiyası
− Candida
− Aspergillus
►
Virus infeksiyası
Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin
İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır.
7
Axır illərdə göbələk mənşəli xarici otitlərin artması müşahidə
olunur. Bu, hər şeydən əvvəl müasir müalicə metodlarının
xüsusiyyətləri ilə
əlaqədardır. Belə ki, antibiotiklərin,
kortikosteroidlərin, sitostatiklərin uzunmüddətli tətbiqi ilə göbələk
xəstəliklərinin inkişafına səbəb olan şərait kompleksi əmələ gəlir.
Risk faktorları:
►
Regionar xroniki proseslər;
►
İmmun çatışmazlığı halları (birincili və ikincili);
►
Hormonal və maddələr mübadiləsi dəyişiklikləri, o cümlədən
şəkərli diabet;
►
Allergiya;
►
İş və istirahət şəraiti (yüksək tozlu, çox rütubətli şərait,
barokomplekslərdə işlər);
►
Xarici qulaq keçəcəyi epidermisinin travmatizasiyası (istər
birbaşa travma, istərsə də müxtəlif qulaq xəstəlikləri – ekzematoz
proseslər, psoriaz, ekzema, xroniki orta otit, dermatitlər və s.);
►
Xarici qulaq keçəcəyinin anatomik quruluşu və qulaq kirinin
xüsusiyyətləri;
►
Üzgüçülük, çimmə;
►
İsti və nəm iqlim;
►
Eşitmə cihazından istifadə etmə.
XBT-10 ÜZRƏ TƏSNİFAT
H 60
Xarici otit
H 60.0
Xarici qulağın absesi
H 60.2
Bədxassəli xarici otit
H 60.3
Digər infeksion xarici otitlər
H 60.9
Dəqiqləşdirilməmiş xarici otit
KLİNİK TƏSNİFAT
Xarici otitin aşağıdakı klinik növləri ayırd edilir:
►
Məhdudlaşmış (abses, çiban)
►
Diffuz
►
Bədxassəli (nekrotik)
Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin
İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır.
8
Kəskin məhdudlaşmış XO xarici qulaq keçəcəyinin zarlı-
qığırdaq hissəsinin tük follikullarının və piy vəzilərinin
infeksiyalaşması nəticəsində inkişaf edir. Ən çox karbohidrat
mübadiləsi pozulmuş, hipovitaminozu (A, C, B qrupu) olan şəxslərdə
əmələ gəlir.
Kəskin diffuz XO xarici qulaq keçəcəyi dərisinin və dərialtı
qatının infeksiyalaşması nəticəsində (ən çox xroniki irinli orta otitlər
zamanı) yayılmış forma kimi üzə çıxır.
Bədxassəli XO xəstəliyin ən ağır forması olub Pseudomonas
aeruginosa tərəfindən törədilir. Ən çox insulindən asılı şəkərli
diabeti olan yaşlı xəstələrdə və ya immun çatışmazlığı olan gənc
şəxslərdə rast gəlinir. Xəstəlik üçün infeksiyanın toxumaların dərin
qatlarına çox tez yayılması və qranulyasiyaların inkişafı, sümük
toxumasının sekvestrasiyası xarakterikdir. Proses gicgah-çənə
oynağının divarına yayıldığı zaman çeynəmə, ağzın açılması
pozulmuş olur. Bu patologiya fonunda qonşu sinirlərin parez və
iflicləri də mümkündür.
DİAQNOSTİKA
Şikayətlər
►
Qulaq nahiyəsində kəskin ağrılar (bəzən ümumi baş ağrıları):
ağrılar iltihabi prosesin lokalizasiyasından asılı olaraq gicgah
nahiyəsinə, çənəaltı sahəyə, gicgah-çənə oynağına irradiasiya edə
bilər. Həmin ağrılar ağızın açılması və çeynəmə zamanı, traqusa
və qulaq seyvanına toxunduqda güclənir
►
Eşitmənin zəifləməsi (adətən diffuz xarici otitlərdə müşahidə
olunur), zəifləmə qulaqda tutulma hissiyyatından tam karlığa
qədər ola bilər;
►
Qulaqda qaşınma (həmişə olmur);
►
Bədən hərarətinin yüksəlməsi (intoksikasiya səviyyəsindən asılı
olaraq);
►
Ümumi vəziyyətin pisləşməsi, yuxunun pozulması, əsəbilik
(həmişə müşahidə olunmur).
Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin
İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır.
9
Fizikal müayinələr
►
Qulaq seyvanının palpasiyası və traqusun basılması zamanı
ağrılar kəskin artır;
►
Otoskopiya zamanı xarici qulaq dərisinin infiltrasiyası,
hiperemiyası hesabına keçəcəyin daralması: həmin infiltrasiya
qulaq seyvanı ətrafı yumşaq toxumalara, məməyəbənzər çıxıntıya
yayıla bilər.
►
Xarici qulaq keçəcəyində deskvamasiya olunmuş epidermis və
irin hesabına kəskin qoxulu ifrazat kütləsi müşahidə edilir (diffuz
xarici otitlərə daha çox xarakterikdir);
►
Qulaqətrafı limfa düyünləri palpasiya zamanı bərkimiş və ağrılı
olurlar;
►
Eşitmə, səsi nəql etmə aparatının pozulması tipində zəifləmiş
olur;
►
Məhdud xarici otit zamanı xarici qulaq keçəcəyinin divarlarının
birində zarlı-qığırdaq hissədə bir və ya bir neçə iltihabi düyün
üzə çıxır ki, onlarda da xəstəliyin mərhələsindən asılı olaraq
nekrotik özək ola, yaxud olmaya bilər. Bu zaman xarici qulaq
keçəcəyində başqa heç bir patologiya müəyyən edilmir.
►
Regionar limfa düyünlərinin böyüməsi
Laborator müayinələr
►
qanın ümumi müayinəsi;
►
qanda və sidikdə qlükozanın təyini;
►
qulaq ifrazatının bakterioloji müayinəsi və mikrobların
dərmanlara həssaslığının təyini;
►
qanın sterilliyinin təyini.
İnstrumental müayinələr
►
Otoskopiya başlıca müayinə üsuludur (C). Bu metodu adi qulaq
qıfı ilə yanaşı otoskop, mikroskop və endoskopun köməkliyi ilə
də aparmaq olar.
►
Eşitmənin müayinəsi danışıq və kamertonlarla (akumetriya) və
audiometrlərin köməkliyi ilə aparılır. Bu zaman alınan nəticələr
eşitmənin səsi nəql etmə aparatının pozulması tipində
zəifləməsini göstərir.
►
Bədxassəli XO zamanı rentgenoloji (KT) müayinə (C).
Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin
İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır.
10
Differensial diaqnostika
KXO aşağıdakı xəstəlik və hallarla differensiasiya edilir:
1. Kəskin orta otit (KOO) (cədvəl 1). Bu xəstəliyin diaqnozu xarici
qulaq keçəcəyini təmizlədikdən sonra keçəcək genişləndirildikdə
eşitmə funksiyasının bərpa olunmaması ilə təsdiqlənir. Ancaq
xarici qulaq keçəcəyi iltihabının təbil pərdəsinin epidermal qatına
yayılması zamanı differensial diaqnostika çox çətinləşir. Bu
zaman prosesin gedişinə gündəlik nəzarət düzgün diaqnoz
qoyulmasına köməklik edir.
Cədvəl 1. Kəskin xarici otitin kəskin orta otitlə
differensial diaqnostikası
Simptomlar Kəskin xarici otitdə
Kəskin orta otitdə
Qulaqda ağrı Var
Var
Eşitmənin zəifləməsi
Cüzi, qulaq
keçəcəyinin ödemi
və ifrazat zamanı
Kəskin
Qulaqda küy
Yoxdur, xarici qulaq
keçəcəyi dolu
olanda ola bilər
Müxtəlif intensivlikli
Qulaqda qaşınma Var
Yoxdur
Traqusun basılması,
seyvanın palpasiyası
zamanı ağrı
Kəskin ağrılı
Ağrısız (erkən uşaq
yaşlarından başqa).
Xarici qulaq
keçəcəyinin
vəziyyəti
Dəyişmişdir Dəyişməmişdir.
İfrazat
İrinli Selikli-irinli
Bədən hərarəti
Normal və ya
subfebril
Febril
Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin
İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır.
11
2. Mastoidit (cədvəl 2). KXO zamanı şişkinlik və ağrı qulaq
seyvanının bitişmə xətti üzrə olur, mastoidit zamanı isə həmin
əlamətlər məməyəbənzər çıxıntı nahiyəsində üzə çıxır. Eyni
zamanda, eşitmə pozğunluğu xarici otitlər zamanı keçici xarakter
daşısa da, mastoidit zamanı bu pozğunluq daimi olur.
Cədvəl 2. Xarici otitin mastoiditlə differensial diaqnostikası
Simptomlar Xarici
otitdə
Mastoiditdə
Təbil pərdəsinin
vəziyyəti
Dəyişməmişdir
Dəyişmişdir
(hiperemiya,
infiltrasiya, tanınma
nöqtələri təyin edilmir,
təbil pərdəsinin
perforasiyası
mümkündür)
Xarici qulaq
keçəcəyinin genişliyi
Qığırdaq hissədə
daralmışdır
Sümük hissədə
daralmışdır(arxa-yuxarı
divarın sallanması)
İfrazatın xarakteri
İrinli
Pulsasiyaedici
xarakterli,
”rezervuar simptomu”
Şuler, Mayer,
Stenvers
proyeksiyalarında
gicgah sümüklərinin
rentgenoqrafiyası,
KT
Gicgah
sümüyünün
dəyişilməsi təyin
edilmir
Məməyəbənzər çıxıntı
hüceyrələrinin
havalılığının itirilməsi
və sümük əsasının
struktur və tamlığının
pozulması
3. Ağıl dişlərinin çıxması. Bu zaman müşahidə olunan ağrılar xarici
qulağa irradiasiya edə bilər. Ancaq otoskopik dəyişkənliklərin,
eşitmə zəifləməsinin olmaması, qulaq seyvanının palpasiyasının
ağrısız olması diaqnostikaya köməklik edir. Stomatoloqla
məsləhətləşmək lazımdır.
Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin
İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır.
12
4. Gicgah-çənə oynağının artrozoartriti. Bu xəstəliklərdə də ağrılar
xarici qulaq nahiyəsində üzə çıxa bilər. Xəstənin ağzının
açılması, çeynəməsi pozularaq ağrılı olur. Diaqnoz otoskopiya
zamanı dəyişikliklərin olmaması, oynağın palpasiyasında ağrının
güclənməsi, ağzın açılması zamanı çənənin xəstə oynaq tərəfə
meyl etməsi, oynağın rentgen müayinəsi ilə təsdiqlənir.
Stomatoloqun məsləhəti lazımdır.
KƏSKİN XARİCİ OTİTİN MÜALİCƏSİ
Müalicənin məqsədləri
Xəstəliyin əlamətlərinin qısa müddətdə ləğv edilməsi;
Ağırlaşmaların inkişafının qarşısının alınması;
Residivlərin profilaktikası;
Həyat keyfiyyətinin yüksəlməsi.
Müalicə zamanı su proseduralarından 7-10 gün ərzində imtina
etmək lazımdır (xüsusən üzgüçülükdə) (B).
Ağrılar yox olanadək eşitmə cihazının istifadəsi məhdudlaşdırıl-
malıdır (B).
Müalicə, adətən, ambulator aparılır.
Müalicə zamanı istifadə olunur:
►
Qulağın təmizlənməsi
Müalicə həmişə xarici qulaq keçəcəyinin təmizlənməsindən
başlanmalıdır. Bu məqsədlə antiseptiklərlə yuyulmadan və
sorucudan istifadə edilir. Eyni zamanda pambıq və ya cuna
piltələrdən də istifadə etmək olar. Bu zaman təmiz sahə
alınana qədər həmin piltələri dəyişdirmək lazımdır. Digər
tərəfdən, xarici qulaq keçəcəyinə dərman maddələri də bu
piltələrə isladılmış şəkildə daxil edilməlidir. Həmin piltəni
həkim, tibb bacısı və ya xəstə özü tətbiq edə bilər (C).
►
Analgetiklər (ağrının intensivliyindən asılı olaraq yerli və ümumi
təyin edilir) (B).
►
Antibiotiklər
Yerli floraya uyğun təyin edilir (B). Onların daxilə və ya
parenteral qəbul edilməsinə ümumi vəziyyətdən asılı olaraq
xəstəliyin birinci günündən qərar verilir. Əgər xəstənin
Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin
İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır.
13
ümumi vəziyyəti kafi deyilsə, bədən hərarəti yüksəlmişsə,
intoksikasiya əlamətləri varsa, antibiotiklərin təyini vacibdir.
Həmin dərmanların tək halda yerli tətbiqi az effektlidir. Əksər
hallarda antibiotik-qlükokortikoid qarışıqlarından istifadə
etməyə üstünlük verilir. Bu qəbildən triasinalon-neomisin-
asetat turşusu damcıları daha üstündür.
►
Steroidlər
►
İltihab əleyhinə təsirə malik kimyəvi preparatlar
Bu məqsədlə topik alüminium-asetat damcılarından istifadə
etməyə üstünlük verilir.
►
Fizioterapiya
Endoaural helium-neon lazer terapiyası aparılır (5-10 seans);
Xarici qulaq nahiyəsinə YTC və ya UBŞ tətbiq edilir(5-10
seans).
Kəskin xarici otitin müalicə sxemi
Etiotrop müalicə:
►
bakterial otitlər zamanı törədicinin növü və antibiotiklərə
həssaslığından asılı olaraq antibiotiklər təyin edilir –
aminmüdafiəli penisillinlər, sefalosporinlər, ftorxinolonlar
(uşaqlardan başqa) (B)
►
analgetiklər (göstəriş olsa) (B)
►
göbələk mənşəli zədələnmə zamanı flukonazol, klotrimazol
►
karbohidrat mübadiləsinin korreksiyası (xüsusilə bədxassəli
xarici otit zamanı).
Yerli müalicə:
►
xarici qulaq keçəcəyi çibanının başlanğıc mərhələsində
alüminium-asetatdan istifadə edilir; çiban açıldıqdan sonra
alüminium-asetat damcıları davam etdirilir və 10% natrium
xlorid məhlulu ilə antibiotiklərin linimentləri (1% eritromisin,
1% xlorfenikol və s.) növbələnərək tətbiq olunur;
►
proses uzandıqda çiban yarılır; (C)
►
diffuz xarici otitlər zamanı antibiotik və qlükokortikoidlər tətbiq
edilir: prednizolon məlhəmi, flumetazon+klioxinol (lorinden C ),
hidrokortizon+oksitetrasiklin (oksikort), betametazon+gentamisin
(qaramisinlə selistoderm) – gündə 2-3 dəfə, 7 gün; (B)
Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin
İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır.
14
►
otomikozlarda xarici qulaq keçəcəyinə 2%-li xlornitrofenol
damızdırılır, mikoqrammaya uyğun olaraq antifunqal dərmanlarla
piltə gündə 1 dəfə yeridilir (izokenazol, ketokenazol, 1%-li
klotrimazol, oksiklotrimazol kremləri). Müalicə 3-4 həftə aparılır.
Bədxassəli xarici otitlərin müalicəsi:
►
göy irin çöplərinə qarşı spesifik bakteriofaq məhlulunun
damızdırılması, poliferiment piltələrdən istifadə;
►
3-4%-li bor turşusu məhlulunun damızdırılması;
►
hiperbarik oksigenasiya;
►
parenteral antibiotikoterapiya (karbenisillin, seftazidim,
seftriakson, siprofloksasin, moksifloksasin, levofloksasin və s.)
Cədvəl 3. Yerli müalicədə istifadə olunan dərmanlar
Antiseptiklər
Dərmanın adı Dozası
Bor turşusunun 3-4%-li spirtli
məhlulu
(boric acid 3-4%) (B)
Böyüklər: 2-3 damcı
gündə 3 dəfə qulağa
damızdırmalı və ya piltə ilə
Pediatrik: 3-4 damcı
gündə 3 dəfə qulağa
damızdırmalı və ya piltə ilə
Sirkə turşusu ilə alüminium-asetat
(acetic acid, aluminum acetate) (B)
Böyüklər: Eyni
Pediatrik: Eyni
Sirkə turşusu ilə hidrokortizon
(acetic acid, hydrocortisone) (B)
Böyüklər: Eyni
Pediatrik: Eyni
3%-li alüminium-asetat məhlulu
(aluminum acetate 3%)
Böyüklər: Eyni
Pediatrik: Eyni
2%-li sirkə turşusu məhlulu
(acetic acid 2%) (B)
Böyüklər: Eyni
Pediatrik: Eyni
Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin
İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır.
15
Antibiotiklər
Ofloksasin (B)
(Floxin otic)
Böyüklər: 5 damcı
12 saatdan bir qulağa
Pediatrik: 5-10 damcı
12 saatdan bir qulağa
Siprofloksasin
(Ciloxan)
Böyüklər: 3 damcı
12 saatdan bir qulağa
Pediatrik: 3-5 damcı
12 saatdan bir qulağa
Siprofloksasin hidrokortizonla
(Cipro HC otic) (B)
Böyüklər: 3 damcı
12 saatdan bir qulağa
Pediatrik: 3-5 damcı
12 saatdan bir qulağa
Siprofloksasin deksametazonla (B)
(Cirpodex)
Böyüklər: Eyni
Pediatrik: Eyni
Gentamisin betametazonla
(Celestone phosphate otic)
Böyüklər: 4 damcı
gündə 4 dəfə qulağa
Pediatrik: 4 damcı
gündə 4 dəfə qulağa
Neomisin, polimiksin B,
hidrokortizon (B)
(Cortisporin otic)
Böyüklər: 4 damcı
gündə 4 dəfə qulağa
Pediatrik: 4 damcı
gündə 4 dəfə qulağa
Antifunqallar
1%-li Klotrimazol qulaq damcısı
(Zotrimin AF)
Böyüklər: 3 damcı
gündə 3-4 dəfə qulağa
Pediatrik: 3 damcı
gündə 3-4 dəfə qulağa
Siklopiroksolamin (Brumixol)
Böyüklər: 3 damcı gündə 3-4
dəfə qulağa
Pediatrik: 3 damcı gündə 3-4
dəfə qulağa
İzokenazol məlhəmi*
Böyüklər: Eyni
Pediatrik: Eyni
*Klinik protokolun tərtib edildiyi dövrdə Azərbaycan Respublikasında dövlət qeydiyyatından keçməmiş dərman vasitəsi.
Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin
İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır.
16
Metallarla (nikel, gümüş) təmas, yuyucu vasitələr (şampunlar,
sabun), eşitmə cihazının işlədilməsi zamanı əmələ gələn kontakt
dermatiti zamanı həmin maddələrlə təmasın kəsilməsi, eşitmə
cihazından istifadə olunmaması tətbiq edilir (C).
Mikroblara qarşı preparatların (neomisin) uzun müddət
istifadəsindən sonra əmələ gələn ikincili otitin müalicəsi zamanı
allergik agent ləğv olunmalı və ayrı preparat təyin edilməlidir (B).
Residivləşmə
Xəstəlik, adətən, qısa müddətə bitir. Ancaq bir çox hallarda
residivləşmə qeyd olunur. Bu zaman vaksinterapiya, anatoksinlərin
vurulması, autohemoterapiya, vitaminlər (A, B qrupu, C) tətbiq edilir.
Ağır klinik gediş və bədxassəli xarici otit zamanı təcili
hospitalizasiya lazımdır.
Cərrahi müalicə
Ancaq bədxassəli gedişə malik XO zamanı göstərişdir: nekroza
uğramış toxumalar xaric edilir.
Proqnoz
Əksər hallarda xoşdur. Bədxassəli gedişə malik XO istisna təşkil
edir. Bu zaman ağırlaşmış anamnezi olan yaşlı insanlarda hətta
letallıq da ola bilər.
PROFİLAKTİKA
XO profilaktikasında önəmli yeri qulaqların təsadüfi əşyalarla
və ya pambıqlı zondlarla təmizlənməsinin qadağan olunması tutur.
Tozlu, rütubətli işlərdə, yüksək təzyiqli qaz mühitində çalışan şəxslər
xüsusi nəzarət altında olmalıdırlar. Belə ki, bu şəxslərdə xarici qulaq
dərisinin toz hissəcikləri ilə gündəlik mikrotravmaları, yüksək
rütubət və təzyiqin təsiri ilə dərinin maserasiyası iltihabi prosesin
əmələ gəlməsinə və davam etməsinə gətirib çıxarır.
Xarici otitli xəstələrdə müalicədən sonra xarici qulaq
keçəcəyindən kontrol yaxma götürülür; 3-4 ay qulağa su düşməkdən
qorunmaq tövsiyə edilir; dispanser müşahidə 1 il ərzində aparılır.
Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin
İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır.
17
PASİYENT ÜÇÜN MƏLUMAT
XO xarici qulaq keçəcəyinin iltihabıdır. Bu iltihab infeksiya,
allergiya və başqa səbəblərdən ola bilər. Qulaq damcıları ilə müalicə
adətən effektli olur.
Xarici otitin hansı simptomları var?
Xəstələr, əsasən, qulaqda ağrılar, eşitmənin zəifləməsi,
qaşınmadan şikayətlənirlər.
Xarici otitin yaranma səbəbləri hansılardır?
Bəzi insanlar XO ilə xəstələnməyə meyllidirlər. Onların
qulaqlarına su, şampun, sabun, saç spreyləri və s. düşdükdə həmin
nahiyədə qaşınma yaranır və nəticədə xarici qulaq keçəcəyinin dərisi
zədələnərək iltihaba təkan verir. İltihablaşmış dəri tezliklə infeksiya-
laşır. Bu yanlış dairə təkrar oluna bilər. İnsanlar qulaqlarını daha çox
qaşıdıqca iltihab və infeksiya daha da artır, vəziyyət pisləşir və s.
Xarici otitin baş verməsinə gətirib çıxaran digər səbəblər:
- Üzgüçülük. Üzgüçülüklə məşğul olanlarda olmayanlara nisbətən xarici
otit 5 dəfə çox rast gəlinir. Bu, xarici qulaq keçəcəyinə su düşməsi ilə
əlaqədardır. Xarici otiti bəzən “üzgüçü qulağı” da adlandırırlar.
- Hava. Xarici otit daha çox isti, rütubətli və “tərlədən” havada inkişaf
edir. Ona görə də bu xəstəliyə ən çox isti ölkələrdə rast gəlinir.
- Dəri problemləri. Ekzema və ya psoriaz xarici qulaq keçəcəyi dərisini
zədələyir və xarici otitin başlanmasına təkan verir.
- Qulaq kiri tıxaclarının yuyularaq təmizlənməsi. Bu, xarici qulaq
keçəcəyini qıcıqlandıraraq iltihab törədə bilər.
Xarici otit necə müalicə olunur?
Həkim, adətən qulaq damcılarından ibarət olan qısa müalicə
kursu təyin edir. Bu damcıların tərkibində infeksiyaya qarşı
antibiotik və ödemlə qaşınmaya qarşı steroid olur. Müalicə bir həftə
və ya xəstəliyin simptomları yox olana qədər davam etdirilir.
Müxtəlif adı olan belə damcıların sayı kifayət qədərdir. Əgər
onlardan biri istənilən nəticəni verməzsə, həkim başqa tərkibli damcı
təyin edir.
Qulaq damcıları necə istifadə olunur?
- Xəstə, zədələnmiş qulaq yuxarı tərəfdə olmaqla uzanır.
- Qulağa bir neçə damcı dərman tökmək və həmin vəziyyətdə 1-2 dəqiqə
uzanmaq;
- Qulaq seyvanının ön tərəfindəki qığırdaq çıxıntıya (traqus) bir müddət
basmaqla damcını keçəcəyin dərinliyinə yeritmək.
Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin
İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır.
18
Antibiotiklər
Ümumi vəziyyət ağır olduqda və ya infeksiyanın qulaqdan ətraf
toxumalara yayılması qorxusu olduqda bu dərmanlardan istifadə olunur.
Ağrıkəsicilər
Ağrını aradan götürmək üçün, adətən, parasetamol və ibuprofen
tətbiq edilir. Qulaq nahiyəsinə qoyulan isti flanel və ya qızdırıcı
kompreslər də həmçinin ağrını götürür.
Qulaq keçəcəyinin təmizlənməsi
Xarici qulaq keçəcəyinə pambıq piltə qoyulmur. Ancaq ifrazat
çoxdursa, bir müddət bu ifrazatın təmizlənməsi üçün pambıq
piltələrdən istifadə etmək olar. Bu zaman təmiz sahə alınana qədər bu
piltələri dəfələrlə dəyişmək olar. Xarici qulaq keçəcəyini pambıqlı
çubuqla təmizləmək olmaz. Əgər siz bu çubuğu və ya hər hansı
başqa əşyanı qulağa daxil etsəniz, dərini zədələyib həmin yeri
infeksiyalaşdırar və ağırlaşmalar törədərsiniz. Əgər axıntı qulaqətrafı
nahiyələrə yayılarsa, əsgi parçası ilə təmizlənə bilər.
Sonrakı müalicə
Digər müalicələr iltihabın ağırlaşdığı hallarda və ya aparılan
müalicə bir həftə ərzində köməklik etmədikdə təyin edilir.
- Həkim və ya tibb bacısı xarici qulaq keçəcəyini təmizləyə bilər. Onlar
bunu xüsusi çubuğa dolanmış pambıqla və ya pambıq piltələr, ya da tibbi
sorucu vasitəsi ilə həyata keçirirlər;
-
Xarici qulaq keçəcəyi çox şişdikdə cuna piltə qulaq damcısı xəstəliyi
yaradan mikrobu təyin etmək üçün xüsusi piltə vasitəsilə ifrazatı xaric
edə bilər. Bu, uyğun antibiotik qulaq damcılarını təyin etmək üçün
edilir (bəzi mikroblar bir çox antibiotiklərə həssas deyillər).
Xarici otitlə xəstələnməmək üçün nə etmək lazımdır?
Xarici otitə meylli olmamaq üçün qulaq keçəcəyi daim quru
saxlanılmalıdır. Bunun üçün:
- Xarici qulaq keçəcəyinə sabun və ya şampun daxil etmək olmaz. Belə
hadisə olmasın deyə, keçəcəyə vazelinlə isladılmış pambıq qoyulmalıdır;
- Xarici qulaq keçəcəyinə düşmüş suyu xaric etmək üçün dəsmalın kənar
ucundan və ya pambıqlı çubuqlardan istifadə etmək olmaz. Təmizliyi
təbii yolla aparmaq lazımdır;
- Xarici qulaq keçəcəyini barmaqla, çubuqla, iti əşyalarla və s. ilə
qaşımaq və ya təmizləmək olmaz. Qulaq keçəcəyi özü-özünü
təmizləmək qabiliyyətinə malikdir;
-
Üzgüçülüklə məşğul olduqda xarici qulaq keçəcəyini quru saxlamaq
lazımdır. Bu, qulaq keçəcəyinə xüsusi qoruyucular daxil etməklə həyata
keçirilir. Bəzi üzgüçülər silikon və ya rezin tıxaclardan istifadə edirlər,
ancaq bu zaman qulaq keçəcəyi dərisini qıcıqlandırmamaq əsas şərtdir.
Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin
İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır.
19
KƏSKİN ORTA OTİT
Kəskin orta otit (KOO) – patoloji prosesə daha çox təbil
boşluğunun qoşulması ilə xarakterizə olunan orta qulağın kəskin
iltihabi xəstəliyidir. Orta otit bir çox fəsadlaşmanın səbəbi ola bilər.
Xəstəlik vaxtında müalicə edilmədikdə və ya virulent infeksiya
aparılan müalicəyə adekvat tabe olmadıqda, infeksiya orta qulaqdan
qonşu nahiyələrə, o cümlədən kəllədaxili şöbələrə də keçə bilər.
Epidemiologiya
Xəstəlik geniş yayılmışdır (bütün LOR xəstəliklərinin 15-25%-ə
qədərini təşkil edir), ancaq ən çox uşaq yaşlarında rast gəlinir. Orta
otit xəstəliyi olan uşaqların hər 5 nəfərində (18%) xəstəliyin
ağırlaşmış gedişi qeyd olunur. 12% xəstələrdə sonradan neyrosensor
ağıreşitmə və karlığa gətirib çıxaran daxili qulaqda neyroepitelial
hüceyrələrin zədələnməsi baş verir. Eyni zamanda, proseslər uşağın
dilinin açılması və danışmağa başladığı dövrə təsadüf edərsə, kritik
rol oynaya bilər.
Etiologiya
Streptococcus pneumoniae
Haemophilus influenzae
Moraxella catarrhalis
Streptococcus pyogenes
Staphylococcus aureus
Bundan başqa virus infeksiyasının da müəyyən rolu var.
Risk faktorları:
►
Soyuq fəsillər: orta otit əsəsən qışa təsadüf edir.
►
Yuxarı tənəffüs yollarının virus infeksiyası.
►
Bir dəfə xəstələnmiş şəxslərin orta otitlə xəstələnməsi şansı daha
çoxdur.
►
Zəif immunitet.
►
Burun tənəffüsünün pozulması.
►
Sinus infeksiyaları.
►
Allergiya
Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin
İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır.
20
Bunlardan əlavə uşaqlarda:
►
Ətraf mühit faktorları – passiv siqaret çəkmə, havanın
çirklənməsi uşaqların immun sistemini zəiflədir və KOO ilə
xəstələnmə riskini artırır.
►
İnkişaf anomaliyaları – sərt damağın bitişməməsi.
►
Orta qulaq boşluqlarında miksoid toxumanın olması (erkən yaşlı
uşaqlarda)
►
Geniş, düz, qısa və daha horizontal yerləşmiş eşitmə borusu.
►
Udlaq badamcıqlarının hipertrofiyası və xroniki iltihabı.
►
Gicgah sümüyünün başa çatmamış pnevmatizasiyası.
►
Qastroduodenal reflüks.
XBT-10 ÜZRƏ TƏSNİFAT
H65 İrinsiz orta otit
H66 İrinli və dəqiqləşdirilməmiş orta otit
H67 Digər rubrikalarda təsnif olunmuş xəstəliklərdə orta otit
KLİNİK TƏSNİFAT
KOO-nun klinik gedişində 3 mərhələ müəyyən edilir:
I – kataral iltihab mərhələsi
II – irinli iltihab mərhələsi:
a) təbil pərdəsinin perforasiyası öncəsi;
b) təbil pərdəsinin perforasiyası
III
mərhələ – reperativ və ya həll edilmə mərhələsi
►
Perforasiya öncəsi əsas şikayət qulaq ağrısıdır. Əksər hallarda bu
ağrı çox şiddətli olur. Xəstədə intoksikasiya əlamətləri, yüksək
hərarət, təbil pərdəsinin və qulaq sümükcüklərinin hərəkətliyinin
məhdudlaşması nəticəsində qulaqda olan küy qeyd edilir.
►
Perforasiya mərhələsində qulaq pərdəsinin deşilməsi nəticəsində
qulaqdan irinli möhtəviyyatın axması müşahidə olunur. Bunun
nəticəsində qulaq ağrısı keçir, xəstənin vəziyyəti yaxşılaşır,
hərarət azalır. İfrazat irinli selikli və yaxud qanla qarışıq ola bilər.
Bir neçə gündən sonra axıntılar azalır və qatılaşır.
►
Reparativ mərhələdə axıntılar kəsilir, təbil pərdəsinin dəliyi
bitişir, hiperemiyası keçir, tanınma nöqtələri aydın seçilir, eşitmə
normallaşır.
Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin
İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır.
21
DİAQNOSTİKA
Şikayətlər
I mərhələ:
qulaqda ağrılar
eşitmənin zəifləməsi
qulaqda küy
bədən hərarətinin yüksəlməsi
başgicəllənmə (daimi deyil)
iştahanın azalması, ishal (uşaqlarda)
II mərhələ:
►
Perforasiya öncəsi
ağrının artması
bədən hərarətinin daha da yüksəlməsi
zəiflik
eşitmə zəifliyinin daha da artması
qulaqda küy
başgicəllənmə, ürəkbulanma (daimi deyil)
►
Perforasiya
xarici qulaq keçəcəyində irinli ekssudatın olması
ağrının azalması
bədən hərarətinin azalması
intoksikasiya əlamətlərinin azalması
III mərhələ:
xarici qulaq keçəcəyində irinli ekssudatın azalıb kəsilməsi
ağrının yox olması
bədən hərarətinin normallaşması
Obyektiv müayinə
►
Otoskopiya zamanı təbil pərdəsinin hərəkət məhdudluğu və
dartılması ilə bərabər damarların genəlməsi (I mərhələdə); təbil
pərdəsinin əhəmiyyətli hiperemiyası və ekssudatın təsiri ilə
şişməsi (II a mərhələsində); təbil pərdəsinin müxtəlif
nahiyələrində perforasiyası və həmin perforasiyadan xarici qulaq
keçəcəyinə təkanla irinin daxil olması (“pulsasiyaedici refleks”),
xarici qulaq keçəcəyində selikli-irinli ifrazat (II b mərhələsində)
qeyd olunur.
Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin
İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır.
22
►
Qulaqətrafı limfa düyünləri palpasiya zamanı bərkimiş və ağrılı
olurlar (daimi deyildir)
►
Eşitmə, səsi nəql etmə aparatının pozulması tipində zəifləmiş olur
►
Kəskin orta otiti olan xəstələrdə müxtəlif ağırlaşmaların olması
ehtimalını həmişə nəzərdə saxlamaq lazımdır. Belə ki,
mastoiditin olub-olmamasını təsdiq etmək üçün qulaqarxası
nahiyədə dəri örtüyünün pastozluğuna, qulaqarxası büküşün
hamarlanmasına, qulaq seyvanının irəli qabarmasına, həmin
nahiyədə flüktasiyanın olmasına fikir vermək lazımdır. Üz
sinirinin nevritini (sifətin asimmetriyası), otogen meningiti
(müsbət meningeal simptomlar) və s. də inkar etmək lazımdır.
Laborator müayinə
KOO-nun tipik gedişi zamanı periferik qanda neytrofil
leykositoz, EÇS-in artması müşahidə edilir. Ağır gedişə malik
xəstəlik zamanı isə qan formulunun sola əhəmiyyətli dərəcədə meyli
ilə leykositoz (bəzən 20x10
9
/l qədər və daha artıq) qeyd olunur. Bu
dəyişikliklər eozinofillərin yox olması ilə yanaşı, arzuolunmayan
əlamət kimi ağırlaşmaların inkişafına (mastoidit və s.) dəlalət edir.
İnstrumental müayinə
►
Otoskopiya adi qulaq qıfı ilə yanaşı otoskop, pnevmatik otoskop
və mikroskopla aparılır. (D)
►
Eşitmənin müayinəsi danışıq, kamertonlarla (akumetriya),
audiometriya, timpanometriya vasitəsilə aparılır. Bu zaman
konduktiv tipli eşitmə zəifliyi qeyd edilir. (D)
Differensial diaqnostika
Differensial diaqnostikası XO ilə aparılmalıdır (Cədvəl 1).
Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin
İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır.
23
KƏSKİN ORTA OTİTİN MÜALİCƏSİ
Müalicənin məqsədləri
►
Ağırlaşmaların inkişafının qarşısının alınması;
►
Residivlərin profilaktikası;
►
Xəstəliyin əlamətlərinin qısa müddətdə ləğv edilməsi.
Müalicə, adətən, ambulator aparılır.
Əgər başlanğıc mərhələsində olan ağırlaşmalar (mastoidit,
beyindaxili ağırlaşmalar) varsa, xəstə təxirəsalınmaz hospitalizasiya
olunmalıdır.
Kəskin orta otitin müalicəsi sxemi
1. Ağrıkəsicilər (analgetiklər) (D)
Qulaq infeksiyası ağrı verdiyi zaman ağrıkəsicilərdən ağrının
sakitləşməsi və yaxud yüngülləşməsinə nail olana qədər istifadə
etmək lazımdır.
Bu məqsədlə uşaqlarda, məsələn, parasetamol və ya ibuprofen
verilir. Bu dərmanlar eyni zamanda yüksək hərarəti salır və uşağın
vəziyyətini yaxşılaşdırır.
Lokal anestetik damcıların istifadəsi nəticəsində ağrının azalması
qeyd edilir.
2. Yerli müalicə
KOO-nun viral, bakterial və yaxud iki faktor eyni zamanda
olduğunu identifikasiya etmək, səbəbini tapmaq və tələb olunan
terapiyanı təyin etmək çox hallarda çətin olur. Müalicə ağrını aradan
qaldırmaq, orta qulağın drenaj funksiyasını bərpa etmək və perforativ
mərhələdə irinin tezliklə xaric edilməsinə şərait yaratmaqdan
ibarətdir. Bu məqsədlə analgetik preparatlardan və yerli spirt-qliserin
qarışığı və 3%-li bor turşusundan istifadə etmək olar. Eşitmə
borusunun funksiyalarını yaxşılaşdırmaq üçün buruna
vazokonstriktorlar təyin edilir.
3. Antibiotiklər
Bəzi hallarda orqanizmin infeksiya ilə mübarizəsinə şans vermək
üçün antibiotiklər təyin olunmur. Ədəbiyyatda uşaqların 61%-də
antibiotiklərin verilib-verilməməsindən asılı olmayaraq 24 saatdan
sonra yaxşılaşma qeyd olunmuşdur.
Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin
İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır.
24
Amoxicillin hələ də seçim antibiotiki sayılır.
►
Birinci xətt: yüksək dozada amoxicillin (C)
►
Amoxicillinə allergiyası olan pasiyentlərə yüksək dozada
azithromycin.
►
Amoxicillinlə müalicəyə baxmayaraq, davam edən əlamətlər
olduqda yüksək doza amoxicillin/ clavulanate və ya
azithromycin (C)
►
Ciddi bakterial infeksiyaya şübhə olduqda ceftriaxone istifadə
etmək. (C)
Antibiotik terapiyası 5 gün davam edir. Yaxşılaşma 48-72
saatdan sonra qeyd olunsa da, infeksiyanın residivinin qarşısını
almaq üçün antibiotiklər həmin qayda ilə 5-14 gün təyin
olunmalıdır. Çünki bütün patogen flora məhv olunmaya bilər.
Amma kiçik dozalarda verilən bəzi antibiotiklərə rezistentlik
yaranır və onların istifadəsi faydasız olur.
Viral etiologiyalı kəskin otitlərdə antibiotiklərin istifadəsi
məqsədəuyğun deyil və bu hallarda simptomatik terapiya
aparılmalıdır. Viral otitlər 7-14 günə müalicəsiz keçir.
Əlamətlər
Məqsədə uyğun müalicə və
antibiotiklərin dozası
Zəif simptomatikalı
Nəzarət seçimi ibuprofen məsləhət
olunur (D)
Adi simptomatikalı
İbuprofen+amoksisillin
Böyüklər: 875 mq 10 gün
Pediatrik: 4 yaşa qədər 80 mq/kq 5-
10 gün
4 yaşdan yuxarı 40-60 mq/kq 5-10
gün
Amoksisillinə həssaslıq yoxdursa,
Azitromisin
Böyüklər: gündə 500 mq 3 gün
Pediatrik: 30 mq/kq 1 doza
Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin
İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır.
25
Başqa simptomlar
(intoksikasiya)
Yanaşı gedən xəstəlikləri aşkar
etmək üçün laborator müayinələr
aparılır
Ceftriakson (C)
Böyüklər: 1-2 q İM günlük 1-3 gün
Pediatrik: 50-75 mq/kq/günlük 1-3
gün
Əgər simptomlar davam edirsə
Amoksisillin/klavulant (C)
Böyüklər: 875/125mq 10 gün
Pediatrik: 80mq/kq günlük 10 gün
və yaxud azitromisin (C)
Böyüklər: 1q günlük 3 gün
Pediatrik: 20mq/kq günlük 3 gün
Kiçik yaşlı uşaqlarda antibiotiklərin təyini məhduddur. (А)
Ağrını azaltmaq üçün yağ damcılarından istifadə etmək lazım
deyil. (В)
Cərrahi müalicə
Aparılan müalicəyə baxmayaraq xəstənin vəziyyəti
yaxşılaşmırsa, təbil pərdəsinin kəsilməsi – parasentez aparılır.
Parasentez daxili qulağın və beyin qişalarının qıcıqlanması əlamətləri
olduqda təcili tətbiq edilməlidir.
Proqnoz
►
Sağalma (təbil pərdəsinin tamlığının və eşitmə funksiyasının
bərpa olunması)
►
Prosesin xronikləşməsi
►
Otogen ağırlaşmaların formalaşması (mastoidit, labirintit və s)
Profilaktika
KOO-nun qabağını almaq üçün yuxarı tənəffüs yolları
xəstəliklərinin profilaktikası və rasional müalicəsi aparılmalıdır.
Burun və burun-udlaqdakı infeksiya mənbələrinin vaxtlı-vaxtında
sanasiyası olunmalıdır.
Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin
İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır.
26
PASİYENT ÜÇÜN MƏLUMAT
Orta otit necə meydana gəlir?
Qulaq zarı arxasında yerləşən kiçik boşluq normalda hava ilə
dolmuşdur. Hərdən soyuqdəymə nəticəsində bu boşluq maye (selik)
ilə dolur ki, bu da sonralar bakteriya və ya viruslar vasitəsi ilə
infeksiyalaşır.
Orta otitin simptomları hansılardır?
►
Qulaq ağrısı, amma hər zaman olmaya bilər
►
Eşitmə zəifliyi bir neçə günə inkişaf edə bilər
►
Yüksək hərarət
►
Zarın deşilməsi nəticəsində maye xaric olunur və ağrılar keçir
Orta otitin müalicəsi necə aparılmalıdır?
Orta otit çox vaxt müalicəsiz 3-4 günə keçir. Adətən immun
sistem bakteriya və virusların əmələ gətirdiyi qulaq infeksiyasına
üstün gəlməyə qadirdir. Təklif olunmuş müalicəyə aşağıda qeyd
olunanlar daxil ola bilər:
►
Ağrıkəsicilər
Müalicənin əsas amili simptomları aradan qaldırmaqdan
ibarətdir.
Ağrı və hərarətəgörə parasetamol və ya ibuprofen təyin etmək
olar. Parasetamolun təsiri 4 saata qədər davam edir və təkrar qəbul
olunmalıdır.
İbuprofen 8 saat təsir edir və xəstələr üçün istifadədə daha
rahatdır.
Valideynlər qulaq ağrısının yüngülləşdirmək üçün qulaq
damcılarından istifadə edirlər.
►
Antibiotiklər
Aşağıda qeyd olunmuş hallarda istifadə oluna bilər:
İki yaşa qədər uşaqlarda
Ağır infeksiyalar zamanı
İnfeksiya 2-3 günə həll olunmayanda
Fəsadlaşmaların inkişafı zamanı
Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin
İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır.
27
Orta otit zamanı hansı fəsadlaşmalar ola bilər?
►
Ümumiyyətlə, infeksiya təmizlənəndən sonra bir qədər selik
qulaq zarı arxasında qalır və bir müddət eşitmənin zəifliyinə
səbəb ola bilər. Bu hal 1-2 həftəyə qədər sürə bilir və sonralar
eşitmə normallaşır. Hərdən selik tam təmizlənmir və “yapışqan
qulaq” inkişaf edə bilər. Bu zaman eşitmə hələ bərpa olunmur.
►
Təbil pərdəsinin perforasiyası, adətən, infeksiya təmizlənəndən
sonra bitişir. Bəzi hallarda perforasiya uzun müddət qalır və
əlavə müalicə tələb edir.
►
Az təsadüflərdə infeksiya qulaq arxası nahiyəyə keçib mastoiditlə
nəticələnə bilər. Nadir hallarda infeksiya daxili qulağa, beyinə
keçə və yaxınlıqda yerləşən sinirləri zədələyə bilər.
Qulaqdan irinli axıntılar və yaxud təbil pərdəsinin petforasiyası
zamanı xəstə 2 və ya 3 həftə ərzində təkrar müayinə olunmalıdır,
qulağa suyun düşməməsi haqqında xəstəyə məlumat verilməlidir.
6 ay ərzində orta otitin 4 və ya daha çox epizodu müşahidə
olunan xəstələr mütləq ixtisaslaşmış müayinədən keçməlidirlər.
Qulaqdan irinli ifrazat gələndə təbil pərdəsini çox vaxt görmək
mümkün olmur və bu zaman təbil pərdəsinin zədələnməsini nəzərdə
tutmaq lazımdır.
Az saylı xəstələrdə eşitmə zəifliyi arta bilər, gələcəkdə eşitmə
problemləri olmaması üçün audiometrik müayinəyə ehtiyac vardır.
Fəsadlaşmalar
►
Labirintitlər, meningitlər, kəllədaxili sepsis və ya üz sinirinin
iflici nadir hallarda (1000 nəfərə 1 hadisə) rast gəlir.
►
Residiv verən hallar təbil pərdəsində çapıqların əmələ gəlməsi və
eşitmə zəifliyinə, xroniki perforasiya və otoreya, xolesteatoma və
mastoiditlərə gətirib çıxara bilər. Xəstəliyin təkrar olunma
hallarında antibiotiklərin istifadəsi zəruridir.
►
Azyaşlı uşaqlarda yüksək hərarət nəticəsində konvulsiya riski
var.
Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin
İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır.
28
Ədəbiyyat:
1. Rosenfeld RM, Brown L, Cannon CR, Dolor RJ, Ganiats TG,
Hannley M, Kokemueller P, Marcy SM, Roland PS, Shiffman RN,
Stinnett SS, Witsell DL, American Academy of Otolaryngology –
Head and Neck Surgery Foundation. Clinical practice guideline:
acute otitis externa. Otolaryngol Head Neck Surg 2006 Apr;
134(4 Suppl):S4-23.
2. University of Michigan Health System (UMHS). Otitis media.
Ann Arbor (MI): University of Michigan Health System
(UMHS); 2007 July. Guidelines for Clinical Care
3. Scottish Intercollegiate Guidelines Network: Diagnosis and
management of childhood otitis media in primary care. 2003
4. Оториноларингология: национальное руководство/
под редакцией В.Т.Пальчуна, 2008 г.
5. Клинические рекомендации. Стандарты ведения больных,
Выпуск 2. 2008 г. Российский терапевтический справочник/
под ред. А.Г.Чучалина, раздел оториноларингология, 2008 г.
Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin
İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır.
Document Outline - otit_oblojka.png
- Acute otitisA5.pdf
Dostları ilə paylaş: |